нэр-томъёо - Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам

нэр-томьёо

Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн газар, Бүх нийтийн үүргийн сан, Шинжлэх ухаан технологийн их сургууль, Монгол Улсын их сургууль хамтран Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн нэр томьёоны толь бичгийг эрхлэн гаргалаа.

Өргөн хэрэглэдэг мэргэжлийн нэр томьёо, үг хэллэгийн зөв ойлголтыг өгөх нь мэргэжлийн түвшинд сайн уншиж, ойлгох, бичих, хэрэглэхийн үндэс болдог тул орчуулга хийх үед тухайн эх бичигт ямар утгаар орсныг анхаарч, цаад тэмдэглэж буй ухагдахууныг сайтар ойлгон, тохирсон утгатай үгийг зөв сонгож, оноох нь чухал байдаг. Мэргэжлийн үгийн орчуулга нь улс орнуудын хөгжил, соёлын ялгаа, сэтгэлгээний онцлог, мэдээллийн агуулгаас хамааран тухайн үгийг утга нь дүйсэн ганц үгээр орчуулахад хүндрэлтэй байдаг. Мэргэжлийн нэр томьёо, үг хэллэгийг монгол хэл рүү зөв орчуулах, тохирсон нэр томьёог онооход нэгэнт олон улсын хэмжээнд түгээмэл хэрэглэж хэвшсэн нэр томьёог тэр чигээр нь хэвшүүлбэл бусад орны мэргэжлийн хүмүүстэй харьцахад илүү дөхөм байлгах үүднээс англи үгийг галигласан ч монгол хүний сэтгэл оюунд буухад ойр байлгах мөн эх хэлний зүй тогтолыг эвдэхгүйн тулд аль болох моногл орчуулгыг нэмж өгсөн болно.

No	Ангилал	Нэр томьёо /Англи/	Нэр томьёо /Монгол/	Тайлбар	Ашигласан материал
1	Аюулгүй байдал	Access control	Хандалтын хяналт	Эрх бүхий хэрэглэгчид болон тэдний үйлдлээр гүйцэтгэгддэг процессууд, транзакшн, функцүүдийн системд хандах хандалтыг зохицуулан хязгаарлалт тавих процесс.	[WILL17]
2	Аюулгүй байдал	Access control list	Хандалтын хяналтын жагсаалт		[WILL17]
3	Аюулгүй байдал	Access management	Хандалтын удирдлага		[WILL17]
4	Аюулгүй байдал	Access right	Хандах эрх		[WILL17]
5	Аюулгүй байдал	Active attack	Идэвхтэй халдлага	Идэвхтэй халдлагад өгөгдлийн урсгалыг өөрчлөх, эсвэл хуурамчаар үүсгэх зэрэг үйлдлүүд орох ба эдгээрийг дөрвөн ангилалд авч үздэг. Үүнд: мессежийг хувилан дамжуулах, мессжеийг далдлах, нуух, мессежийг өөрчлөх, үйлчилгээг цуцлах (denial of service).	[WILL17]
6	Аюулгүй байдал	Additive cipher	Нэмэх шифрлэлт		[WILL17]
7	Аюулгүй байдал	Adversary	Хорт этгээд, хорлон сүйтгэгч, халдагч	Системд халдаж буй эсвэл заналхийлж буй энтити.	[WILL17]
8	Аюулгүй байдал	Artifact	Артифакт	Систем эсвэл сүлжээний аюулгүй байдлын хэмжүүрийг хүчингүй болгох оролдлого эсвэл халдлагын процесст тодорхой үүрэгтэй эсвэл үүрэгтэй байх магадлалтай систем дээрх аливаа файл эсвэл объект. Артифактууд нь вирус, трояны морь, өт, скрипт, түүлкит зэргийг агуулж болох бөгөөд эдгээрээр хязгаарлагдахгүй.	[WILL17]
9	Аюулгүй байдал	Asset	Системийн нөөц (хөрөнгө/нөөц)	Мэдээллийн системд хамаарах өгөгдөл, мэдээллийн системээр хангагдаж буй үйлчилгээнүүд, боловсруулах хүчин чадал, дамжуулах зурвас зэрэг системийн боломж/чадамж, техник хангамж, програм хангамж, програм хангамжийн хэрэгслүүд, бичиг баримт зэрэг системд хамааралтай зүйлс, систем байршиж буй байгууламж зэрэг нь системийн нөөцөд орно.	[WILL17]
10	Аюулгүй байдал	Assurance	Баталгаажуулалт		[WILL17]
11	Аюулгүй байдал	Asymmetric-key ciphers	Тэгш хэмт бус түлхүүрийн шифрлэлт, ассиметрик шифр	Тэгш хэмт бус түлхүүрийн криптографын үед хувийн болон нийтийн гэсэн хоёр түлхүүр ашиглагдана. Хэрэв шифрлэх болон шифр тайлах процессыг түлхүүрээр түгжигдэж, тайлагддаг түгжээ гэж үзвэл нийтийн түлхүүрээр түгжигдэж, хувийн түлхүүрээр тайлагдах түгжээтэй ижил юм. Хос түлхүүрт кодлолын алгоритм	[WILL17]
12	Аюулгүй байдал	Attack	Халдлага	Өгөгдлийн аюулгүй байдал болох нууцлал, халдашгүй байдал, хүртээмжит байдлыг алдагдуулдаг үйлдлүүд. Snooping, трафикыг шинжлэх гэх мэт халдлагууд нь өгөгдлийн нууцлалыг, өгөгдлийг засах, хуурах, хүчингүй болгох гэх мэт халдлагууд нь халдашгүй байдлыг, Denial of Service (DoS) халдлага нь хүртээмжит байдлыг алдагдуулдаг. Мэдээллийн аюулгүй байдлыг алдагдуулахад чиглэсэн аливаа үйлдэл	[WILL17]
13	Аюулгүй байдал	Attribute-based Access Control (ABAC)	Атрибутад суурилсан хандалтын хяналт		[WILL17]
14	Аюулгүй байдал	Autokey cipher	Автомат түлхүүрийн шифрлэлт		[WILL17]
15	Аюулгүй байдал	Availability	Хүртээмжит байдал, хүртээмж	Өгөгдлийн аюулгүй байдлын нэг зорилго нь мэдээллийн хүртээмжит байдал юм. Тухайн байгууллагын үйл ажиллагааны турш үүсгэгдэж буй өгөгдөлд, зөвшөөрөгдсөн хэрэглэгчид нь хэрэглэх эрхтэй байна. Жишээлбэл, банкны хэрэглэгч нь өөрийн данс руугаа хандах эрхтэй байх ёстой. Систем саадгүй ажиллах болон эрх бүхий хэрэглэгчийн үйлчилгээг хязгаарлахгүй байх баталгаа	[WILL17]
16	Аюулгүй байдал	Awareness and Training	Аюулгүй байдлын талаар мэдээлэл хүргэх, сургалт зохион байгуулах	Байгууллагын мэдээллийн системийн хэрэглэгчид болон менежерүүдийг, тэдний системийг ашиглах үйл ажиллагаатай холбоотойгоор мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдэл, хууль тогтоомж, дүрэм журам, бодлогын талаарх мэдлэгтэй байх нөхцлийг хангах; мэдээллийн системийн хэрэглэгчид нь мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангахтай холбоотойгоор зохих түвшинд бэлтгэгдэж, хариуцлага хүлээх чадвартай байх нөхцлийг хангахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
17	Аюулгүй байдал	Back door	Арын хаалга/Арын хаалганы халдлага	Арын хаалга гэдэг нь систем эсвэл сүлжээ халдлагад өртөж байгааг мэдэгдэхгүй байлгах аргыг хэлнэ. Ихэнх тохиолдолд арын хаалга нь TCP, UDP портуудыг нээлттэй байлгадаг.	[WILL17]
18	Аюулгүй байдал	Biometrics	Биометр хэмжигдэхүүн	Хүний физиологийн (хурууны хээ, нүдний солонгон бүрхэвч гэх мэт) үзүүлэлт. Компьютерийн аюулгүй байдлын системд ашиглагддаг.	[WILL17]
19	Аюулгүй байдал	buffer overflow attack	буферийг дүүргэх халдлага		[WILL17]
20	Аюулгүй байдал	Caesar cipher	Цезарь шифрлэлт		[WILL17]
21	Аюулгүй байдал	Change management	Өөрчлөлтийн удирдлага	Төслийн хэрэгжилтийн үед хийгдсэн дурын өөрчлөлт, төслийн үр дүнд сөргөөр нөлөөлөх нөлөөллийг багасгах, бууруулах зорилгоор хийгдсэн өөрчлөлтийг удирдан зохион байгуулах процесс.	[WILL17]
22	Аюулгүй байдал	Cipher suite	Шифрлэлтийн бүрдэл		[WILL17]
23	Аюулгүй байдал	Ciphertext	Шифрлэгдсэн текст	Шифрлэлтийн алгоритмын гаралтан дахь өгөгдөл бөгөөд ил текст болон түлхүүрээс хамааралтай утга.	[WILL17]
24	Аюулгүй байдал	Cloud auditor	Үүлэн үйлчилгээний аудитор	Үүлэн үйлчилгээ, мэдээллийн системийн ажиллагаа, ашиглалт, гүйцэтгэл, үүлэн үйлчилгээний аюулгүй байдлын үнэлгээ зэргийг хийдэг этгээд.	[WILL17]
25	Аюулгүй байдал	Cloud broker	Үүлэн үйлчилгээний брокер	Үүлэн үйлчилгээний ашиглалт, гүйцэтгэл, хүргэлт зэргийг удирдан зохион байгуулах этгээд. Өөрөөр хэлбэл үүлэн үйлчилгээний брокер нь үүлэн үйлчилгээний хэрэглэгч болон үүлэн үйлчилгээ үзүүлэгч хоорондын харилцааг зохицуулдаг.	[WILL17]
26	Аюулгүй байдал	Cloud carrier	Үүлэн үйлчилгээг зөөгч	Үүлэн үйлчилгээг үүлэн үйлчилгээ үзүүлэгчээс үүлэн үйлчилгээний хэрэглэгчид хүргэхийн тулд дундын холбох, дамжуулах үйлчилгээ үзүүлэгч.	[WILL17]
27	Аюулгүй байдал	Cloud service consumer (CSC)	Үүлэн үйлчилгээний хэрэглэгч	Үүлэн үйлчилгээг авч буй хүн эсвэл байгууллага.	[WILL17]
28	Аюулгүй байдал	Cloud service provider (CSP)	Үүлэн үйлчилгээ үзүүлэгч	Сонирхсон талд үүлэн үйлчилгээ үзүүлж буй хүн эсвэл байгууллага.	[WILL17]
29	Аюулгүй байдал	Computer security	Компьютерийн аюулгүй байдал	Компьютерийн системийн нөөц (техник хангамж, програм хангамж, програм хангамжийн хэрэгслүүд, мэдээлэл/өгөгдөл)-ийн боловсруулагдах, хадгалагдах, дамжуулагдах үеийн нууцлал, халдашгүй байдал, хүртээмжит байдлыг хангахад чиглэсэн арга хэмжээ болон хяналт. Компьютерийн аюулгүй байдал нь компьютерийн системийг хулгай, гэмтэл, байгалийн гамшгаас сэргийлэн хамгаалахын сацуу өгөгдөл/мэдээлэлд хандах эрх, нөхцөл бололцоог зөвшөөрөгдөх хэрэглэгчдэд нь хангаж өгөх үүрэгтэй.	[WILL17]
30	Аюулгүй байдал	Computer security incident	Компьютерийн аюулгүй байдлын осол	Компьютерийн аюулгүй байдлын бодлого, ашиглалтын бодлого, аюулгүй байдлын стандартыг зөрчсөн үйлдлүүд эсвэл энэ төрлийн гэнэтийн аюул осол.	[WILL17]
31	Аюулгүй байдал	Computer security incident response team	Компьютерийн аюулгүй байдлын ослын эсрэг арга хэмжээ авах баг	Энэ нэгж нь аюулгүй байдлын ослыг аль болох даруй илрүүлэх, хохирлыг багасгах, эмзэг байдлыг арилгах, системийг сэргээхэд чиглэсэн арга хэмжээнүүдийг авах үүрэгтэй.	[WILL17]
32	Аюулгүй байдал	Confidentiality	Нууцлал	Нууцлал нь өгөгдлийн аюулгүй байдлын гол үзүүлэлт. Бид хувийн мэдээллээ хамгаалах шаардлагатай байдаг. Өөрөөр хэлбэл, байгууллагын мэдээлэл нь түүний үнэ цэнийг алдагдуулж буй халдлагуудаас хамгаалагдах ёстой. Мэдээллийн нууцлал нь зөвхөн хадгалагдсан өгөгдлийн хувьд бус дамжуулагдаж буй өгөгдөлд ч мөн хамаарна.	[WILL17]
33	Аюулгүй байдал	Configuration Management (security)	Тохиргооны удирдлага (аюулгүй байдал)	Системийг хөгжүүлэх амьдралын циклийн туршид байгууллагын мэдээллийн систем (техник хангамж, програм хангамж, хэрэгслүүд, бичиг баримт бүгт багтана)-ийн нөөц болон ажиллагааны үеийн тохиргоо үүсгэх, арчлах; байгууллагын мэдээллийн системд ашиглагдаж буй технологиудын аюулгүй байдлын тохиргооны механизмыг бий болгох, түүнийгээ мөрдөхтэй холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
34	Аюулгүй байдал	Consequence	Үр дагавар		[WILL17]
35	Аюулгүй байдал	Contingency Planning	Болзошгүй байдлын төлөвлөгөө	Мэдээллийн системийн ажиллагааны тасралтгүй байдлыг хангах үүднээс онц ноцтой байдлын үед хариу арга хэмжээ авах, нөөцлөх, гамшгийн дараах нөхөн сэргээлт хийх зэрэгтэй холбоотойгоор төлөвлөгөө боловсруулах, хэрэгжүүлэх, арчлан сайжруулахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
36	Аюулгүй байдал	Copyright	Зохиогчийн эрх		[WILL17]
37	Аюулгүй байдал	Corruption (attack)	Сүйтгэх (халдлага)	Энэ халдлага нь системийн халдашгүй байдлыг алдагдуулдаг. Хортой програм хангамж нь системийн нөөцийг төлөвлөгдөөгүй байдлаар ажиллахад хүргэдэг. Эсвэл үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч системд нэвтрэх эрхийг олж аваад, улмаар системийн зарим функцийг өөрчилж болно.	[WILL17]
38	Аюулгүй байдал	Countermeasure	Халдлагаас сэргийлэх/бууруулах арга техник	Системд тулгарч болзошгүй, эсвэл тулгарах аливаа аюул, эмзэг байдал, халдлага дайралтыг зогсоох, урьдчилан сэргийлэх, учирч болзошгүй хор хөнөөлийг багасгах замаар системийн хэвийн ажиллагааг хангах арга техникүүд. Халдлагаас хамгаалах/сэргийлэх аргуудын нэг нь сэргийлэх арга, энэ аргын үед халдлага болохоос урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авна. Хэрэв халдлагаас сэргийлэх боломжгүй, эсвэл сэргийлэх арга нь амжилтгүй болбол халдлагыг илрүүлж, халдлагын улмаас үүссэн үр дагаврыг арилгах замаар сэргээх шаардлагатай. Халдлагаас хамгаалах/сэргийлэх арга техник нь өөрөө эмзэг тал болох талтай. Ямар ч халдлагаас хамгаалах/сэргийлэх механизмын хэрэгжилтийн дараа эмзэг байдал бүр арилдаггүй. Энэ эмзэг байдлыг ч мөн халдагчид ашиглаж болох учир халдлагаас хамгаалах/сэргийлэх механизмын хэрэгжилтийн дараах эрсдэлийн түвшинг тооцох нь зүйтэй.	[WILL17]
39	Аюулгүй байдал	cross-site scripting (xss) attack	XSS скрипт халдлага, Веб хуудсаар скрипт дамжуулах халдлага	Програмын аюулгүй байлдын сул талыг ашиглан веб сайтад хорт код нэвтрүүлж тухайн сайтад хандсан хэрэглэгчийн веб хөтөч (web browser)-д тухайн кодыг биелүүлэх зорилготой халдлага. Веб хуудас буюу веб сайт нь хорт скриптийг хэрэглэгчийн веб хөтөч рүү дамжуулах тээвэрлэгч болно.	[WILL17]
40	Аюулгүй байдал	cryptanalysis	криптанализ	Криптосистемийн бүтэц, ажиллагааг судлах.	[WILL17]
41	Аюулгүй байдал	Cryptographic hash function	Криптограф хэш функц	Мессежийн халдашгүй байдлыг хангахад ашиглагддаг функц. Хэш функц нь дурын урттай мессежийг шахаж, хэш утга гэж нэрлэгдэх давтагдахгүй утгыг үүсгэдэг. Сүүлийн жилүүдэд нийтлэг хэрэглэгдэж буй хэш функц нь Secure Hash Algorithm (SHA) юм. SHA нь National Institute of Standards and Technology (NIST)-ээс хөгжүүлэгдэж, 1993 онд Federal Information Processing Standard (FIPS 180)-аар хэвлэгдсэн. SHA алгоритмын сул талуудыг илрүүлснээр 1995 онд FIPS 180-1 тодорхойлолтоор шинэчлэн сайжруулсан SHA-1 хувилбарыг баталсан. SHA-1 нь 160-бит хэш утгыг үүсгэдэг. 2002 онд NIST-ээс FIPS 180–2 тодорхойлолтоор хэш утгын урт нь 256, 384, 512 бит байх SHA-256, SHA-384, SHA-512 гурван сайжруулсан хувилбарыг тодорхойлсон. Эдгээрийг мөн SHA-2 гэж нэрлэдэг. SHA-2 алгоритм нь SHA-1 алгоритмын адил модуль арифметик, логик бинар үйлдлүүдийг ашигладаг. SHA-2, ялангуяа SHA-512 нь аюулгүй байдлыг хангалттай сайн хамгаалдаг хэдий ч SHA-1, SHA-2 алгоритмуудын бүтэц, ажиллагаа ижил учир 2015 онд NIST-ээс SHA-3 алгоритмыг гаргасан.	[WILL17]
42	Аюулгүй байдал	Cryptographic Message Syntax (CMS)	Криптограф мессежийн бичиглэл		[WILL17]
43	Аюулгүй байдал	Cryptography	Криптограф	Мэдээллийг нууцлах арга, хэрэглээний тухай шинжлэх ухаан. Орчин үеийн криптограф нь математик, компьютерийн шинжлэх ухаан, инженерчлэлийн цогц бүрдэл юм. Криптограф нь мэдээллийг шифрлэх болон шифрлэгдсэн мэдээллийг тайлах арга ухааныг судалдаг.	[WILL17]
44	Аюулгүй байдал	cryptology	криптолог	Криптограф болон криптоанализыг хослуулсан судалгаа	[WILL17]
45	Аюулгүй байдал	Cybercrime	Кибер гэмт хэрэг		[WILL17]
46	Аюулгүй байдал	Cybersecurity	Кибер аюулгүй байдал		[WILL17]
47	Аюулгүй байдал	Data confidentiality	Өгөгдлийн нууцлал	Хувийн нууцлал эсвэл мэдээллийн нууцлал нь задлагдаагүйг баталгаажуулна.	[WILL17]
48	Аюулгүй байдал	Data integrity	Өгөгдлийн халдашгүй байдал		[WILL17]
49	Аюулгүй байдал	Deception	Хуурамчаар үйлдэх, хууралт	Хуурах үйлдэл нь системийн эсвэл өгөгдлийн халдашгүй байдлыг алдагдуулдаг. Энэ аюул нь дараах халдлагуудын улмаас үүсдэг. Үүнд: – Нуух, далдлах, хуурах: Энэ халдлагын мөн заримдаа маск тавих гэж нэрлэдэг. Үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч нь зөвшөөрөгдөх хэрэглэгчийн дүрээр системд хандах эрхийг олж авах оролдлого хийх нь энэ халдлагын жишээ юм. – Өөрчлөх, хуурамчаар үйлдэх: Энэ халдлага нь хүчинтэй өгөгдлийг өөрчлөх, солих эсвэл хуурамч өгөгдлийг файл болон өгөгдлийн санд оруулах замаар үйлдэгдэнэ. – Гэрээгээ зөрчих, хүчингүй болгох: Энэ тохиолдолд, хэрэглэгч нь илгээсэн өгөгдлөө үгүйсгэх, эсвэл хүлээн авсан болон боловсруулсан өгөгдлөө үгүйсгэдэг.	[WILL17]
50	Аюулгүй байдал	Decryption	Шифр тайлалт, код тайлалт, түлхүүр тайлалт	Шифрлэж нууцалсан мэдээллийг буцааж тайлан, уншигдахуйц болгох процесс.	[WILL17]
51	Аюулгүй байдал	Decryption algorithm	Шифр тайлах алгоритм	Шифр тайлах процесст ашиглагддаг алгоритм.	[WILL17]
52	Аюулгүй байдал	Denial of Service (DoS) attack	Үйлчилгээ цуцлах халдлага, үйлчилгээ няцаах халдлага, DoS халдлага	Энэ нь үйлчилгээг тасалдуулах, хэвийн ажиллагааг удаашруулах, саатуулах зэрэг нөлөөтэй. Энэ халдлага нь тодорхой нэг энтитид чиглэсэн байж болно. Жишээлбэл, бүх пакетын урсгалыг тодорхой нэг хостод чиглүүлж, тухайн хостын ажиллагааг хэт ачаалах байдлаар үйлчилгээг тасалдуулж болно. Үйлчилгээг цуцлах халдлагын өөр нэг хэлбэр нь сүлжээг хэт ачаалж, доголдуулах юм	[WILL17]
53	Аюулгүй байдал	dictionary attack	үгийн сангийн дайрлалт		[WILL17]
54	Аюулгүй байдал	Digital Signature	Тоон гарын үсэг	Мессежийн халдашгүй байдал болон мессежийн бататгалаар хангах механизм. Тоон гарын үсэгт нийтийн түлхүүрийн шифрлэлт ашиглагддаг.	[WILL17]
55	Аюулгүй байдал	Discretionary Access Control (DAC)			[WILL17]
56	Аюулгүй байдал	Disruption	Гэмтэл, эвдрэл	Гэмтэл эвдрэл нь системийн халдашгүй байдал болон хүртээмжит байдлыг алдагдуулдаг. Энэ аюул нь дараах халдлагуудын улмаас үүсдэг. Үүнд: – Чадваргүй болгох: Энэ халдлага нь системийн хүртээмжит байдлыг алдагдуулдаг. Системийн техник хангамжийн физик гэмтэл, эвдрэлээс үүсч болно. Мөн трояны морь, вирус, өт зэрэг хортой програм хангамжуудын улмаас систем бүхэлдээ эсвэл зарим үйлчилгээ нь доголдож болно. – Сүйтгэх: Энэ халдлага нь системийн халдашгүй байдлыг алдагдуулдаг. Хортой програм хангамж нь системийн нөөцийг төлөвлөгдөөгүй байдлаар ажиллахад хүргэдэг. Эсвэл үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч системд нэвтрэх эрхийг олж аваад, улмаар системийн зарим функцийг өөрчилж болно. – Гацаах, түгжих: Системийн ажиллагаанд саад учруулах үйлдлүүдийн нэг нь холбооны шугамыг идэвхгүй болгох эсвэл шугамын хяналтын мэдээллийг өөрчлөх замаар харилцаа холбоог тасалдуулах юм. Мөн сүлжээний трафикыг хэт ачаалах нь системийн ажиллагаанд ихээхэн хор уршигтай.	[WILL17]
57	Аюулгүй байдал	Encryption	Шифрлэлт	Мэдээллийг алгоритм (шифр) ашиглан түлхүүр гэгдэх тусгай мэдлэг ашиглахгүй бол уншигдах аргагүй болгодог процесс. Уг процессийн дүнд шифрлэгдсэн мэдээлэл үүснэ. Шифрлэлтийг тусгай нууц мэдээллийг хадгалах, дамжуулахад ашигладаг. Шифрлэх ажиллагааны гэдрэг процесс буюу шифрлэсэн мэдээллийг буцааж уншигдахуйц болгодог ажиллагааг шифр тайлалт гэдэг.	[WILL17]
58	Аюулгүй байдал	Environment Protection	Орчны хамгаалалт	Мэдээллийн системийг хүрээлэн буй орчны аюулаас хамгаалах; байгаль орчны гамшгийн хяналтаар хангахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
59	Аюулгүй байдал	Environmental threats	Орчны аюул	Энэ ангилалд, мэдээллийн системийн үйл ажиллагааг тасалдуулах, доголдуулах нөхцлүүд болох орчны температурын өөрчлөлт, чийгшил, гал болон уснаас үүдэлтэй аюул, химийн бодис, радио цацраг, биологи бактерлогийн аюул, шороо тоос, шимэгч амьтад, хорхой шавж зэрэг орно	[WILL17]
60	Аюулгүй байдал	Exposure (attack)	Илчлэх (халдлага)		[WILL17]
61	Аюулгүй байдал	Falsification (attack)	Өөрчлөх, хуурамчаар үйлдэх (халдлага)	Энэ халдлага нь хүчинтэй өгөгдлийг өөрчлөх, солих эсвэл хуурамч өгөгдлийг файл болон өгөгдлийн санд оруулах замаар үйлдэгдэнэ. Жишээлбэл, оюутан сургуулийн системийн өгөгдлийн сан дахь өөрийн дүнгийн мэдээллийг өөрчлөх байж болно.	[WILL17]
62	Аюулгүй байдал	Full virtualization			[WILL17]
63	Аюулгүй байдал	Hacker	Хакер	Өмнө нь “хакер” гэж компьютерийн програмчлалын эксперт хүнийг тодорхойлдог байсан бол өнөө үед энэ үгээр, систем эсвэл сүлжээний нөөцүүдэд зөвшөөрөлгүйгээр хандах, мэдээлэл авах, өөрчлөх зэрэг хууль бус зорилго агуулсан хүнийг тодорхойлох болсон байна.	[WILL17]
64	Аюулгүй байдал	Hardening	Бэхжүүлэлт		[WILL17]
65	Аюулгүй байдал	Hosted virtualization			[WILL17]
66	Аюулгүй байдал	Identification and Athentication	Бүртгэл, танилт болон бататгал	Мэдээллийн системийн хэрэглэгч, хэрэглэгч болон төхөөрөмжөөр хийгдэх үйлдлүүдийг тодорхойлох, системд хандах/ашиглах тодорхойлогдсон хэрэглэгч, процесс, төхөөрөмжийг бататгах/шалгахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
67	Аюулгүй байдал	Implementation plan	Хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө		[WILL17]
68	Аюулгүй байдал	Incapacitation (attack)	Чадваргүй болох (халдлага)	Энэ халдлага нь системийн хүртээмжит байдлыг алдагдуулдаг. Системийн техник хангамжийн физик гэмтэл, эвдрэлээс үүсч болно. Мөн трояны морь, вирус, өт зэрэг хортой програм хангамжуудын улмаас систем бүхэлдээ эсвэл зарим үйлчилгээ нь доголдож болно.	[WILL17]
69	Аюулгүй байдал	Incident Response	Ослын үеийн арга хэмжээ	Зохих бэлтгэлийг хангах, илрүүлэх, шинжлэх, хязгаарлах, сэргээх, хэрэглэгчийн хариу үйлдлүүдийг жагсаах зэргээр байгууллагын мэдээллийн системд үүссэн ослыг зохицуулах чадамжийг бий болгох; ослыг хянах, баримтжуулах, холбогдох салбар нэгж, эрх бүхий этгээдэд тайлагнахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд. Ихэнх тохиолдолд аюулгүй байдлын ослын үед хариу арга хэмжээ авах процедурыг боловсруулах нь зайлшгүй хяналт гэж үздэг. Учир нь эрт, орой хэзээ нэгэн цагт аюулгүй байдлын осол гарч, байгууллагад тодорхой сөрөг нөлөө үзүүлж, магадгүй маш ноцтой хохирол учруулж болзошгүй. Аюулгүй байдлын ослыг зохицуулах, түүнд хариу арга хэмжээ авах процедур нь байгууллагад учрах хохирлын хэмжээг тооцож, зохих хариу арга хэмжээг тусгасан байх ёстой.	[WILL17]
70	Аюулгүй байдал	Inference (attack)	Инференц-таамаглах, дүгнэх (халдлага)	Энэ халдлагыг өөрөөр трафикыг шинжлэх халдлага гэж нэрлэдэг ба халдагч нь сүлжээн дэх трафикыг, жишээлбэл тодорхой хостуудын хооронд дамжигдах трафикыг ажиглах замаар хэрэгтэй мэдээллээ цуглуулдаг. Инференцийн бас нэг жишээ нь хязгаарлагдмал хандалтын эрх бүхий хэрэглэгч, query-г олон янзаар бичих замаар өгөгдлийн сангаас дэлгэрэнгүй мэдээллийг авах явдал.	[WILL17]
71	Аюулгүй байдал	Information security	Мэдээллийн аюулгүй байдал	Мэдээлэл болон мэдээллийн системд зөвшөөрөлгүйгээр хандах, ашиглах, задруулах, өөрчлөх, устгах явдлаас хамгаалах арга техникүүд.	[WILL17]
72	Аюулгүй байдал	Information security management (ISM)	Мэдээллийн аюулгүй байдлын удирдлага (МАБУ)	Мэдээллийн нууцлал, халдашгүй байдал, хүртээмжит байдал, бүртгэл, бататгал, найдваржилтыг тодорхой бодлого, туршлага, журам, бүтэц зохион байгуулалт, тоног төхөөрөмж, програм хангамжаар дамжуулан хамгаалахад ашиглагдаж буй процесс. Мэдээлэл(МТ)-ийн аюулгүй байдлын удирдлага нь дараах функцүүдтэй. Үүнд: – МТ-ийн аюулгүй байдлын зорилго, стратеги, бодлогыг тодорхойлох – МТ-ийн аюулгүй байдлын шаардлагыг тодорхойлох – Байгууллага доторх МТ-ийн нөөц (хөрөнгө)-ийн аюулгүй байдлын алдагдуулж болох аюул, заналуудыг тодорхойлох, шинжлэх – Эрсдэлүүдийг тодорхойлох, шинжлэх – Зохих хамгаалалтыг тодорхойлох – Байгууллага доторх мэдээлэл болон үйлчилгээнүүдийг үр дүнтэй хамгаалах механизмын хэрэгжилт, ашиглалтанд хяналт тавих – Аюулгүй байдлын талаар мэдлэг, мэдээлэл олгох хөтөлбөрүүдийг болосвруулах – Ашиглалтын үеийн осол (incident)-ыг илрүүлэх, хариу арга хэмжээ авах	[WILL17]
73	Аюулгүй байдал	Infrastructure security	Дэд бүтцийн аюулгүй байдал	Мэдээллийн системийн өгөгдөл, уг системийг ашиглах хүмүүс, системийн арчилгаатай холбоотойгоор мэдээллийн системийг хамгаалах талаар авч үзнэ. Мөн логик аюулгүй байдлыг алдагдуулж болзошгүй физик хандалтуудыг авч үздэг.	[WILL17]
74	Аюулгүй байдал	Inside attack	Дотоод халдлага	Аюулгүй бүсээс (дотоод халдагч) ирэх халдлага. Нэг үгээр хэлбэл, зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч нь үл зөвшөөрөгдөх байдлаар системийг ашиглах явдал.	[WILL17]
75	Аюулгүй байдал	Integrity	Халдашгүй байдал	Аливаа мэдээлэл шинэчлэл хийгдэж, өөрчлөгдөж байдаг. Жишээлбэл, банкны үйлчилгээ авч буй хэрэглэгч нь орлого болон зарлага хийх үед дансны үлдэгдэл өөрчлөгдөж байх ёстой. Халдашгүй байдал гэдэг нь зөвшөөрөлтэй хэрэглэгчээр өгөгдлийн өөрчлөлт хийгдэж байхыг хэлнэ.	[WILL17]
76	Аюулгүй байдал	Intellectual property	Оюуны өмч	Хүний мэдлэг, санаанаас бүтсэн аливаа биет бус хөрөнгө. Жишээлбэл програм хангамж, өгөгдөл, уран зохиол, дуу бичлэг гэх мэт.	[WILL17]
77	Аюулгүй байдал	Intrusion	Довтолгоо, халдлага	Халдагч, системийн хамгаалалтыг сулруулах замаар нууцлалтай мэдээлэлд хандах эрхийг олж авах нь довтогооны нэг жишээ юм.	[WILL17]
78	Аюулгүй байдал	IP spoofing attack	IP спуфинг буюу хаяг залилах халдлага	Халдагч илчлэгдэхгүй байх зорилгоор IP хаягаа өөрчлөн халдах арга. Жишээ нь, Халдлага үйлдэгч IP хаягаа байн (target) сүлжээний хаягаар сольж болно.	[WILL17]
79	Аюулгүй байдал	IT security plan	МТ-ийн аюулгүй байдлын төлөвлөгөө		[WILL17]
80	Аюулгүй байдал	Likelihood	Магадлал		[WILL17]
81	Аюулгүй байдал	mail bomb	Мэйл бөмбөг	Үйлчилгээг няцаах төрлийн халдлага бөгөөд мэйл серверь их хэмжээний имэйл дамжуулах хүсэлт илгээж, серверийн ачааллыг хэт ихэсгэн үйл ажиллагааг нь зогсооно.	[WILL17]
82	Аюулгүй байдал	Maintenance	Арчилгаа	Байгууллагын мэдээллийн системийг тогтмол, давтамжтайгаар арчлах; системийн арчлахад ашиглагдах арга техник, хэрэгсэл, холбогдох этгээдийн үйл ажиллагаанд хяналт тавихтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
83	Аюулгүй байдал	malicious code	хортой код		[WILL17]
84	Аюулгүй байдал	malware	малвар (хортон), хөнөөлтэй програм	Малвар гэдэг нь хөнөөлтэй програм гэдгийн товчлол. Компьютерийн системийг эвдэх, гэмтээх, эсвэл зөвшөөрөлгүй нэвтрэх гэх мэт хөнөөлтэй функцтэй програм. Мөн вирус, ворм, спайвер гэх мэт хөнөөлтэй програмуудын ерөнхий нэршил	[WILL17]
85	Аюулгүй байдал	Management control	Удирдлагын хяналт		[WILL17]
86	Аюулгүй байдал	Mandatory Access Control (MAC)			[WILL17]
87	Аюулгүй байдал	Masquerade (attack)	Нуух, далдлах, хуурах (халдлага)	Энэ халдлагын мөн заримдаа маск тавих гэж нэрлэдэг. Үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч нь зөвшөөрөгдөх хэрэглэгчийн дүрээр системд хандах эрхийг олж авах оролдлого хийх нь энэ халдлагын жишээ юм. Жишээлбэл, үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч нь зөвшөөрөгдөх хэрэглэгчийн нэр, нууц үгийг олж авсан үед энэ халдлага хийгдэж болно. Өөр нэг жишээ бол системийн нөөцөд нэвтрэх эрхийг олж авах зорилгоор трояны морь зэрэг хортой програмыг ажиллуулж болно.	[WILL17]
88	Аюулгүй байдал	Media Protection	Мэдээллийн хэрэгсэл (медиа) хамгаалалт	Мэдээллийн системтэй холбоотой мэдээллийн хэрэгслийг хамгаалах (тоон болон цаасан аль аль хэлбэр хамаарна); мэдээллийн системийн мэдээллийн хэрэгсэлд хандах эрхийг зохицуулах; мэдээллийн системийн мэдээллийн хэрэгслийг ашиглалтаас гаргахдаа устгахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
89	Аюулгүй байдал	Misappropriation (attack)	Хууль бусаар эзэмших (халдлага)	Үйлчилгээний хулгай нь энэ төрлийн халдлагад багтана. Жишээлбэл, тархсан DoS халдлага.	[WILL17]
90	Аюулгүй байдал	Misuse (attack)	Зүй бусаар ашиглах (халдлага)	Энэ халдлага нь хортой үйлдлийн улмаас эсвэл үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч системд хандах эрхийг олж авахад тохиолддог. Аль ч тохиолдолд аюулгүй байдлын функцүүдийг идэвхгүй болгох эсвэл хаах боломжтой.	[WILL17]
91	Аюулгүй байдал	Monoalphabetic Cipher	Моноалфабетик шифрлэлт	Энэ шифрлэлтийн аргын үед, тэмдэгт (дүрслэл) нь өөр нэг тэмдэгтэд дүрслэгдэхдээ ямагт ижил тэмдэгтээр солигдоно. Жишээлбэл, хэрэв алгоритм мессежийг шифрлэхдээ А үсгийг D үсгээр солино гэсэн бол мессеж дэх бүх А үсэг, D үсгээр солигдоно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл эх текст болон шифрлэгдсэн текстийн хамаарал нэгээс-нэг байна.	[WILL17]
92	Аюулгүй байдал	Native virtualization			[WILL17]
93	Аюулгүй байдал	Network piracy	Сүлжээний хулгай	Зохиогчийн эрхтэй материалыг хууль бусаар, зөвшөөрөлгүйгээр электрон сүлжээгээр тараах үйлдэл.	[WILL17]
94	Аюулгүй байдал	Network security	Сүлжээний аюулгүй байдал	Сүлжээний аюулгүй байдал нь зөвшөөрөгдөөгүй хандалтаас өгөгдлийг хамгаалах, өгөгдөл гэмтэх болон алдагдахаас хамгаалах, алдагдсан болон тасалдсан өгөгдлийг сэргээх зэрэг асуудлуудыг багтаасан байдаг.	[WILL17]
95	Аюулгүй байдал	Obstruction (attack)	Гацаах, түгжих (халдлага)	Системийн ажиллагаанд саад учруулах үйлдлүүдийн нэг нь холбооны шугамыг идэвхгүй болгох эсвэл шугамын хяналтын мэдээллийг өөрчлөх замаар харилцаа холбоог тасалдуулах юм. Мөн сүлжээний трафикыг хэт ачаалах нь системийн ажиллагаанд ихээхэн хор уршигтай.	[WILL17]
96	Аюулгүй байдал	Operational control	Үйл ажиллагааны хяналт		[WILL17]
97	Аюулгүй байдал	OSI security architecture	OSI аюулгүй байдлын архитектур		[WILL17]
98	Аюулгүй байдал	Outside attack	Гадаад халдлага	Аюулгүй бүсийн (гадаад халдагч) гадна талаас ирэх халдлага. Интернэтэд, гадаад халдлагчид нь сонирхогчоос эхлэн зохион байгуулалттай гэмт хэргийн бүлэглэл, олон улсын хорлон сүйтгэгчид хүртэл бий.	[WILL17]
99	Аюулгүй байдал	Passive attack	Идэвхгүй халдлага	Идэвхгүй халдлага нь дамжууллыг сэм чагнах, эсвэл хянах шинжүүдийг агуулна. Халдагчийн зорилго нь дамжуулагдаж буй өгөгдлөөс хэрэгцээт мэдээллийг олж авахад оршино. Идэвхгүй хадлагыг мессежийн агуулгыг илрүүлэх, трафикыг шинжлэх гэсэн хоёр ангилдаг.	[WILL17]
100	Аюулгүй байдал	Patent	Патент		[WILL17]
101	Аюулгүй байдал	Personnel Security	Хувь хүний аюулгүй байдал	Байгууллагын ажилчид(гуравдагч тал хамаарна)-ын үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлох, итгэлтэй(найдвартай)-г батлах, ажлын байрны тогтоосон аюулгүй байдлын шалгуур биелэгдэж байгаа эсэхийг хянах; байгууллагын ажилчдын ажиллаж байх үеийн болоод ажлаас гарсан, шилжсэний дараах үеийн байгууллагын мэдээллийн систем (мэдээлэл)-ийн хамгаалалтыг бий болгох; байгууллагын аюулгүй байдлын бодлого, дүрэм, журмыг дагаж мөрдөөгүй ажилтанд хориг арга хэмжээ авахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
102	Аюулгүй байдал	Phisher	Фишер	И-мэйл эсвэл итгэж болох хүний дүрээр кредит картны дугаар, хэрэглэгчийн дугаар, нууц үг зэрэг хувь хүний мэдээллийг олж авдаг хүмүүс.	[WILL17]
103	Аюулгүй байдал	Phishing attack	Фишинг халдлага		[WILL17]
104	Аюулгүй байдал	Phreaker	Фрийкер	Телефон холбооны сүлжээг, алсын дуудлагыг үнэгүй хийх зэргээр зөвшөөрөлгүйгээр ашигладаг хүмүүсийг хэлдэг.	[WILL17]
105	Аюулгүй байдал	Physical Protection	Дэд бүтцийн хамгаалалт	Мэдээллийн систем, холбогдох төхөөрөмж, физик орчинд нэвтрэх хандалтыг хязгаарлах; мэдээллийн системийг дэмжих дэд бүтэц, барилга байгууламжийг хамгаалах; мэдээллийн системийг дэмжих хэрэгслээр хангахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
106	Аюулгүй байдал	Plaintext	Ил текст	Шифрлэлтийн алгоритмын оролтон дахь утга (эх өгөгдөл).	[WILL17]
107	Аюулгүй байдал	Polyalphabetic Cipher	Полиалфабетик шифрлэлт	Энэ шифрлэлтийн аргын үед, текстийн тэмдэгт бүр ялгаатай тэмдэгдээр орлуулагдана. Өөрөөр хэлбэл, эх тескт болон шифрлэгдсэн текстийн тэмдэгтийн харьцаа нэгээс-олон байна. Жишээлбэл, текстийн эхэнд байх “а” үсэг “D” үсгээр, текстийн дунд байх “а” үсэг “N” үсгээр орлуулагдаж болно. Полиалфабетик ширфлэлт нь текстэнд давтагдаж орсон ижил үсгүүдийг нуух учир халдагч нь текстэн дэх нэг үсгийн орлуулалтыг илрүүлсэн ч мессежийг бүхэлд нь унших боломжоос сэргийлдэг.	[WILL17]
108	Аюулгүй байдал	Port scan attack	Порт шалгах халдлага	Компьютерийн нээлттэй портуудыг хайж олох үйл ажиллагаа. Хэрэв нээлттэй порт олдвол тухайн порт дээр ажиллаж буй эмзэг сервисүүдийг тодорхойлж тэдгээрийг ашиглан халдлага үйлдэнэ.	[WILL17]
109	Аюулгүй байдал	Preventative control	Сэргийлэх хяналт		[WILL17]
110	Аюулгүй байдал	Privacy	Хувийн халдашгүй байдал	Бие хүн (эсвэл хэсэг бүлэг хүмүүс) өөрийгөө эсвэл өөрийнхөө тухай мэдээллийг далд эсвэл ил байлгах боломж, эрх. Хувийн халдашгүй байдал нь бие махбодийн, мэдээллийн, байгууллагын, сэтгэл оюуны гэх мэт байж болно.	[WILL17]
111	Аюулгүй байдал	Privacy	Нууцлал, хувийн нууцлал		[WILL17]
112	Аюулгүй байдал	Probing	Судлах	Програмуудаар сүлжээний компьютерүүдийг шалгаж мэдээлэл цуглуулах эвсэл эмзэг байдлыг нь мэдэх зорилготой үйлдэл	[WILL17]
113	Аюулгүй байдал	ransomware	рансомвер, төлбөр нэхэгч програм		[WILL17]
114	Аюулгүй байдал	Remote to User Attack (R2L))	Алсаас Хэрэглэгч халдлага	Халдагч компьютерт нэвтрэх эхргүй боловч сүлжээгээр холбогдох боломжийг ашиглан хэрэглэгчийн эрхийг түүний сул талыг ашиглан олж авах халдлага	[WILL17]
115	Аюулгүй байдал	Replay (attack)	Хувилан дамжуулах (халдлага)		[WILL17]
116	Аюулгүй байдал	Repudiation (attack)	Хүчингүй болгох, татгалзах (халдлага)	Энэ тохиолдолд, хэрэглэгч нь илгээсэн өгөгдлөө үгүйсгэх, эсвэл хүлээн авсан болон боловсруулсан өгөгдлөө үгүйсгэдэг.	[WILL17]
117	Аюулгүй байдал	Risk Assessment	Эрсдэлийн үнэлгээ	Байгууллагын үйл ажиллагаа (энд эрхэм зорилго, функцүүд, төрх байдал, нэр хүнд хамаарна), хөрөнгө(нөөц), боловсон хүчин, мэдээллийн системийн ашиглалт(байгууллагын өгөгдлийн боловсруулалт, хадгалалт, дамжуулал)-ын үр дүн зэргийн эрсдэлийг тодорхой давтамжтайгаар үнэлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
118	Аюулгүй байдал	Role-based Access Control (RBAC)	Үүрэгт суурилсан хандалтын хяналт		[WILL17]
119	Аюулгүй байдал	rootkit	рүүткит, эрх ахиулагч		[WILL17]
120	Аюулгүй байдал	RSA cryptosystem	RSA криптосистем		[WILL17]
121	Аюулгүй байдал	security	аюулгүй байдал		[WILL17]
122	Аюулгүй байдал	Security Association (SA)	аюулгүй байдлын хэлэлцээр		[WILL17]
123	Аюулгүй байдал	Security Association Database (SAD)	аюулгүй байдлын хэлэлцээрийн өгөгдлийн сан		[WILL17]
124	Аюулгүй байдал	Security Audit	Аюулгүй байдлын аудит	Мэдээллийн системийн хууль бус, зохисгүй хэрэглээг хянах, шинжлэх, дүгнэх, тайлагнах үүднээс аудитын бичиг баримтыг үүсгэх, хамгаалах, хадгалах; мэдээллийн системийн хэрэглэгчдийн үйлдлүүдийг тайлагнах замаар тэднийг өөрсдийн үйлдэлдээ хариуцлагатай болгохтой холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
125	Аюулгүй байдал	Security awareness	Аюулгүй байдлын талаарх мэдээлэл	Аюулгүй байдлын талаарх мэдээлэл нь байгууллагын мэдээллийн системтэй ямар нэгэн байдлаар хамааралтай бүх ажилчдыг аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах талаар ерөнхий мэдээлэлтэй болгоход чиглэгдэх аливаа үйл. Аюулгүй байдлын талаарх мэдээлэл хүргэх хэрэгслүүд нь байгууллагын мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах, хэрэглэгчдэд аюул, эмзэг байдлын талаарх мэдээлэл түгээхэд ашиглагддаг. Аюулгүй байдлын талаарх мэдээлэл хүргэх зорилго нь аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах, юу болох, юу болохгүйг тайлбарлах замаар салбар нэгж, хэлтэс болон ажилчдад ойлгуулж, тэдний ажлын орчинд нөлөөлөхөд оршино. Байгууллагын ажилчдад аюулгүй байдлын талаарх мэдээлэл хүргэснээр аюулгүй байдлын бодлого, дүрэм, журам мөрдөгдөхийн сацуу аюулгүй байдлын бодлогын зөрчилтэй холбоотойгоор сахилгын арга хэмжээг ажилчдад ойлгуулдаг.	[WILL17]
126	Аюулгүй байдал	Security compliance	Аюулгүй байдлын нийцэл		[WILL17]
127	Аюулгүй байдал	Security education	Аюулгүй байдлын боловсрол	Аюулгүй байдлын боловсрол, ур чадварын түвшинд олон талт, нарийн төвөгтэй асуудлыг шийдэх, гүйцэтгэх, МТ-ийн аюулгүй байдлын чиглэлээр нарийн мэргэжил эзэмших, мэргэших ур чадварыг хөгжүүлэхэд чиглэнэ. Аюулгүй байдлын боловсролын хөтөлбөрт байгууллагын хүрээнд зохион байгуулагддаг сургалтууд хамаарахгүй. Энэ нь их, дээд сургууль мэргэжлийн тусгай хөтөлбөрүүдээр олгогдоно.	[WILL17]
128	Аюулгүй байдал	Security mechanism	Аюулгүй байдлын механизм		[WILL17]
129	Аюулгүй байдал	Security parameter index (SPI)	Аюулгүй байдлын параметрийн индекс		[WILL17]
130	Аюулгүй байдал	Security Planning	Аюулгүй байдлын төлөвлөлт	Аюулгүй байдлын хяналтын тодорхойлолт, мэдээллийн системд хандах хандалтын дүрэм зэргийг агуулах байгууллагын мэдээллийн системийн аюулгүй байдлын төлөвлөгөө боловсруулах, баримтжуулах, тодорхой давтамжтайгаар шинэчлэх, хэрэгжүүлэхтэй холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
131	Аюулгүй байдал	Security Policy (SP)	Аюулгүй байдлын бодлого	Мэдээллийн нууцлал, халдашгүй байдал, хүртээмжтэй байдалд учирч болох аливаа эрсдэлийг бууруулах замаар мэдээллийн системийн чухал нөөцүүдийг хамгаалахад чиглэгдсэн аюулгүй байдлын үйлчилгээнүүдийг тодорхойлох, зохицуулах, дагаж мөрдөх дүрэм, журам, зааварчилгааны цогц.	[WILL17]
132	Аюулгүй байдал	Security Policy Database (SPD)	Аюулгүй байдлын бодлогын өгөгдлийн сан		[WILL17]
133	Аюулгүй байдал	Security risk	Аюулгүй байдлын эрсдэл	Системийн эмзэг байдлын улмаас системд тодорхой аюул занал учирснаас үүсэх үр дагавар нь алдагдал хүлээх магадлалыг илэрхийлдэг.	[WILL17]
134	Аюулгүй байдал	Security service	Аюулгүй байдлын үйлчилгээ		[WILL17]
135	Аюулгүй байдал	Security training	Аюулгүй байдлын сургалт	Аюулгүй байдлын талаарх ерөнхий мэдлэгийг олж авсны дараах сургалт. Аюулгүй байдлын сургалтууд нь мэдээллийн системийн аюулгүй байдалтай холбоотойгоор хувь хүний үүрэг, хариуцлагын талаарх мэдлэг, ур чадварыг олгоход чиглэгддэг. Аюулгүй байдлын сургалтын хөтөлбөрүүдийг нь анхан, дунд, ахисан түвшний гэж ангилна.	[WILL17]
136	Аюулгүй байдал	snooping attack	шиншлэх халдлага	Өгөгдлийн урсгалыг хянах замаар төрөл бүрийн мэдээлэл олж авах дайралт.	[WILL17]
137	Аюулгүй байдал	social engineering	Сошиал инженерчлэл, нийгмийн инженерлэл	Сошиал инженерчлэл гэдэг нь хүний сэтгэл зүй буюу психологийн сул талыг ашиглах замаар мэдээлэл олж авах арга техникийг илэрхийлдэг нэр томъёо. Энэ нэр томъёо нь хүний харилцан үйлдлээр хэрэгждэг өргөн хүрээний хортой үйлдлүүдийг илэрхийлдэг.	[WILL17]
138	Аюулгүй байдал	Spam	Спам	Арилжаа, улс төрийн болон бусад зорилготой мэдээлэл, зар сурталчилгааг электрон мэдээллийн хэрэгсэл ашиглан хэрэглэгчдэд бөөнөөр нь хавтгайруулан замбараагүй илгээх үйлдэл. Спамын хамгийн өргөн тархсан хэлбэр нь электрон шуудангийн спам (и-мэйл спам) юм. Мөн шуурхай мессенжерийн, вэб хайлтын системийн, блог, интернэт форумын, файл хуваалцах сүлжээний гэх мэтчлэн бусад төрлийн мэдээллийн хэрэгслийн спам түгээмэл тохиолдоно. Spam нь Spiced Ham (халуун ногоогоор амталсан гахайн мах) хэмээх англи үгний нийлэмж, АНУ-ын Hormel Foods компаний ийм нэртэй лаазалсан махан таташны нэрнээс үүдэлтэй. Хожим нь энэ үг хаа сайгүй тааралддаг, салж өгдөггүй, яршигтай зар сурталчилгаа, мэдээллийг илэрхийлсэн утгатай компьютерийн нэр томъёо болж хувирчээ.	[WILL17]
139	Аюулгүй байдал	spam mail	Спам имэйл	Цуглуусан хаягууд руу хүлээн авагчийн хүслийг үл харгалзан имэйлээр илгээсэн мэдээлэл.	[WILL17]
140	Аюулгүй байдал	Spammer	Спаммер	Их хэмжээний хүсээгүй мэйл илгээдэг хүмүүсийг хэлнэ.	[WILL17]
141	Аюулгүй байдал	spyware	спайвер, тагнуулч програм	Компьютераас мэдээлэл цуглуулж өөр систем рүү сүлжээгээр дамжуулдаг програм	[WILL17]
142	Аюулгүй байдал	SQL injecion attack	SQL тарилга халдлага	Хэрэв халдагч веб програмын оролтонд таамаглаагүй бүтэцтэй SQL кодууд оруулж чадвал тэр нь өгөгдлийн сантай ажилладаг SQL илэрхийллээр дамжиж өгөгдөлд зөвшөөрөлгүй хандан харах, өөрчилөх, устгах гэх мэт төрөл бүрийн үйлдлүүдийг гүйцэтгэж болно.	[WILL17]
143	Аюулгүй байдал	Substitution Cipher	Орлуулан шифрлэх арга, орлуулах шифрлэлт	Орлуулан шифрлэх арга нь нэг тэмдэгтийг өөр тэмдэгтээр орлуулдаг. Жишээлбэл, А үсгийг D үсгээр, Т үсгийг Z үсгээр орлуулж болно. Мөн 3-ыг 7-оор, 2-ыг 6-аар орлуулж болох юм.	[WILL17]
144	Аюулгүй байдал	Supportive control	Дэмжих хяналт		[WILL17]
145	Аюулгүй байдал	Symmetric-key cipher	Тэгш хэмт түлхүүрийн шифрлэлт	Тэгш хэмт түлхүүрийн шифрлэлт гэдэг нь шифрлэлт болон шифр тайлалтын аль алинд нь тэгш хэмт гэж нэрлэгдэх ижил түлхүүр ашиглах арга.	[WILL17]
146	Аюулгүй байдал	Symmetric-key cryptography	Тэгш хэмт түлхүүрийн криптограф		[WILL17]
147	Аюулгүй байдал	Sysytem and Communication Protection	Систем болон харилцаа, холбооны хамгаалалт	Мэдээллийн системийн гадаад болон дотоод хил хязгаар дээрх харилцаа (жишээлбэл, мэдээллийн системээр дамжигдах эсвэл хүлээн авагдах өгөгдөл)-г хянах, хамгаалах; мэдээллийн системийн аюулгүй байдлыг хангах архитектур дизайн, програм хангамж хөгжүүлэх арга техник, системийн инженерчлэлээр хангахтай холбоотой үйл ажиллагаанууд.	[WILL17]
148	Аюулгүй байдал	Threat	Аюул	Аюулгүй байдлыг зөрчих, хор хөнөөл учруулах эсвэл учруулж болзошгүй нөхцөл байдал, болох магадлал, үйлдэл, үйл ажиллагаа зэрэг нь аюул юм. Нэг үгээр хэлбэл, аюул гэдэг нь системийн эмзэг байдлыг ашигаж болзошгүй үйлдлүүд юм.	[WILL17]
149	Аюулгүй байдал	Trademark	Барааны тэмдэг		[WILL17]
150	Аюулгүй байдал	Transposition Cipher	Шилжүүлэн шифрлэх арга, шилжүүлэх шифрлэлт	Шилжүүлэн шифрлэх арга нь тэмдэгтийг өөр тэмдэгтээр орлуулахын оронд текстэн дэх тэмдэгтүүдийн байрлалыг сольдог. Жишээлбэл, эхний байрлал дахь тэмдэгтийг 10 дахь байрлалд байрлуулж, 9 дэх байрлал байгаа тэмдэгтийг эхэнд байрлуулж болно. Өөрөөр хэлбэл, шилжүүлэх шифрлэх аргын үед текстэн дэх тэмдэгтүүд нь дахин байрлуулагддаг.	[WILL17]
151	Аюулгүй байдал	trapdoor	арын хаалга, нууц орц		[WILL17]
152	Аюулгүй байдал	trojan horse	трояны морь		[WILL17]
153	Аюулгүй байдал	Unauthorized disclosure	Зөвшөөрөлгүйгээр мэдээллийг задлах	Зөвшөөрөлгүйгээр мэдээллийг задлах нь нууцлалыг алдагдуулах ба энэ аюул нь дараах халдлагуудын улмаас үүсдэг. Үүнд: – Илчлэх: Энэ нь эрх бүхий этгээд нь кредит картын дугаар мэтийн нууцлалтай мэдээллийг гадны хүнд зориудаар мэдээлэхтэй ижил юм. Энэ халдлага нь хүний үйл ажиллагаатай холбоотойгоор эсвэл техник хангамж болон програм хангамжийн алдаанаас үүсч болно. – Зөвшөөрөлгүйгээр хандах: Энэ халдлага нь харилцаа холбоонд түгээмэл тохиолддог. Утасгүй LAN, Этернэт LAN гэх мэт сүлжээн дэх дурын төхөөрөмж нь бусад төхөөрөмжид илгээгдсэн пакетын хуулбарыг хүлээн авах боломжтой байдаг. Интернэтэд, зарим халдагчид нь и-мэйлийн болон өгөгдлийн трафикт хандах эрхийг олж авдаг. Эдгээр тохиолдлууд нь өгөгдөлд зөвшөөрөлгүйгээр хандах нөхцлийг үүсгэж байна. – Инференц-таамаглах, дүгнэх: Энэ халдлагыг өөрөөр трафикыг шинжлэх халдлага гэж нэрлэдэг ба халдагч нь сүлжээн дэх трафикыг, жишээлбэл тодорхой хостуудын хооронд дамжигдах трафикыг ажиглах замаар хэрэгтэй мэдээллээ цуглуулдаг. – Довтлох: Халдагч, системийн хамгаалалтыг сулруулах замаар нууцлалтай мэдээлэлд хандах эрхийг олж авах нь довтогооны нэг жишээ юм.	[WILL17]
154	Аюулгүй байдал	user to root attack (U2R)	Хэрэглэгчээс Рүүт эрх халдлага	Халдагч ердийн хэрэглэгчийн эрхээр системд нэвтэрч түүний сул талыг ашиглан рүүт (бүрэн эрхт) хэрэглэгчийн эрх олж авах халдлага	[WILL17]
155	Аюулгүй байдал	Usurpation	Хууль бусаар эзэмших	Хууль бусаар эзэмших нь системийн халдашгүй байдлыг алдагдуулдаг. Энэ аюул нь дараах халдлагуудын улмаас үүсдэг. Үүнд: – Хууль бусаар эзэмших: Үйлчилгээний хулгай нь энэ төрлийн халдлагад багтана. Жишээлбэл, тархсан DoS халдлага. – Зүй бусаар ашиглах: Энэ халдлага нь хортой үйлдлийн улмаас эсвэл үл зөвшөөрөгдөх хэрэглэгч системд хандах эрхийг олж авахад тохиолддог. Аль ч тохиолдолд аюулгүй байдлын функцүүдийг идэвхгүй болгох эсвэл хаах боломжтой.	[WILL17]
156	Аюулгүй байдал	Virus (computer virus)	Вирус	Хэрэглээний эсвэл системийн програм дотор далдлагдаж, өөрийгөө бусад програм руу хуулбарлан, их төлөв техник хангамж, програм хангамж, файл эсвэл тодорхой өгөгдөлд гэмтэл учруулдаг нуугдмал програмын команд.	[WILL17]
157	Аюулгүй байдал	Vulnerability	Эмзэг байдал	Системийн аюулгүй байдлын бодлогыг зөрчихөд ашиглагдаж болох системийн дутагдлууд. Эдгээр дутагдлууд нь системийн шинжилгээ, дизайн, хэрэгжүүлэлт, ашиглалт, удирдлагын үе шатуудад үүсч байдаг.	[WILL17]
158	Аюулгүй байдал	watering hole attack	цөөрөм халдлага	Нэг төрлийн урхи тавих замаар халдлага хийдэг арга. Тодорхой бүлэг (байгуулага, компани, эсвэл бүс нутаг) тогтмол ханддаг веб сайтад малвар нэвтрүүлж тухайн бүлгийн гишүүд тухайн сайтад хандахад тэдгээрийн аль нэгийг эсвэл хэд хэдээр нь халдварлуулна.	[WILL17]
159	Аюулгүй байдал	Wireless security	Утасгүй сүлжээний аюулгүй байдал	Утасгүй сүлжээний аюулгүй байдал гэдэг нь утасгүй сүлжээг ашиглан ухаалаг төхөөрөмжүүд, зөөврийн компьютер, таблет болон бусад хөдөлгөөнт төхөөрөмжүүд рүү хууль бусаар хандах, мэдээллийг авах, өөрчлөх зэрэг үйлдлээс урьдчилан сэргийлэх арга техникүүд. Үүнийг мөн мобайл сүлжээний аюулгүй байдал гэж нэрлэдэг.	[WILL17]
160	Аюулгүй байдал	worm	ворм, өт		[WILL17]
161	Аюулгүй байдал	zero-day attack	үл мэдэх халдлага, тэг-өдөр халдлага	Програмын эмзэг байдал мэдэгдсэн даруй үйлдвэрлэгч эсвэл хөгжүүлэгч түүнийг арилгах засагч (patch)-ийг тараадаг. Програмын эмзэг байдлыг мэдэж засагчийг тараахаас урьтаж түүнийг ашиглан халдлага үйлдэхийг тэг-өдрийн буюу үл мэдэх халдлага гэнэ.	[WILL17]
162	Аюулгүй байдал	zombie	зомби		[WILL17]
163	Компьютерийн сүлжээ	Weighted fair queuing (WFQ)	Үнэлсэн дарааллын арга	Үнэлсэн дарааллын арга (WFQ) бол холбооны багц холболттой сүлжээн дахь өгөгдлийн урсгалыг автоматаар жигдлэх арга юм. Энд багцыг эрэмбэлэх замаар дундажийг багасгах ба байж болох дамжууллын үр ашиг нарийн зурвас ба өргөн зурвас хооронд хэтэрсэн сарнилтыг зайлуулах замаар өгөгдлийг жигдэлнэ. WFQ-д сүлжээний ачаалалд өгөгдсөн давуу эрх дохионы зурвасын өргөнд урвуу пропорционалиар байдаг. Нарийн зурвасын дохионууд эхэнд нь дамжуулагдаж өргөн зурвасын дохио санах байгууламжинд хадгалагддаг.	[МХХТ]
164	Компьютерийн сүлжээ	10-Gigabit Ethernet (10GbE)	10Гигабит Этернэт (10GbE), 10Гигабит хурдтай Этернэт	IEEE.802.3а-ээр стандартчилагдсан 10Гигабит Этернэт (10Гигабит үндсэн хурдтай дамжууллын технологи-Т) нь секундэд 10 миллиард бит хүртэлх хурдаар өгөгдөл дамжуулж болох холбооны технологи юм. Өнөө үед энэ технологи нь суурин сүлжээ (LAN)-д өргөн ашиглагддаг. 10Гигабит Этернэтийг бүсийн суурин сүлжээ (LAN), бүс хоорондын сүлжээ (MAN), глобал сүлжээ (WAN)-нүүдийн харилцан холболтонд хэрэглэгддэг. 10Гигабит Этернэт нь IEEE802.3 стандартын Этернэт орчны хандалтын удирдлагын протокол (MAC), түүний фреймийн формат, хэмжээг ашигладаг. Өндөр хурдны Этернэт ба Гигабит Этернэтийн адил 10Гигабит Этернэт нь дуплекс дамжууллын горимыг дэмждэг. Олон горимтой шилэн кабелиар 10Гигабит Этернэт нь 300м хүртэлх, нэг горимтой шилэн кабелиар 40км хүртэлх зайд дамжуулал хийх боломжтой.	[BEHR12]
165	Компьютерийн сүлжээ	1-persistent method	1-persistent арга	1-persistent арга нь олон цэгийн орчинд хандах CSMA аргын үед ашиглагдана. Энэ аргын үед төхөөрөмж, орчин чөлөөтэй эсэхийг тасралтгүйгээр шалгах ба чөлөөтэй олдоход өгөгдлийн фреймийг илгээдэг.	[BEHR12]
166	Компьютерийн сүлжээ	2B1Q (Two binary, one quaternary) scheme	2B1Q кодлолын схем	mBnL кодлолын схемээр 2B1Q кодлол нь өгөгдлийн 2 дүрслэлийг ашиглах бөгөөд 2-бит өгөгдлийн дүрслэлийг нэг дохионы элементээр 4 түвшинд дүрсэлнэ.	[BEHR12]
167	Компьютерийн сүлжээ	4B/5B (Four binary/five binary) coding scheme	4B/5B блок кодлол	Кодлолд нэмэлт бит ашиглах нь синхрончлол болон алдаа илрүүлэлтийг сайжруулдаг. Блок кодлол гэдэг нь нэмэлт бит ашигласнаар шугаман кодлолын үр дүнг сайжруулах процесс. Өөрөөр хэлбэл, блок кодлол гэдэг нь n нь m-ээс их байх m-бит блокыг n-бит блокоор орлуулахыг хэлдэг. Блок кодлолыг mB/nB кодлол гэж тэмдэглэдэг. Блок кодлол нь гурван алхмаар хэрэгжинэ. Үүнд: хуваалт, орлуулалт, нэгтгэл. Хуваалтын үед битүүдийн дарааллыг m-бит блокуудад хуваана. Жишээлбэл, 4B/5B кодлолын үед эх өгөгдлийн урсгалыг 4-бит блокуудад хуваана. Блок кодлолын гол хэсэг нь орлуулалт юм. Энэ алхамд m-бит блокыг n-бит блокоор орлуулна. 4B/5B кодлолын үед, 4-бит блокыг 5-бит блокоор орлуулна. Эцэст нь n-бит блокууд нь нэгтгэгдэж, битүүдийн урсгалыг үүсгэх ба үүсгэгдсэн урсгал нь эх битийн урсгалаас олон бит байна.	[BEHR12]
168	Компьютерийн сүлжээ	4D-PAM5 (Four-dimensional fivelevel pulse amplitude modulation) scheme	4D-PAM5 кодлолын схем	1000Base-T-д ашиглагддаг кодлолын схем. 4D гэдэг нь өгөгдөл 4 сувгаар зэрэг дамжихыг илэрхийлнэ. Энэ кодлолын схем нь хүчдлийн [ −2, −1, 0, 1, 2 ] гэсэн таван түвшинг ашигладаг бөгөөд түвшин 0 нь алдаа илрүүлэлтэнд ашиглагдана. 4D-PAM5 кодлолын схемийн үед дөрвөн сувгаар (дөрвөн утас) зэрэг дамжуулал хийгддэг. 8-бит өгөгдлийг нэг дохионы элементээр дүрслэн дөрвөн сувгаар зэрэг дамжуулна.	[BEHR12]
169	Компьютерийн сүлжээ	56K modem	56К модем		[BEHR12]
170	Компьютерийн сүлжээ	8B/10B (eight-binary, ten-binary) encoding	8B/10B кодлолын схем		[BEHR12]
171	Компьютерийн сүлжээ	8B6T (Eight binary, six ternary) scheme	8B6T кодлолын схем	8B6T кодлол нь 8-бит өгөгдлийн дүрслэлийг 3 түвшинт 6 ялгаатай дохионы элементэд дүрсэлдэг. Энэ кодлолын схем нь 100BASE-4T кабельд ашиглагддаг. 8B6T кодлолын үед, 2^8 = 256 ялгаатай өгөгдлийн дүрслэл, 3^6 = 729 ялгаатай дохионы дүрслэл ашиглагдана. Энд, синхрончлол болон алдааны хяналтад зориулагдсан 729 − 256 = 473 нэмэлт дохионы элемент байх ба эдгээрийн зарим нь DC хэмжигдэхүүний балансыг хангахад хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
172	Компьютерийн сүлжээ	Absolute address	Үнэмлэхүй хаяг	Ямар нэгэн завсрын лавлах хэрэглэхгүйгээр төхөөрөмж болон санах ойг таньдаг компьютерийн хэлний хаяг.	[BEHR12]
173	Компьютерийн сүлжээ	Access layer	Хандалтын давхарга	Сүлжээний шаталсан загварт (Сиско шаталсан загвар гэж мөн нэрлэдэг), хандалтын давхарга нь төгсгөлийн хэрэглэгчийн төхөөрөмжийг сүлжээний нөөцүүдэд холбогдох боломжоор хангана.	[BEHR12]
174	Компьютерийн сүлжээ	Accuracy	Найдваржилт	Компьютерийн сүлжээнд нэг төхөөрөмжөөс нөгөөд өгөгдөл дамжуулагддаг. Илгээгдсэн өгөгдөл алдаагүй хүлээн авагдах процессыг найдваржилт гэнэ. Өгөгдөл нь дамжууллын явцад гэмтэж, сэргээгдэх боломжгүй болдог.	[BEHR12]
175	Компьютерийн сүлжээ	ACK frame	Эерэг баталгааны фрейм	Өгөгдлийн фрейм амжилттай хүлээн авагдсаныг илтгэх, хүлээн авагчаас илгээгчид буцах фрейм.	[BEHR12]
176	Компьютерийн сүлжээ	Active document	Идэвхтэй документ		[BEHR12]
177	Компьютерийн сүлжээ	Adaptive delta modulation (ADM)	Зохицох делта модуляц		[BEHR12]
178	Компьютерийн сүлжээ	Add/drop multiplexer	Нэмэх/ялгах нягтруулагч		[BEHR12]
179	Компьютерийн сүлжээ	Additive increase, multiplicative decrease (AIMD)	Нэмэхээр өсгөх, үржихээр бууруулах		[BEHR12]
180	Компьютерийн сүлжээ	Address aggregation	Хаягийн нэгдэл		[BEHR12]
181	Компьютерийн сүлжээ	Address block	Хаягийн блок		[BEHR12]
182	Компьютерийн сүлжээ	Address Resolution Protocol (ARP)	ARP протокол	Address Resolution Protocol (ARP) нь төхөөрөмжийн IP хаягт тохирох сувгийн давхаргын хаягийг тодорхойлоход ашиглагддаг протокол.	[BEHR12]
183	Компьютерийн сүлжээ	Address space	Хаягийн хязгаар		[BEHR12]
184	Компьютерийн сүлжээ	Address summarization	Хаягийн нэгтгэл		[BEHR12]
185	Компьютерийн сүлжээ	Adjacent	Хөрш, хөрш зэргэлдээ		[BEHR12]
186	Компьютерийн сүлжээ	Advanced Encryption Standard (AES)	AES протокол		[WHIS]
187	Компьютерийн сүлжээ	Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET)	Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET)	Анхны багцын холболттой сүлжээ. 1967 онд Association for Computing Machinery (ACM) хурал дээр ARPA-аас дурын компьютер хооронд холболт тогтоох Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET) сүлжээний санааг дэвшүүлсэн. Уг санаагаар, хост компьютер бүр (ижил үйлдвэрлэгчийнх байх албагүй) интерфейс мессеж процессор (IMP) гэж нэрлэгдэх тусгай компьютерт хандана. IMP компьютерүүд нь өөр хоорондоо холболт тогтооно. 1969 онд ARPANET хэрэгжиж эхэлсэн бөгөөд Лос Анжелос дахь Калифорнийн их сургууль (UCLA), Санта Барбара дахь Калифорнийн их сургууль (UCSB), Станфордын их сургууль (SRI), Ютагийн их сургууль хооронд сүлжээ ашиглан холболт тогтоосон. Төхөөрөмж хооронд холболт тогтооход ашиглагдаж байсан програм хангамжийг Network Control Protocol (NCP) гэж нэрлэж байсан.	[BEHR12]
188	Компьютерийн сүлжээ	Aeronautical (ground) earth station (GES)	Газрын станц	Хөдөлгөөнт хиймэл дагуулын үйлчилгээний фидерийн шугамыг хангахын тулд газрын тодорхой цэгүүд дээр байрлуулсан хөдөлгөөнгүй хиймэл дагуулын үйлчилгээний газрын станц.	[BEHR12]
189	Компьютерийн сүлжээ	Aircraft earth station (AES)	Онгоцны газрын станц	Онгоцны гарц дээр байрладаг хөдөлгөөнт хиймэл дагуулын үйлчилгээний хөдөлгөөнт газрын станц.	[BEHR12]
190	Компьютерийн сүлжээ	Aloha protocol	Алоха портокол	LAN сүлжээнд зориулагдсан өгөгдөл дамжууллын протокол. Энэ протоколын үед, сүлжээн дэх төхөөрөмжүүд орчныг хувааж ашиглах ба төхөөрөмжөөр өгөгдлийн фрейм үүсгэгдсэн бол илгээгдэнэ. Хэрэв өгөгдлийн фрейм амжилттай хүлээн авагдсан бол илгээгчээс дараагийн фрейм илгээгдэнэ. Алоха протокол нь 1970-аад оны эхээр Хавайн их сургуульд үүссэн бөгөөд утасгүй LAN сүлжээнд зориулагдан хөгжүүлэгдсэн.	[BEHR12]
191	Компьютерийн сүлжээ	AM radio	АМ радио		[BEHR12]
192	Компьютерийн сүлжээ	AMI (Alternate Mark Inversion) scheme	AMI кодлолын схем	AMI кодлолын схем нь хос туйлт шугаман кодлол. Хос туйлт кодлолын үед дохио эерэг, сөрөг, тэг гэсэн хүчдлийн гурван түвшинг хэрэглэнэ. Нэг өгөгдлийн элементийн үед хүчдлийн тэг түвшин, өөр өгөгдлийн элементийн үед хүчдлийн эерэг, сөрөг түвшин ээлжилнэ. AMI кодлолын үед битийн утга 1 үед эерэг, сөрөг хүчдэл ээлжилж, 0 битийн үед хүчдэл тэг байна.	[BEHR12]
193	Компьютерийн сүлжээ	Amplifier	Өсгүүр		[BEHR12]
194	Компьютерийн сүлжээ	Amplitude	Агууриг		[BEHR12]
195	Компьютерийн сүлжээ	Amplitude modulation (AM)	Агуургийн модуляц	Мэдээг илэрхийлсэн нам давтамжтай дохионы хуулиар зөөгч дохионы агууригийг өөрчлөхийг агууригийн модуляц (АМ) гэнэ. Агууриг өөрчлөгдөхөд зөөгчийн фаз ба давтамж нь тогтмол байна.	[BEHR12]
196	Компьютерийн сүлжээ	Amplitude shift keying (ASK)	Агууриг солих модуляц	Үүсгэгдсэн тоон дохионы элементээр зөөгч дохионы агууриг өөрчлөгдөхийг агууриг солих модуляц (АСМ) гэнэ. Агууриг өөрчлөгдөхөд зөөгчийн давтамж ба фаз нь тогтмол байна.	[BEHR12]
197	Компьютерийн сүлжээ	Analog	Аналог		[BEHR12]
198	Компьютерийн сүлжээ	Analog data	Аналог өгөгдөл	Өгөгдөл нь аналог эсвэл тоон хэлбэртэй байна. Аналог өгөгдөл гэдэг нь үргэлжилсэн мэдээлэл байна Жишээлбэл, цаг, минут, секундтэй аналог цагны хөдөлгөөн нь үргэлжилсэн хөдөлгөөнтэй байдаг.	[BEHR12]
199	Компьютерийн сүлжээ	Analog signal (analogue signal)	Аналог дохио	Тодорхой хугацааны турш хувьсан өөрчлөгдөж байдаг үргэлжилсэн тоон бус хэлбэрийн дохио. Аналог дохиог ихэвчлэн цахилгаан дохиотой холбон авч үздэг хэдий ч механик, пневматик, гидравлик гэх мэт систем ч аналог дохио дамжуулдаг.	[BEHR12]
200	Компьютерийн сүлжээ	Analog Telephone Adapter (ATA)	Аналог телефон адаптер	Аналог телефон адаптер гэдэг нь стандарт телефон холбооны төхөөрөмжийг компьютер эсвэл сүлжээнд холбоход ашиглагддаг төхөөрөмж.	[BEHR12]
201	Компьютерийн сүлжээ	Analog-to-analog conversion	Аналог-аналог хувиргалт	Аналог-аналог хувиргалт гэдэг нь мэдээг илэрхийлсэн нам давтамжтай дохионы хуулиар зөөгч дохионы аль нэг параметрийг өөрчлөхийг хэлнэ.	[BEHR12]
202	Компьютерийн сүлжээ	Analog-to-digital conversion	Аналог-тоон хувиргалт	Тоон дохиогоор дамжигдах аналог өгөгдлийн дүрслэл.	[BEHR12]
203	Компьютерийн сүлжээ	Angle of incidence	Тусгалын өнцөг		[BEHR12]
204	Компьютерийн сүлжээ	Anycast address	Эникаст хаяг		[BEHR12]
205	Компьютерийн сүлжээ	Aperiodic signal	Үет бус дохио		[BEHR12]
206	Компьютерийн сүлжээ	Application gateway	Аппликейшн гарцын төхөөрөмж		[BEHR12]
207	Компьютерийн сүлжээ	Application layer	Хэрэглээний давхарга		[BEHR12]
208	Компьютерийн сүлжээ	Area	Бүс		[BEHR12]
209	Компьютерийн сүлжээ	Arithmetic coding	Арифметик кодлол		[BEHR12]
210	Компьютерийн сүлжээ	Association	Хэлэлцээр		[BEHR12]
211	Компьютерийн сүлжээ	Assymmetric through connection	Тэгш хэмт биш нэвт холболт	Хоёр чиглэлийн нэвт холболтоор дамжууллын зөвхөн нэг чиглэлийг нэвт холбоно.	[BEHR12]
212	Компьютерийн сүлжээ	Asynchronous Balanced Mode (ABM)	Асинхрон баланслагдсан горим		[BEHR12]
213	Компьютерийн сүлжээ	Asynchronous Connectionless Link (ACL)	Асинхрон холболтод суурилаагүй шугам		[BEHR12]
214	Компьютерийн сүлжээ	Asynchronous transmission	Асинхрон дамжуулал	Цуваа дамжууллын горимын нэг төрөл. Асинхрон дамжууллын үед дохионы хугацаа чухал биш, хүлээн авагчид зөвшөөрөгдөх өгөгдлийн дүрслэл нь чухал юм. Өгөгдлийн битүүд нь байтаар зохион байгуулагдах ба байтууд нь ихэвчлэн 8-битээр зохион байгуулагдаж, шугамаар дамжигдана. Синхрончлолгүйгээр, хүлээн авагч дараагийн байт ирж байгааг мэдэх боломжгүй. Өгөгдлийн багц бүрийн эхлэлд нэмэлт бит нэмснээр хүлээн авагч төхөөрөмжид дараагийн байт ирж байгааг мэдэгдэнэ. Энэ бит нь ихэвчлэн 0 байх ба үүнийг эхлэлийн бит гэж нэрлэгддэг. Нэг ба түүнээс олон бит багцын төгсгөлд нэмэгдэнэ. Эдгээр битүүд нь ихэвчлэн 1-үүд байх ба үүнийг төгсөлийн бит(үүд) эсвэл зогсоох бит(үүд) гэж нэрлэдэг. Энэ аргын үед 8 бит өгөгдөл дээр хяналтын битүүд нэмэгдсэнээр дор хаяж 10 бит болдог. Мөн дамжууллын үед байт бүрийн хооронд дурын хугацаагаар завсар авах боломжтой.	[BEHR12]
215	Компьютерийн сүлжээ	ATM layer	АТМ давхарга		[BEHR12]
216	Компьютерийн сүлжээ	Attenuation	Унтралт	Унтралт гэдэг нь энергийн алдагдал. Энгийн эсвэл нийлмэл дохио нь орчноор дамжихдаа орчны эсэргүүцлийн улмаас энергиэ алддаг.	[BEHR12]
217	Компьютерийн сүлжээ	Audio	Аудио		[BEHR12]
218	Компьютерийн сүлжээ	Authentication	Бататгал		[BEHR12]
219	Компьютерийн сүлжээ	Authentication Header (AH) Protocol	АН протокол		[BEHR12]
220	Компьютерийн сүлжээ	Automatic Repeat Request (ARQ)	Автоматаар давталт хүсэх (АДХ)		[BEHR12]
221	Компьютерийн сүлжээ	B8ZS scheme	B8ZS кодлолын схем	Энэ аргыг мөн “Хос туйлт 8 тэгийг орлуулах арга”, “2 туйлт кодыг 8 тэг битээр орлуулах кодлол”, “8 тэг битээр орлуулах 2-тын кодлол”, “8 тэг битийн суваг”, “64КГц-ын 8 тэг битийн суваг” гэж олон янзаар нэрлэдэг. Энэ аргын үед дараалсан найман тэг түвшинг 000VB0VB дарааллаар орлуулна. V нь үргэлжилсэн тэг түвшингүүдийг таслах, тэгээс ялгаатай хүчдлийн утга. B нь хос туйлт кодлолыг илэрхийлэх бөгөөд AMI кодлолын зарчмаар тэгээс ялгаатай хүчдлийн түвшин байна. Энэ кодлолын аргыг T1 (24 сувгийн, Америк ба Япон стандартын) хэлхээнд ашигладаг.	[BEHR12]
222	Компьютерийн сүлжээ	Backward error correction	Эргэн засалтын арга, алдаа засах дахин дамжууллын арга		[BEHR12]
223	Компьютерийн сүлжээ	Band-pass channel	Өргөн зурвасын дамжууллын суваг		[BEHR12]
224	Компьютерийн сүлжээ	Bandwidth	Зурвас, зурвасын өргөн	Харилцаа холбоонд, өгөгдсөн дамжууллын орчинд ашиглагдаж буй цахилгаан дохиог илэрхийлэх давтамжийн өргөнийг “зурвасын өргөн” гэнэ. Энэ тохиолдолд зурвасын өргөн нь дохионы дээд доод нийлэгдэхүүнүүдийн давтамжийн зөрүүгээр илэрхийлэгдэнэ. Дохионы давтамж “герц” (секунд тутамд солигдох циклийн тоо) гэдэг нэгжээр хэмжигдэнэ. Ердийн дууны дохионы зурвасын өргөн нь ойролцоогоор 3КГц, аналог телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн дүрсийн дохионы зурвасын өргөн 6МГц байдаг. Компьютерийн сүлжээнд “зурвасын өргөн/зурвас” нь өгөгдөл дамжууллын хурдтай адил утгаар ашиглагддаг. Энэ нь өгөгдсөн хугацаанд (ихэвчлэн секунд) нэг цэгээс нөгөө цэг рүү зөөгдөх “өгөгдлийн тоо хэмжээ” юм. Зурвасын өргөний энэ төрөл нь бит/с гэсэн нэгжээр илэрхийлэгдэнэ.	[BEHR12]
225	Компьютерийн сүлжээ	Bandwidth-delay product	Зурвас-саатлын үржвэр	Зурвас-саатлын үржвэр нь шугамыг дүүргэх битийг тодорхойлох хэмжигдэхүүн.	[BEHR12]
226	Компьютерийн сүлжээ	Barker sequence	Баркер дараалал		[BEHR12]
227	Компьютерийн сүлжээ	baseband transmission	үндсэн зурвасын дамжуулал		[BEHR12]
228	Компьютерийн сүлжээ	baseline performance level	үндсэн шугамын гүйцэтгэлийн түвшин		[BEHR12]
229	Компьютерийн сүлжээ	Baud	Бод	Дохионы элементийг хэмжих нэгж.	[BEHR12]
230	Компьютерийн сүлжээ	Baud rate	Бод хурд	Секундэд дамжигдах дохионы элементийн тоо. Хэмжигдэх нэгж нь бод/с.	[BEHR12]
231	Компьютерийн сүлжээ	Bayonet Neill-Concelman (BNC) connector	BNC коннектор		[BEHR12]
232	Компьютерийн сүлжээ	Bellman-Ford algorithm	Бэллман Форд (Bellman-Ford)-ын алгоритм	Distance vector (DV) замчлалын үед, замчлалын шийдвэрийн хүснэгтийг тооцоход ашиглагдах богино замыг тооцох алгоритм.	[BEHR12]
233	Компьютерийн сүлжээ	Bidirectional	Хоёр чиглэлт, хоёр чигийн	Компьютерийн сүлжээнд мэдээлэл нь дамжуулах хоёр чиглэлд байнга солилцогдож буйг илэрхийлэх тодотгол.	[BEHR12]
234	Компьютерийн сүлжээ	Bipolar line coding	Хос туйлт шугаман кодлол	Хос туйлт кодлолын үед дохио эерэг, сөрөг, тэг гэсэн хүчдлийн гурван түвшинг хэрэглэнэ. Нэг өгөгдлийн элементийн үед хүчдлийн тэг түвшин, өөр өгөгдлийн элементийн үед хүчдлийн эерэг, сөрөг түвшин ээлжилнэ.	[BEHR12]
235	Компьютерийн сүлжээ	Bit	Бит	Компьютерийн системд хоёртын тооллын системээр илэрхийлэгдсэн өгөгдлийн нэг орон. Бит нь компьютерийн системд хадгалдаг бүх өгөгдөл, мэдээллийн анхдагч суурь элемент болно.	[BEHR12]
236	Компьютерийн сүлжээ	Bit error rate (BER)	Бит алдааны хурд, BER	Цахилгаан холбооны системд, бит алдааны хурд (BER) гэдэг нь дамжууллын үед хүлээн авсан бүх битүүдээс алдаатай битийн хувийг илэрхийлэх үзүүлэлт юм. Ихэвчлэн 10-ын хасах зэрэгтээр илэрхийлэгдэнэ. Жишээлбэл: BER=10^(-6) гэдэг нь 1,000,000 битүүд дамжуулагдсанаас 1 бит нь алдаатай байсан гэсэн үг. BER нь алдааны улмаас хичнээн олон багц буюу өгөгдлийн нэгж дахин дамжуулагдах вэ? гэдгийг заах үзүүлэлт юм.	[BEHR12]
237	Компьютерийн сүлжээ	Bit error ratio	Бит алдааны харьцаа	Тодорхой хугацаанд хүлээн авсан тоон алдаануудын тоог, мөн хугацаанд хүлээн авсан цифрийн нийт тоонд харьцуулсан харьцаа. ТАЙЛБАР-1: Алдааны харьцааны тоон утгыг дараах хэлбэрээр илэрхийлнэ. N10p, энд p эерэг бүхэл тоо байн. ТАЙЛБАР-2: Алдааны харьцааг бит эсвэл блок хэмээн тодотгож болно.	[BEHR12]
238	Компьютерийн сүлжээ	Bit length	Битийн урт		[BEHR12]
239	Компьютерийн сүлжээ	Bit oriented framing	Бит хандлагат фреймчлэл		[BEHR12]
240	Компьютерийн сүлжээ	Bit oriented protocol	Бит хандлагат протокол		[BEHR12]
241	Компьютерийн сүлжээ	Bit per second	Бит/секунд, бит/с, бит/с, секунд дэх битийн тоо	Өгөгдлийн холбоонд, өгөгдөл дамжигдах хурд нь секунд дэх битийн тоогоор хэмжигдэнэ. Товчоор, секунд тутмын битийг, заримдаа бит/с гэж тэмдэглэдэг. Компьютер модем ба дамжууллын зөөгчийн өгөгдлийн хурдыг хэмжих ерөнхий нэгж юм. Өөрөөр хэлбэл, бит/с нэгжээр хэмжигдэх хурд нь секундэд нэвтрүүлэх эсвэл хүлээн авах битийн тоотой тэнцүү.	[BEHR12]
242	Компьютерийн сүлжээ	Bit rate	Бит хурд, өгөгдөл дамжигдах хурд	Бит хурд гэдэг нь секундэд илгээгдэх битийн тоо хэмжээ бөгөөд бит/с нэгжтэй байна.	[BEHR12]
243	Компьютерийн сүлжээ	Bit stuffing	Битээр дүүргэх процесс	Компьютерийн сүлжээнд, битээр дүүргэх процесс гэдэг нь хүлээн авах талд дохиоллыг хангахын тулд нэвтрүүлэх талд дамжууллын нэгжид нэг эсвэл хэд хэдэн бит оруулж өгөхийг хэлнэ. Хүлээн авах талд оруулгын битүүдийг таньж устгадаг.	[BEHR12]
244	Компьютерийн сүлжээ	Bit timing	Битийн синхрончлол	Тоон битийн урсгалаас мэдээллийг сэргээхийн тулд станцын төгсгөлөөс илгээж, шугамын төгсгөлд ашиглах синхрончлолын мэдээлэл.	[BEHR12]
245	Компьютерийн сүлжээ	Black box	Хар хайрцаг	Цахилгаан холбоонд, хар хайрцаг гэдэг нь телефон шугамд холбогдсон эсэргүүцэл юм. Энэ нь дуудлаганд хэзээ хариу өгснийг телефон компаниудын төхөөрөмжид илрүүлэх боломжгүй байхаар хийгддэг. Компьютерийн сүлжээнд, нууцлагдсан алгоритм эсвэл технологи. Програм хангамжид, хар хайрцаг гэдэг бол шалгах арга юм. Энд шалгах төхөөрөмж нь шалгаж байгаа програмын дотоод ажиллагааг мэдэгдүүлэхгүй.	[BEHR12]
246	Компьютерийн сүлжээ	Block	Блок	Цахилгаан холбоонд, дохиоллын сувгийн 12 дохионы нэгжүүдийн групп Компьютерийн сүлжээнд, n-бит бүхий өгөгдлийн нэгж. Энэ нь групп алдааг хянах зорилгоор кодчиллын процедурт ихэвчлэн ашиглагдах ба нэгж мэтээр дамжигдана.	[BEHR12]
247	Компьютерийн сүлжээ	Block cipher	Блок шифрлэлт		[BEHR12]
248	Компьютерийн сүлжээ	Block coding	Блок кодлол	Кодлолд нэмэлт бит ашиглах нь синхрончлол болон алдаа илрүүлэлтийг сайжруулдаг. Блок кодлол нь нэмэлт бит ашигласнаар шугаман кодлолын үр дүнг сайжруулна. Өөрөөр хэлбэл, блок кодлол гэдэг нь n нь m-ээс их байх m-бит блокыг n-бит блокоор орлуулахыг хэлнэ. Блок кодлолыг mB/nB кодлол гэж тэмдэглэнэ.	[BEHR12]
249	Компьютерийн сүлжээ	Bluetooth	Блүүтүүт	Блүүтүүт нь аж үйлдвэр, шинжлэх ухаан, эрүүл мэндийн салбарт ашиглагдах зориулалттай лиценз шаардлагагүй 2.4ГГц-ийн зурваст (ISM зурвас гэж бас нэрлэдэг) дамжуулал хийх бага эрчим хүч бүхий утасгүй сүлжээний технологи. Тус технологийг ашиглан нөүтбүүк, телефон утас, камер, хэвлэх төхөөрөмж, ахуйн электрон хэрэгсэл гэх мэт төхөөрөмжүүдийн хооронд холболт үүсгэнэ. Блүүтүүт технологи нь IEEE 802.15 стандартаар тодорхойлогддог.	[BEHR12]
250	Компьютерийн сүлжээ	BNC connector	BNC коннекторь BNC залгуур	Коаксиал кабельд ашиглагддаг коннектор.	[BEHR12]
251	Компьютерийн сүлжээ	bridge	гүүрэн төхөөрөмж		[BEHR12]
252	Компьютерийн сүлжээ	broadcast address	броадкаст хаяг		[BEHR12]
253	Компьютерийн сүлжээ	broadcast link	броадкаст шугам		[BEHR12]
254	Компьютерийн сүлжээ	Broadcast storm	Броадкаст трафик, броадкаст дамжуулал	Броадкаст дамжууллаар бий болох их хэмжээний трафик.	[BEHR12]
255	Компьютерийн сүлжээ	browser	вэб хөтөч		[BEHR12]
256	Компьютерийн сүлжээ	BSS transition mobility	BSS шилжих хөдөлгөөн		[BEHR12]
257	Компьютерийн сүлжээ	buffer	буффер		[BEHR12]
258	Компьютерийн сүлжээ	burst error	багц битийн алдаа		[BEHR12]
259	Компьютерийн сүлжээ	Bus network	Цуваа сүлжээ	Клиент төхөөрөмжүүдийг цуваа гэж нэрлэгдэх дундын хэрэглээний холбооны кабельд холбож, кабелийн төгсгөлд дохиог гэдрэг ойлгохгүйн тулд терминатор (буюу энерги шингээх зориулалттай ихэвчлэн резистор) тавьдаг сүлжээний архитектур. Цуваа сүлжээ нь олон төгсгөлийн төхөөрөмжүүдийг холбоход хэрэглэдэг хамгийн энгийн арга юм. Тодорхой мэдээлэл нь цуваа сүлжээнд хамаарч байгаа бүх төхөөрөмжид дамжигдана. Төхөөрөмж бүр мэдээлэл хэнд хаяглагдсан болохыг шалгаж, өөрт нь зориулагдсан тохиолдолд боловсруулалт хийнэ. Цуваа сүлжээнд холболтын шугам нэг учраас төхөөрөмжүүд ээлжлэн дамжуулалт хийх бололцоотой. Хэрвээ хоёр төхөөрөмж зэрэг өгөгдөл дамжуулах оролдлого хийгдэх үед коллиз буюу мөргөлдөөн үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл цуваа сүлжээнд өгөгдлийн дамжуулал хоёр чиглэлд хийгдэх ч зэрэг дамжуулал хийх боломжгүй.	[BEHR12]
260	Компьютерийн сүлжээ	Bus topology	Цуваа тополог	Bus network -ыг харах	[BEHR12]
261	Компьютерийн сүлжээ	Byte stuffing	Байтаар дүүргэх процесс	Компьютерийн сүлжээнд, байтаар дүүргэх процесс гэдэг нь хүлээн авах талд дохиоллыг хангахын тулд нэвтрүүлэх талд дамжууллын нэгжид нэг эсвэл хэд хэдэн байт оруулж өгөхийг хэлнэ. Хүлээн авах талд оруулгын байтуудыг таньж устгадаг.	[BEHR12]
262	Компьютерийн сүлжээ	Byte-oriented protocol	Байт хандлагат протокол		[BEHR12]
263	Компьютерийн сүлжээ	Cable modem (CM)	Кабель модем	Кабелийн телевизийн сүлжээний радио давтамжийн сувгаар хоёр чиглэлд өгөгдөл дамжуулдаг модем ба сүлжээний гүүрэн төхөөрөмж.	[BEHR12]
264	Компьютерийн сүлжээ	Cable modem transmission system (CMTS)	Кабель модем дамжууллын систем		[BEHR12]
265	Компьютерийн сүлжээ	cable TV network	кабелийн телевизийн сүлжээ		[BEHR12]
266	Компьютерийн сүлжээ	Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance Method (CSMA/CA)	Коллиз (өгөгдлийн мөргөлдөөн)-оос зайлсхийх зөөгчийн хяналттай олон цэгийн хандалтын арга (CSMA/CA)	Утасгүй сүлжээнд илгээгдсэн дохио дамжууллынхаа явцад унтралтад илүү ихээр өртөх ба хүлээн авагдсан дохио маш бага энергитэй байдаг. Коллизод өртсөн дохионы энерги 5-аас 10 хувиар л өсдөг учир утасгүй сүлжээний дамжуулалд коллизыг илрүүлэх арга нь тохиромжгүй. Иймд утасгүй сүлжээнд коллизоос зайсхийхийн тулд Коллизоос зайлсхийх зөөгчийн хяналттай олон цэгийн хандалтын арга (CSMA/CA)-ыг ашигладаг.	[BEHR12]
267	Компьютерийн сүлжээ	Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance Method (CSMA/CD)	Коллиз (өгөгдлийн мөргөлдөөн)-ыг илрүүлэх зөөгчийн хяналттай олон цэгийн хандалтын арга (CSMA/CD)	Утастай сүлжээнд хүлээн авагдаж буй дохио илгээгдсэн дохиотой ихэвчлэн ижил энергитэй байдаг. Учир нь кабель тодорхой уртай эсвэл илгээгч ба хүлээн авагч хооронд өсгөгч төхөөрөмж, өсгүүр зэрэг төхөөрөмжүүд суурилагдсан байдаг. Иймд коллизод өртсөн дохионы энерги дахин ихэссэнээр илрүүлэгддэг. Коллизыг илрүүлэх зөөгчийн хяналттай олон цэгийн хандалтын (CSMA/CD) арга нь орчныг шалгахаас гадна коллизыг илрүүлэх механизмтай. Өөрөөр хэлбэл төхөөрөмж, фреймийг илгээсний дараа дамжуулал амжилттай эсэхийг хянадаг арга юм.	[BEHR12]
268	Компьютерийн сүлжээ	Carrier signal	Зөөгч дохио	Тооноос-аналог, аналогоос-аналог модуляцын үед ашиглагдах өндөр давтамжтай дохио	[BEHR12]
269	Компьютерийн сүлжээ	CAT 1	CAT 1	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
270	Компьютерийн сүлжээ	CAT 2	CAT 2	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
271	Компьютерийн сүлжээ	CAT 3	CAT 3	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
272	Компьютерийн сүлжээ	CAT 4	CAT 4	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
273	Компьютерийн сүлжээ	CAT 5	CAT 5	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
274	Компьютерийн сүлжээ	CAT 6	CAT 6	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
275	Компьютерийн сүлжээ	CAT 7	CAT 7	ANSI/EIA (American National Standards Institute/Electronic Industries Association) 568 стандарт нь мушгиа хос кабелийн систем (кабель, холболт, коннектор зэрэг)-д зориулагдан тодорхойлогдсон стандартуудын нэг. Ихэвчлэн утастай LAN сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
276	Компьютерийн сүлжээ	Certification Authority (CA)	Сертификатын байгууллага		[BEHR12]
277	Компьютерийн сүлжээ	challenge-response authentication	хариу бататгал		[BEHR12]
278	Компьютерийн сүлжээ	channelization	сувагчлал		[BEHR12]
279	Компьютерийн сүлжээ	character oriented framing	тэмдэгт хандалтат фреймчлэл, байт хандалтат фреймчлэл		[BEHR12]
280	Компьютерийн сүлжээ	character oriented protocol	тэмдэгт хандалтат протокол		[BEHR12]
281	Компьютерийн сүлжээ	Check bit	Хяналтын бит, шалгах бит	Битийн бүрдэл доторх нэг гэсэн утгатай битүүдийн тоо тэгш эсвэл сондгой эсэхийг шалгах үүднээс төгсгөлд нь нэмж хавсаргасан бит. Парити бит нь алдаа илрүүлэх кодны хамгийн энгийн хэлбэр.	[BEHR12]
282	Компьютерийн сүлжээ	check code	шалгах код		[BEHR12]
283	Компьютерийн сүлжээ	checksum	шалгах код		[BEHR12]
284	Компьютерийн сүлжээ	Circuit	Хэлхээ	Дохио дамжигдах хоёр болон түүнээс олон цэгүүдийн хоорондох тусгай зам юм. “Виртуал хэлхээ”-г заримдаа “логик хэлхээ” гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ нь физик замтай адил хоёр ба түүнээс олон цэгүүдийн хоорондох зам.	[BEHR12]
285	Компьютерийн сүлжээ	circuit switching	сувгийн холболтын техник		[BEHR12]
286	Компьютерийн сүлжээ	circuit switching technique	сувгийн холболтын арга		[BEHR12]
287	Компьютерийн сүлжээ	Circuit-switched network	Сувгийн холболттой сүлжээ	Сувгийн холболттой сүлжээ нь физик шугамуудаар холбогдсон холбох төхөөрөмжүүдийн нэгдэл. Сүлжээний хоёр төхөөрөмж хоорондоо нэг эсвэл олон зориулагдсан (dedicated) шугамаар холбогдож болно. Холболт бүр физик шугам дээрээ нэг зориулалтын логик суваг үүсгэх ба шугам бүр Давтамжийн хуваалттай нягтруулга (FDM), Хугацааны хуваалттай нягтруулга (TDM) ашиглан n сувагт хуваагдана.	[BEHR12]
288	Компьютерийн сүлжээ	Cisco Borderless Network	Cisco Borderless сүлжээ	Cisco Borderless сүлжээ гэдэг нь дараагийн үеийн сүлжээний архитектур бөгөөд хэн ч, хаанаас ч, хэзээ ч, ямар ч төхөөрөмжийг ашиглан аюулгүй байдал хангасан, найдвартай, ямар нэгэн дундын дамжлагагүйгээр сүлжээнд холбогдох боломжоор хангадаг байгууллагын сүлжээ юм.	[BEHR12]
289	Компьютерийн сүлжээ	Cladding	Ойлгогч бүрхүүл	Оптик кабелийн бүрэлдэхүүн, цөмийн гаднах бүрхүүл, гэрлийн дохиог гадагш сарниулахгүйгээр гадаргуугаас ойлгох үүрэгтэй.	[BEHR12]
290	Компьютерийн сүлжээ	Clark’s solution	Кларкын шийдэл		[BEHR12]
291	Компьютерийн сүлжээ	classful addressing	ангилагдсан хаяглал		[BEHR12]
292	Компьютерийн сүлжээ	classless addressing	ангилагдаагүй хаяглал		[BEHR12]
293	Компьютерийн сүлжээ	Client	Клиент	Сүлжээгээр дамжуулан сервер гэж нэрлэгддэг өөр компьютерийн системээс алслагдмал үйлчилгээ ашигладаг (харьцдаг) програм эсвэл систем юм. Клиент гэсэн нэр томъёо нь анх дангаараа програм ажиллуулж чаддаггүй мөртлөө алслагдмал компьютертэй сүлжээгээр харьцаж ажиллах чадвартай төхөөрөмж буюу мэйнфрейм компьютерийн терминалыг хэлдэг байв. Орчин үед хэрэглэгч (клиент) нь алслагдмал системд (серверт) байгаа үйлчилгээтэй (сервис) IPS протокол ашиглан харьцаж байгаа бөгөөд эдүгээ интернэтэд клиент-сервер загвар ашиглагдсан хэвээр байна. Жишээ нь вэб хөтөч нь вэб серверт холбогдон вэб хуудсыг дэлгэцэнд харуулдаг клиент юм.	[BEHR12]
294	Компьютерийн сүлжээ	client process	клиент процесс		[BEHR12]
295	Компьютерийн сүлжээ	Client-server model	Клиент-сервер загвар	Сервер буюу үйлчилгээгээр хангагч, клиент буюу үйлчилгээ хүсэгчийн хоорондын ажлын үүрэг, ачааллыг хуваарилан салгах замаар тооцоолол хийгддэг загварчилсан бүтэц. Ихэнхдээ сервер болон клиентүүд тус тусын техник хангамжийн үндсэн дээр хоорондоо сүлжээгээр харьцдаг боловч нэг систем дотор сервер, клиент аль аль нь байж болно. Жишээ нь вэб сервер нь хуудас үүсгэхэд шаардагдах өгөгдлийг SQL серверээс авдаг клиентийн үүрэгтэй байж болно. Сервер машин нь нөөцөө клиентүүдтэй хуваалцдаг нэг болон хэд хэдэн сервер програмыг ажиллуулах хост байж болно. Харин клиентүүд нь серверийн контент эсвэл үйлчилгээний функцийг хүсэхээс биш, өөрийн нөөцийг хуваалцахгүй. Өөрөөр хэлбэл клиент нь сервертэй холбогдох холболтыг эхлүүлдэг, харин сервер нь ирэх хүсэлтийг хүлээж байдаг гэсэн үг юм.	[BEHR12]
296	Компьютерийн сүлжээ	Client-server paradigm	Client-server model-ыг харах		[BEHR12]
297	Компьютерийн сүлжээ	closed-loop congestion control	closed-loop хэт ачааллын хяналт		[BEHR12]
298	Компьютерийн сүлжээ	Coaxial cable (coax)	Коаксиал кабель	Хамгаалалтын бүрхүүл дотуурх уян тусгаарлагч гуурсан дотор байрладаг дамжуулагч утастай холбооны кабель. Коаксиал кабелийг радио дамжуулагч, хүлээн авагчийн антенн, компьютерийн сүлжээний (интернэт) холболт, кабелийн телевизийн дамжуулалт гэх мэт өндөр давтамжтай дохио дамжуулахад хэрэглэдэг. Коаксиал кабелийн дохио дамжуулагч цахилгаан соронзон долгион үнэмлэхүй нөхцөлд ердөө хоёр дамжуулагчийн хоорондох зай буюу тусгаарлагчаар дамждаг. Үүний ачаар өөр бусад дамжуулагч шугамтай зэрэгцээ нөхцөлд дамжиж буй дохиог цахилгаан соронзон интерференцээс хамгаалах чадвар сайтайн зэрэгцээ цахилгаан соронзон энергийн алдагдал бага байдаг.	[BEHR12]
299	Компьютерийн сүлжээ	Code division	Кодын хуваалтын нягтруулга	Хоёр цэгийн хоорондын олон тооны дамжуулах сувгийн ижил олонлогт харгалзах кодуудын онцлог утгуудыг ашиглан тусгаарлалт үүсгэдэг ба өөрөөр сувгуудыг үүсгэдэг арга.	[BEHR12]
300	Компьютерийн сүлжээ	Code Division Multiple Access (CDMA)	Кодын хуваалттай олон цэгийн хандалт/CDMA	Кодын хуваалттай олон цэгийн хандалтын арга нь сувагчлалын аргын нэг бөгөөд энэ аргын үед тухайн зурвасаар бүх хэрэглэгчийн өгөгдлийг кодлон зэрэг дамжуулаг. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгч бүрийн хувьд ялгаатай код ашиглан дамжуулал хийдэг. Жишээлбэл, өрөөнд олон хүмүүс байна гэж төсөөлье. Хоёр хүн монгол хэлээр ярилцаж байхад бусад хүмүүс ойлгохгүй, харин хоёр хүн англи хэлээр ярилцаж байхад бусад хүмүүс ойлгохгүй байх жишээтэй. Нэг үгээр хэлбэл эдгээр хүмүүс ерөнхий нэг сувгаар өөр өөрийн харилцаа холбоог үүсгэнэ.	[BEHR12]
301	Компьютерийн сүлжээ	codeword	кодлогдсон өгөгдөл		[BEHR12]
302	Компьютерийн сүлжээ	Collision	Коллиз, өгөгдлийн мөргөлдөөн		[BEHR12]
303	Компьютерийн сүлжээ	Collision domain	Коллиз домэйн, коллизын хамрах хүрээ, өгөгдлийн мөргөлдөөний домэйн	Коллиз домэйн гэдэг нь сүлжээн дэх коллизын хамрах хүрээг тодорхойлно. Өөрөөр хэлбэл коллизод өртөж болох LAN интерфейсүүдийн нэгдэл гэж хэлж болно. Хувааж ашиглах дундын нэг орчинд коллиз домэйн байна. Свич нь цэгээс-цэгт логик холболтыг үүсгэдэг учир коллизын хамрах хүрээг багасгаж, зурвас ашиглалтыг сайжруулдаг.	[BEHR12]
304	Компьютерийн сүлжээ	colon hexadecimal notation	тодорхойлох цэгтэй 16-тын бичиглэл		[BEHR12]
305	Компьютерийн сүлжээ	Composite signal	Нийлмэл дохио	Олон синус дохионы нэгдэл. Харилцаа холбоонд, өгөгдөл дамжуулахын тулд нийлмэл дохио илгээдэг.	[BEHR12]
306	Компьютерийн сүлжээ	Compression (data compression)	Компресс (өгөгдөл шахах)	Нөөцийн ашиглалтыг оновчтой байлгах үүднээс өгөгдөл (текст, график, видео, аудио гэх мэт)-өөс илүүдэл, шаардлагагүй элементүүдийг хасах (кодолдог) процесс. Шахсан өгөгдлийг буцааж задлахад анхны байдалдаа сэргэнэ.	[BEHR12]
307	Компьютерийн сүлжээ	Computer network (network)	Компьютерийн сүлжээ (сүлжээ)	Хэрэглэгчдийг хооронд нь холбох, нөөцийг хуваалцах, харилцах ажиллагааг хөнгөвчлөх үүднээс холбооны шугамаар хоорондоо холбогдсон компьютер болон сервер, гүүрэн төхөөрөмж, рутер, тэнцвэржүүлэгч, свич гэх мэт компьютер төхөөрөмжийн цогц. Компьютерийн сүлжээ нь үүргээрээ (тооцоолох, мэдээллийн гэх мэт), харилцан ажиллагааны функцээрээ (клиент-сервер, холимог гэх мэт), сүлжээний топологоороо (цуваа, од, цагариг гэх мэт), зориулалтаараа (өгөгдөл хадгалах, удирдлагын гэх мэт) ялгаатай олон төрөлд хуваагдана.	[BEHR12]
308	Компьютерийн сүлжээ	concurrent server	зэрэгцээ сервер		[BEHR12]
309	Компьютерийн сүлжээ	congestion	хэт ачаалал		[BEHR12]
310	Компьютерийн сүлжээ	congestion avoidance algorithm	хэт ачааллаас зайлсхийх алгоритм		[BEHR12]
311	Компьютерийн сүлжээ	congestion control	хэт ачааллын хяналт		[BEHR12]
312	Компьютерийн сүлжээ	connecting device	холболтын төхөөрөмж		[BEHR12]
313	Компьютерийн сүлжээ	connection establishment	суваг үүсгэлт		[BEHR12]
314	Компьютерийн сүлжээ	connectionless network	холболтод үл суурилсан сүлжээ		[BEHR12]
315	Компьютерийн сүлжээ	connectionless protocol	холболтод үл суурилсан протокол		[BEHR12]
316	Компьютерийн сүлжээ	connection-oriented protocol	холболтод суурилсан протокол		[BEHR12]
317	Компьютерийн сүлжээ	connection-oriented service	холболтод суурилсан үйлчилгээ		[BEHR12]
318	Компьютерийн сүлжээ	console cable	консол кабель	Консол кабель нь сиско рутер болон свич, эсвэл галт ханын төхөөрөмж зэрэгт эхлэлийн тохиргоо хийхэд ашиглагдана.	[BEHR12]
319	Компьютерийн сүлжээ	console port	консол порт	Консол порт нь сиско рутер болон свич, эсвэл галт ханын төхөөрөмж зэрэгт эхлэлийн тохиргоо хийхэд ашиглагдах порт.	[BEHR12]
320	Компьютерийн сүлжээ	constellation diagram	өнцгийн хазайлтын диаграм	Өнцгийн хазайлтын диаграм нь дохионы элементийн агууриг болон фазыг тодорхойлоход хэрэглэгддэг. АСМ, ФСМ, КАМ-ын үед өнцгийн хазайлтын диаграмыг ашиглана. Диаграмд, дохионы элемент нь цэгээр дүрслэгдэх бөгөөд дамжигдах бит болон битүүдийн комбинац нь цэгийн хажууд бичигдэнэ. Өнцгийн хазайлтын диаграм нь х, у тэнхлэгтэй байх бөгөөд энэ диаграмыг ашиглан шаардлагатай параметрүүдийн утгыг мэдэх боломжтой.	[BEHR12]
321	Компьютерийн сүлжээ	contention	хэлэлцээр		[BEHR12]
322	Компьютерийн сүлжээ	contention window	хэлэлцээрийн цонх		[BEHR12]
323	Компьютерийн сүлжээ	controlled access	хяналтат хандалт		[BEHR12]
324	Компьютерийн сүлжээ	controlled access multiple access	хяналтат хандалтат олон цэгийн хандалт		[BEHR12]
325	Компьютерийн сүлжээ	Converge	Сүлжээ өгөгдөл дамжуулахад бэлэн болох	Сүлжээний ямар нэг протокол ажиллаж дуусаад тухайн сүлжээгээр өгөгдөл дамжуулахад бэлэн болох нөхцөл.	[BEHR12]
326	Компьютерийн сүлжээ	Core	Шөрмөс	Оптик кабелийн бүрэлдэхүүн	[BEHR12]
327	Компьютерийн сүлжээ	core layer	суурь давхарга		[BEHR12]
328	Компьютерийн сүлжээ	country domain	улсын домэйн		[BEHR12]
329	Компьютерийн сүлжээ	CRC-4 (Cyclic redundancy checking-4)	CRC-4, цикл кодоор шалгах арга	CRC-4 (Cyclic Redundancy Check 4) нь цикл кодоор шалгах арга (дамжуулсан өгөгдлийн алдааг шалгах арга) юм. Энэ нь Е1 холбох шугаманд ашиглагддаг. CRC-4 нь 0-15 гэж дугааарлагдсан 16 фреймээс тогтсон мултифреймд зохион байгуулагддаг. CRC-4 мултифрейм нь SMF I ба SMF II гэж нэрлэгдэх 8, 8-аараа хоёр дэд мултифреймд (SMF) хуваагдана. SMF бүр нь С1, С2, С3, С4 гэж нэрлэгдэх дөрвөн CRC-4 битүүдээс тогтдог. Хуваах болон үржүүлэх замаар SMF бүрт илгээсэн CRC-4 битүүдийг өөр хооронд нь харьцуулж шалгадаг. Хэрэв хоорондоо ижил байвал фрейм нь алдаагүй гэж үзнэ. Бит 1 нь CRC-4 битүүдэд ашиглагддаг. Хэдийгээр зарим хуучин холболтуудад (PBX хамаарна) CRC-4-ийг хэрэглэдэггүй ч CRC-4 нь Европын бүх л сүлжээний холболтонд шаардагддаг.	[BEHR12]
330	Компьютерийн сүлжээ	crossbar switch	кроссбар хавтан, кроссбар свич		[BEHR12]
331	Компьютерийн сүлжээ	Crossbar system	Координатын АТС (КАТС), олон давталтын матрицан холболтын систем	Сонгох механизм нь координатын холболт байдаг автомат холболтын систем.	[BEHR12]
332	Компьютерийн сүлжээ	Cross-office check	Станцын шалгалт	Дамжуулах зам оршин байгаа эсэхийг бататгахын тулд станц нэвт хийгддэг сувгийн шалгалт.	[BEHR12]
333	Компьютерийн сүлжээ	crosspoint	холбох цэг		[BEHR12]
334	Компьютерийн сүлжээ	crosstalk	кроссток		[BEHR12]
335	Компьютерийн сүлжээ	Current	Гүйдэл, цахилгаан гүйдэл	Цахилгаан цэнэгийн эмх замбараатай хөдөлгөөнийг цахилгаан гүйдэл гэнэ.	[BEHR12]
336	Компьютерийн сүлжээ	cycle	цикл		[BEHR12]
337	Компьютерийн сүлжээ	cyclic code	цикл код		[BEHR12]
338	Компьютерийн сүлжээ	Data conversion	Өгөгдөл хувиргалт	Компьютер, өгөгдлийг нэг форматаас нөгөө форматад хувиргах ажиллагаа. Компьютерийн орчинд өгөгдлийг янз бүрээр кодлодог. Жишээ нь компьютерийн төхөөрөмж нь өгөгдлөө хадгалах тодорхой стандартад үндэслэгдэнэ. Үүнчлэн үйлдлийн систем нь өгөгдөл болон файлтай ажиллах өөрийн стандарттай. Мөн компьютерийн програм болгон файлтай ажиллах өөрийн өвөрмөц аргатай. Ийм маягаар орчин өөрчлөгдөх бүрт өгөгдөл нь өөр компьютер, өөр үйлдлийн систем, өөр програмд ашиглаж болохуйцаар хувирах ёстой болно. Өгөгдөл хувиргалт нь текст файл хувиргах мэтийн тэмдэгт кодлох нэг системээс нөгөө систем рүү хувиргадаг энгийн хувиргалт, эсвэл оффисийн файлийн эсвэл дүрс, аудио файлийн формат хувиргалт гэх мэт цогц ажиллагаа байж болно.	[BEHR12]
339	Компьютерийн сүлжээ	Data element	Өгөгдлийн элемент	Мэдээг илэрхийлсэн өгөгдлийн хамгийн жижиг нэгжийг өгөгдлийн элемент гэх ба энэ нь бит байна.	[BEHR12]
340	Компьютерийн сүлжээ	data flow control	өгөгдлийн урсгалын хяналт		[BEHR12]
341	Компьютерийн сүлжээ	Data Link Control (DLC)	Өгөгдлийн сувгийн хяналт		[BEHR12]
342	Компьютерийн сүлжээ	data link layer	сувгийн давхарга		[BEHR12]
343	Компьютерийн сүлжээ	Data rate	Өгөгдлийн хурд, өгөгдөл дамжигдах хурд	Өгөгдлийн хурд нь секундэд дамжигдах өгөгдлийн элементийн тоогоор илэрхийлэгдэх ба бит/с нэгжтэй байна.	[BEHR12]
344	Компьютерийн сүлжээ	Data streaming	Өгөгдлийн урсгал	Өгөгдлийн урсгал нь тогтвортой өндөр хурдаар өгөгдөл дамжуулалт хийх гэсэн үг юм. Энэ нь өндөр тодролтой телевиз (HDTV) буюу компьютерийн хүрээнд өгөгдлийн урсгалын санах байгууламжинд файл нөөцлөн хуулах мэтийн хэрэглээнд хүрэлцэхүйц хурд юм. Өгөгдлийн урсгал нь зарим зурвасуудын комбинацаас бүрддэг ба бодит хугацаанд өгөгдлийг хүлээн авч болно, мөн товлосон хугацаа өнгөрсөн ч өгөгдлийг хүлээн авах боломжийг хангадаг.	[BEHR12]
345	Компьютерийн сүлжээ	data transfer phase	өгөгдөл дамжууллын үе		[BEHR12]
346	Компьютерийн сүлжээ	datagram	датаграм		[BEHR12]
347	Компьютерийн сүлжээ	Datagram network	Датаграм сүлжээ	Багцын холболтын техникийн аргад суурилсан холбооны сүлжээ. Датаграм сүлжээнд пакет бүр бие даасан байдалтай дамжигдах бөгөөд энэ аргын үед пакетыг мөн датаграм гэж нэрлэдэг.	[BEHR12]
348	Компьютерийн сүлжээ	dataword	эх өгөгдөл		[BEHR12]
349	Компьютерийн сүлжээ	Decapsulation	Задлалт	Сүлжээний давхаргат загвар дахь чухал ойлголтын нэг нь задлалт юм. Сүлжээгээр өгөгдөл солилцох үед хүлээн авагч талын сүлжээний давхаргат загвар дахь давхарга бүр доод давхаргаас өгөгдөл хүлээн авч, илгээгчийн тухайн давхаргаар нэмэгдсэн өгөгдлийг задалдаг. Энэ процессыг задлалт гэнэ.	[BEHR12]
350	Компьютерийн сүлжээ	Decibel (dB)	Децибэл (dB)	Холбооны техникт их хэмжээний хэмжигдэхүүнийг логарифм хэмжигдэхүүнээр хэмждэг. Аравтын логарифмаар тодорхойлбол децибель, натурал логарифмаар тодорхойлбол непер гэсэн нэгж болдог. Дохионы унтралт, өсгөлт, түвшин зэргийг хэмжих нэгж.	[BEHR12]
351	Компьютерийн сүлжээ	default routing	default замчлал		[BEHR12]
352	Компьютерийн сүлжээ	Delay	Саатал	Саатал гэдэг нь өгөгдлийн мессеж илгээгч төхөөрөмжөөс хүлээн авагч төхөөрөмжид бүрэн хүлээн авагдахад зарцуулагдах хугацаагаар тодорхойлогдоно. Саатлыг бид тархалтын хугацаа, дамжууллын хугацаа, дарааллын хугацаа, боловсруулалтын хугацаа гэсэн үндсэн дөрвөн бүрэлдэхүүн хэсэгт авч үздэг.	[BEHR12]
353	Компьютерийн сүлжээ	Delay distortion	Саатлын гажуудал	Янз бүрийн давтамжтай дохионуудын саатал нь тулгуур буюу хүлээгдэж буй утгаасаа хэлбийх хазайлт.	[BEHR12]
354	Компьютерийн сүлжээ	Delivery	Дамжуулалт	Компьютерийн сүлжээнд нэг төхөөрөмжөөс нөгөөд өгөгдөл илгээгддэг. Илгээгдсэн өгөгдөл зөв төхөөрөмж эсвэл зөв хэрэглэгчид хүлээн авагдах процессыг дамжуулалт гэнэ.	[BEHR12]
355	Компьютерийн сүлжээ	Delta Modulation (DM)	делта модуляц		[BEHR12]
356	Компьютерийн сүлжээ	demodulator	демодулятор		[BEHR12]
357	Компьютерийн сүлжээ	demultiplexing	денягтруулга		[BEHR12]
358	Компьютерийн сүлжээ	designate	томилох, дэвшүүлэх		[BEHR12]
359	Компьютерийн сүлжээ	Destination	Хүлээн авагч		[BEHR12]
360	Компьютерийн сүлжээ	Destination address	Хүлээн авагчийн хаяг	Өгөгдлийн нэгжийг хүлээн авах төхөөрөмжийн хаяг.	[BEHR12]
361	Компьютерийн сүлжээ	Differential Manchester scheme	Дифференциал Манчестер кодлол	Дифференциал Манчестер кодлол нь туйлт шугаман кодлол. RZ кодлолын бит интервалын дунд шилжилт хийгдэх процессыг NRZ-I кодлолтой нэгтгэснээр Дифференциал Манчестер кодлол үүснэ. Энэ кодлолын үед бит интервалын дунд шилжилт хийхээс гадна бит интервалын эхлэл дэх шилжилт нь битийн утгыг тодорхойлно. Хэрэв 0 бит бол шилжилт хийгдэнэ, 1 бит бол шилжилт хийгдэхгүй.	[BEHR12]
362	Компьютерийн сүлжээ	Differential Pulse Coding Modulation (DPCM)	Дифференциал импульс кодын модуляц		[BEHR12]
363	Компьютерийн сүлжээ	Diffie-Hellman protocol	Диффи-Хеллман (Diffie-Hellman) протокол		[BEHR12]
364	Компьютерийн сүлжээ	digest	хэш утга		[BEHR12]
365	Компьютерийн сүлжээ	digital	тоон		[BEHR12]
366	Компьютерийн сүлжээ	digital AMPS (D-AMPS)	тоон AMPS		[BEHR12]
367	Компьютерийн сүлжээ	Digital data	Тоон өгөгдөл	Өгөгдөл нь аналог эсвэл тоон хэлбэртэй байна. Тоон өгөгдөл гэдэг нь тасалдсан мэдээлэл байна. Жишээлбэл, тоон цагны цаг болон минутын мэдээлэл нь гэнэт өөрчлөгддөг.	[BEHR12]
368	Компьютерийн сүлжээ	digital data service (DDS)	тоон өгөгдлийн үйлчилгээ		[BEHR12]
369	Компьютерийн сүлжээ	Digital signal	Тоон дохио	Агууригаар нь квантчилсан, тасалдсан (дискрет) дохио. Ийм дохио нь тасалдсан цахилгаан эсвэл гэрлийн импульс байж болно. Тоон дохиог аналог дохиотой харьцуулахад алс зайд дамжуулахад хүндрэлтэй байдаг тул дамжуулж буй тал дохиог урьдчилан модуляцалж, дараа нь мэдээллийг хүлээн авч байгаа талд демодуляцлах шаардлагатай болдог. Тоон дохио нь физик шинж чанарын үүднээс авч үзвэл өндөр, нам төлөвтэй “аналог” дохио юм.	[BEHR12]
370	Компьютерийн сүлжээ	digital signal (DS) service	тоон дохионы үйлчилгээ		[BEHR12]
371	Компьютерийн сүлжээ	Digital signal X	Тоон дохио X, тоон сигнал X	Тоон дохио Х нь тоон дамжууллын стандарт хурд эсвэл DS0 дээр суурилсан түвшинг хэлэх бөгөөд энэ зурвасын өргөн нь телефон ярианы нэг сувагт ашиглагддаг. Хойд америкийн дамжууллын Т-зөөгч систем болон Европын Е зөөгч системийн аль аль нь DS серийг ашигладаг. Тоон дохио Х нь ANSI T1.107 стандарт удирдамж дээр үндэслэгдсэн.	[BEHR12]
372	Компьютерийн сүлжээ	Digital Signature Standard (DSS)	тоон гарын үсгийн стандарт		[BEHR12]
373	Компьютерийн сүлжээ	Digital-to-analog conversion	Тооноос-аналог хувиргалт	Тооноос-аналог хувиргалт гэдэг нь мэдээг илэрхийлсэн тоон цувааны хуулиар аналог дохионы аль нэг параметрийг өөрчлөхийг хэлнэ.	[BEHR12]
374	Компьютерийн сүлжээ	Digital-to-digital conversion	Тооноос-тоон хувиргалт	Тоон дохиогоор дамжигдах тоон өгөгдлийн дүрслэл.	[BEHR12]
375	Компьютерийн сүлжээ	Dijkstra’s algorithm	Дайкстрагийн алгоритм	Link State (LS) замчлалын үед, замчлалын шийдвэрийн хүснэгтийг тооцоход ашиглагдах богино замыг тооцох алгоритм.	[BEHR12]
376	Компьютерийн сүлжээ	direct current (DC)	тогтмол гүйдэл		[BEHR12]
377	Компьютерийн сүлжээ	direct delivery	шууд дамжуулал, шууд хүргэлт		[BEHR12]
378	Компьютерийн сүлжээ	Direct sequence spread spectrum (DSSS)	Шууд урсгалын дарааллын тархалтын спектрийн арга/DSSS	Шууд урсгалын дарааллын тархалтын спектр (DSSS)-ийн арга нь үндсэн дохионы зурвасын өргөнийг өргөсгөх ба өгөгдлийн бит бүрийг өргөсгөх код ашиглан n битээр орлуулдаг.	[BEHR12]
379	Компьютерийн сүлжээ	Direct sequence spread spectrum (DSSS) distortion	Шууд урсгалын дарааллын тархалтын спектрийн гажуудал		[BEHR12]
380	Компьютерийн сүлжээ	discrete cosine transform (DCT)	дискрет косинусын хувиргалт		[BEHR12]
381	Компьютерийн сүлжээ	discrete multitone technique (DMT)	диксрет мултитон техник		[BEHR12]
382	Компьютерийн сүлжээ	dish antenna	тавган антенн		[BEHR12]
383	Компьютерийн сүлжээ	Distortion	Гажуудал	Дохионы хэлбэр өөрчлөгдөхийг гажуудал гэнэ. Гажуудал нь ялгаатай олон давтамжтай дохионуудаас бүрдэх нийлмэл дохионд үүсдэг. Бүрэлдэхүүн дохио бүр өөрийн тархах хурдаар орчноор тархдаг. Үүний улмаас хүлээн авагчид ялгаатай сааталтайгаар хүрч ирнэ. Саатлын ялгаа нь фазын шилжилтийг үүсгэх магадлалтай. Өөрөөр хэлбэл, хүлээн авагч дээрх бүрэлдэхүүн дохионууд нь илгээгч дээрхээс ялгаатай фазтай болсны улмаас нийлмэл дохио нь хэлбэрээ алддаг.	[BEHR12]
384	Компьютерийн сүлжээ	distributed hash table (DHT)	тархсан хэш хүснэгт, хуваарилагдсан хэш хүснэгт		[BEHR12]
385	Компьютерийн сүлжээ	distribution layer	түгээлтийн давхарга		[BEHR12]
386	Компьютерийн сүлжээ	DNS server	DNS сервер		[BEHR12]
387	Компьютерийн сүлжээ	domain	домэйн		[BEHR12]
388	Компьютерийн сүлжээ	domain name	домэйн нэр		[BEHR12]
389	Компьютерийн сүлжээ	domain name space	домэйн нэрийн хязгаар		[BEHR12]
390	Компьютерийн сүлжээ	dotted-decimal notation	цэгтэй аравтын бичиглэл		[BEHR12]
391	Компьютерийн сүлжээ	downlink	татах шугам		[BEHR12]
392	Компьютерийн сүлжээ	downloading	татах процесс		[BEHR12]
393	Компьютерийн сүлжээ	dual stack	дуал стек		[BEHR12]
394	Компьютерийн сүлжээ	Duplex	Дуплекс	Холбогдож буй хоёр тал эсвэл хоёр төхөөрөмж аль аль чиглэл рүүгээ харилцах боломжтой холболт. (Тайлбар: Холболт хоёроос дээш тооны хэрэглэгч эсвэл төхөөрөмжийн хооронд болж буй нөхцөлд нягтруулга гэсэн нэр томъёо ашиглагдана.) Дуплекс горимд ажиллаж байх нөхцөлд төхөөрөмж мэдээллийг нэг зэрэг хүлээн авч, дамжуулах боломжтой. Харин хагас дуплекс горимд мэдээлэл хоёр чиглэлд зэрэг бус, ээлжилнэ. Модем, сүлжээний карт, гар утас болон телефон утас зэрэг нь дуплекс горимд ажилладаг төхөөрөмж юм.	[BEHR12]
395	Компьютерийн сүлжээ	DWDM (Dense wavelength division multiplexing)	Нягтарсан долгионы уртын хуваалттай нягтруулга	Нягтарсан долгионы уртын хуваалттай нягтруулга (DWDM) нь өөр өөр үүсгүүрүүдээс орж ирсэн өгөгдлийг шилэн кабелиар дамжуулахын тулд дохио бүрийг ижил хугацаанд ялгаатай гэрлийн долгионы уртад хуваарилах технологи юм. DWDM-ыг ашиглан нэг шилэн кабелиар 80 хүртэлх долгионы уртыг (өгөгдлийн суваг) нэг гэрлийн урсгалд нягтруулан дамжуулж болно. Суваг бүр хугацааны хуваалттай нягтруулагдсан (TDM) дохиог дамжуулдаг. Суваг бүр нь 2.5Гбит/с хурдтай системд 200 миллиард хүртэлх битүүдийг шилэн кабелиар дамжуулж чадна. DWDM-ыг мөн долгионы уртын хуваалттай нягтруулга (WDM) гэж нэрлэдэг.	[BEHR12]
396	Компьютерийн сүлжээ	dynamic document	динамик документ		[BEHR12]
397	Компьютерийн сүлжээ	Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP)	DHCP протокол	Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) нь IP сүлжээнд ашиглагддаг сүлжээний протокол. DHCP нь DHCP серверээр удирдагдах бөгөөд IP хаяг, дэд сүлжээний маск, гарцын төхөөрөмжийн хаяг зэрэг сүлжээний тохиргооны мэдээллийг динамикаар түгээнэ.	[BEHR12]
398	Компьютерийн сүлжээ	dynamic routing	динамик замчлал		[BEHR12]
399	Компьютерийн сүлжээ	E line	Е шугам		[BEHR12]
400	Компьютерийн сүлжээ	Electronics Industries Association (EIA)	Электрон төхөөрөмж үйлдвэрлэгчийн холбоо		[BEHR12]
401	Компьютерийн сүлжээ	Encapsulation	Далдлалт	Сүлжээний давхаргат загвар дахь чухал ойлголтын нэг нь далдлалт юм. Сүлжээгээр өгөгдөл солилцох үед илгээгч талын сүлжээний давхаргат загвар дахь давхарга бүр дээд давхаргаас өгөгдөл хүлээн авч, өөрийн үйлчилгээний утга бүхий мэдээллийг нэмж, тухайн давхаргын өгөгдлийн хийсвэр дүрслэлийг бий болгодог. Энэ процессыг далдлалт гэнэ.	[BEHR12]
402	Компьютерийн сүлжээ	end office	төгсгөлийн холболтын систем		[BEHR12]
403	Компьютерийн сүлжээ	end system	төгсөлтийн төхөөрөмж, төгсгөлийн систем		[BEHR12]
404	Компьютерийн сүлжээ	end-to-end transmission	илгээгчээс-хүлээн авагч хоорондын дамжуулал		[BEHR12]
405	Компьютерийн сүлжээ	entity authentication	энтити бататгал		[BEHR12]
406	Компьютерийн сүлжээ	ephemeral port number	ephemeral портын дугаар		[BEHR12]
407	Компьютерийн сүлжээ	error	алдаа		[BEHR12]
408	Компьютерийн сүлжээ	Error burst	Алдааны багц	Дараалсан хоёр алдаатай битүүд нь цөөн битүүдээр зааглагдаж байх бүлэг битүүд. Алдааны багцыг тодорхойлохдоо x битийн тоог зааж өгнө. ТАЙЛБАР: Багцын доторх хамгийн сүүлчийн алдаатай бит ба дараачийн багцын эхний алдаатай бит хоёр бие биенээсээ x болон түүнээс олон алдаагүй битүүдээр тусгаарлагдана.	[BEHR12]
409	Компьютерийн сүлжээ	error control	алдааны хяналт		[BEHR12]
410	Компьютерийн сүлжээ	error detection	алдаа илрүүлэлт		[BEHR12]
411	Компьютерийн сүлжээ	escape character (esc)	тусгай тэмдэгт		[BEHR12]
412	Компьютерийн сүлжээ	ESS transition mobility	ESS шилжих хөдөлгөөн		[BEHR12]
413	Компьютерийн сүлжээ	Ethernet	Этернэт	Этернэт нь LAN сүлжээнд хамгийн өргөн ашиглагдаж буй технологи.	[BEHR12]
414	Компьютерийн сүлжээ	Extranet	Экстранэт	Байгууллагын интранэт (дотоод) сүлжээний өргөтгөл болж, алслагдсан салбар, брокерын сүлжээ, нийлүүлэгчид, ажил хэргийн түнш болон үйлчлүүлэгчдэд байгууллагын мэдээлэл болон корпоратив үйлчилгээнд хандах боломж олгодог, интернэт протоколтой сүлжээ. Интернэтэд экстранэт нь зөвхөн эрхтэй хэрэглэгчид болон зөвшөөрөгдсөн тодорхой IP хаяг бүхий ажил хэргийн (Business-to-Business (B2B)) хэрэглэгчдээс бусдад харагддаггүй.	[BEHR12]
415	Компьютерийн сүлжээ	Fast Ethernet	Өндөр хурдны Этернэт	Өндөр хурдны Этернэт нь секундэд 100МВ хүртэлх өгөгдлийг дамжуулах боломжтой LAN сүлжээний дамжууллын технологи.	[BEHR12]
416	Компьютерийн сүлжээ	fast retransmission	шууд дамжуулал		[BEHR12]
417	Компьютерийн сүлжээ	fast-recovery algorithm	шуурхай сэргээх алгоритм		[BEHR12]
418	Компьютерийн сүлжээ	Feistel cipher	Фейстел шифрлэлт		[BEHR12]
419	Компьютерийн сүлжээ	fiber-optic cable	оптик кабель		[BEHR12]
420	Компьютерийн сүлжээ	finite state machine (FSM)	төгсгөлөг төлөвт машин		[BEHR12]
421	Компьютерийн сүлжээ	Firewall	Галт хана	Өгөгдсөн горимын дагуу сүлжээний трафикт хяналт тавьж, зөвшөөрөгдсөн холболтыг нэвтрүүлж, үл зөвшөөрөгдөх хандалтыг хаадаг техник эсвэл програм хангамжийн (эсвэл хоёуланг нь хослуулсан) цогц шийдэл. Галт хана нь компьютерийн сүлжээг үл зөвшөөрөгдөх хандалтаас хамгаалахаас гадна тодорхой шалгуурт нийцээгүй пакетыг үл нэвтрүүлэх үүрэгтэй тул сүлжээний шүүлтүүр (филтр) гэж мөн нэрлэдэг. Барилгад түймэр үргэлжлэн тархахаас сэргийлэх зорилгоор галд тэсвэртэй материалаар хийсэн аюулгүйн хаалга бүхий тусгаарлагч хана болон автомашин, нисэх онгоцны хөдөлгүүрийн хэсгийг зорчигчийн хэсгээс тусгаарладаг дулаанд тэсвэртэй металлл хийцийг галын хана гэдэг байснаас уг нэр томьёо анхлан үүсчээ.	[BEHR12]
422	Компьютерийн сүлжээ	first-in, first-out (FIFO) queue	FIFO дараалал		[BEHR12]
423	Компьютерийн сүлжээ	Flag	Флаг	Дохионы нэгжийг хязгаарлахад ашиглагддаг бөгөөд дохиоллын протоколын мессежийн бүтэц дэх эхлэл төгсгөлийн битийн дараалал.	[BEHR12]
424	Компьютерийн сүлжээ	Flaming (Internet flaming)	Флэйминг	Интернэт форум, чат гэх мэт олон хэрэглэгч хамарсан сүлжээний орчинд хааяа үүсдэг бусдыг доромжилж дайрсан, хэрүүлийн шинжтэй харилцаа, маргаан.	[BEHR12]
425	Компьютерийн сүлжээ	Flow control	Урсгалын хяналт	Протоколын зэргэлдээ давхаргуудын хооронд эсвэл ижил нэгжүүдийн хооронд дохиоллын мэдээний урсгалыг удирдахад ашиглагддаг протоколын функц. Энэ функц нь нэвтрүүлэх нэгжээс ирэх дохиоллын урсгалыг хүлээн авуурын нэгжид удирдах боломж олгоно (ялгаатай хэрэглэгчийн хооронд эсвэл сүлжээний хүрээнд).	[BEHR12]
426	Компьютерийн сүлжээ	FM radio	FM радио		[BEHR12]
427	Компьютерийн сүлжээ	foreign agent	гадаад агент		[BEHR12]
428	Компьютерийн сүлжээ	foreign network	гадаад сүлжээ		[BEHR12]
429	Компьютерийн сүлжээ	forward error correction (FEC)	алдааны шууд засалтын арга		[BEHR12]
430	Компьютерийн сүлжээ	forwarding	дамжуулал		[BEHR12]
431	Компьютерийн сүлжээ	Fourier analysis	Фуррьегийн анализ		[BEHR12]
432	Компьютерийн сүлжээ	Frame	Фрейм (битүүдийн дараалал)	Харилцаа холбоонд, фрейм гэдэг нь сүлжээний цэгүүд хооронд дамжуулагдаж буй өгөгдөл юм. Энэ нь хаягийн ба удирдагын талаарх зайлшгүй мэдээллийг агуулсан бүлэг маягаар дамжуулагдах өгөгдлийн нэгж. Фрейм нь ихэвчлэн бит битээр цуваагаар дамжуулагддаг. Фрейм нь толгой мэдээлэл (хяналтын мэдээлэл) болон өгөгдлийн хэсгээс бүрддэг. Зарим удирдлагын фрейм нь өгөгдөл агуулахгүй байж болно.	[BEHR12]
433	Компьютерийн сүлжээ	Frame alignment time slot	Циклийн синхрончлолын хором	Цикл бүрийн тодорхой фазаас эхлэх ба циклийн синхрончлолын дохиог дамжуулахад зориулагдсан хугацааны завсар.	[BEHR12]
434	Компьютерийн сүлжээ	framing	фреймчлэл		[BEHR12]
435	Компьютерийн сүлжээ	Frequency	Давтамж	Нэгж хугацаанд тодорхой юм хэд дахин болж буйг заасан тоо. Эргэлт, чичиргээ, долгион гэх мэт мөчлөгт буюу цикл процессын хувьд давтамж нь нэгж хугацаанд болж буй мөчлөгийн тоог хэлнэ. Жишээ нь нэг хоромд нэг мөчлөг буюу 1 Герц. Давтамж их байх тусам, өөрөөр хэлбэл нэг хоромд болох мөчлөгийн тоо олон байх тусам өгөгдөл дамжих хурд ихэснэ.	[BEHR12]
436	Компьютерийн сүлжээ	Frequency division multiple access (FDMA)	Давтамжийн хуваалттай олон цэгийн хандалт, FDMA	Давтамжийн хуваалттай олон цэгийн хандалтын арга нь сувагчлалын аргын нэг бөгөөд энэ аргын үед зурвасыг ялгаатай давтамжийн зурвасуудад хуваана. Төхөөрөмж бүрт өгөгдөл илгээх зурвас хуваарилагдана. Өөрөөр хэлбэл, зурвасыг хамгаалах зурвасаар зааглан сувгуудад хуваан хэрэглэгчдийн өгөгдлийг дамжуулна.	[BEHR12]
437	Компьютерийн сүлжээ	Frequency Division Multiplexing (FDM)	Давтамжийн хуваалттай нягтруулга, Давтамжийн хазайлттай нягтруулга, FDM	Давтамжийн хуваалттай нягтруулга (FDM) гэдэг нь шугамын зурвасын өргөн(Гц) нь дамжигдах дохионуудын нийт зурвасын өргөнөөс их байх тохиолдолд хэрэглэгдэх аналог нягтруулгын арга юм. FDM-ын үед илгээгч төхөөрөмж бүрийн гаргаж буй дохиог төхөөрөмж бүрт оногдсон ялгаатай зөөгч давтамжтай дохионуудаар модуляцалдаг ба эдгээр модуляцлагдсан дохионуудыг нэгтгэн нэг шугамаар дамжуулдаг.	[BEHR12]
438	Компьютерийн сүлжээ	Frequency domain plot	Давтамжийн диаграм	Дохионы агууриг ба давтамжийн хамаарлыг дүрсэлсэн диаграмыг давтамжийн диаграм гэж нэрлэдэг. Давтамжийн диаграм дээр дохионы максимум агууриг болон давтамж дүрслэгдэнэ.	[BEHR12]
439	Компьютерийн сүлжээ	Frequency hopping spread spectrum (FHSS)	Давтамжийн үсрэлттэй тархалтын спектрийн арга, FHSS	Давтамжийн үсрэлттэй тархалтын спектр (FHSS) аргын үед, үүсгүүрээр үүсгэгдсэн дохио модуляцлагдахдаа ялгаатай М зөөгч давтамжийг ашигладаг. Хугацааны нэг агшинд дохио нэг зөөгч давтамж дээр модуляцлагдаж, хугацааны дараагийн агшинд өөр зөөгч давтамж дээр модуляцлагдана. Хэдийгээр тухайн хугацаанд нэг зөөгч давтамж дээр модуляцлагдаж байгаа ч урт хугацааны туршид M давтамжийг ашиглана. Зурвасыг өргөсгөсний дараа үүсгүүрийн дохио дамжигдах зурвас BFHSS>>B болно.	[BEHR12]
440	Компьютерийн сүлжээ	Frequency modulation (FM)	Давтамжийн модуляц	Мэдээг илэрхийлсэн нам давтамжтай дохионы хуулиар зөөгч дохионы давтамжийг өөрчлөхийг давтамжийн модуляц гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, үндсэн дохионы агуургийн өөрчлөлтөөр зөөгч дохионы давтамж өөрчлөгдөнө. Давтамж өөрчлөгдөхөд зөөгчийн агууриг ба фаз нь тогтмол байна.	[BEHR12]
441	Компьютерийн сүлжээ	Frequency-shift keying (FSK)	Давтамж солих модуляц	Мэдээг илэрхийлсэн тоон цувааны өөрчлөлтийн хуулиар зөөгч хэлбэлзлийн давтамжийг өөрчлөхийг давтамж солих модуляц (ДСМ) гэнэ. Дохионы элементийн үргэлжлэлд модуляцлагдсан дохионы давтамж тогтмол байна. Хоёртын системийн 0 (бага) 1 (өндөр) гэсэн 2 төлөв нь анолог дохионы хэлбэрийг илэрхийлнэ. Логик 0 төлвөөр тодорхой сонгосон давтамж дахь дохиог, логик 1-ээр янз бүрийн давтамж дахь дохиог тус тус илэрхийлнэ. Модем нь компьютерээс гарах хоёртын кодын өгөгдлийг телефон шугам, кабель, шилэн кабель, утасгүй орчноор дамжуулахад зориулан, давтамж солих модуляцыг ашиглан хөрвүүлдэг. Хүлээн авах талд модем нь оролтын ДСМ дохиог компьютер ойлгож чадах өндөр, нам төлөвт тоон дохионд хөрвүүлнэ.	[BEHR12]
442	Компьютерийн сүлжээ	FTP (File Transfer Protocol)	FTP (англ. Файл дамжуулах протокол)	Интернэт гэх мэт TCP/IP суурьтай сүлжээгээр файл дамжуулах зориулалттай протокол. FTP нь клиент-сервер архитектуртай бөгөөд команд болон өгөгдлийг тусад нь өөр өөр портоор дамжуулдгаараа бусад протоколоос ялгагддаг.	[BEHR12]
443	Компьютерийн сүлжээ	Full duplex (double duplex)	Бүрэн дуплекс, дуплекс	Холбогдож буй хоёр тал эсвэл хоёр төхөөрөмж зэрэг хоёр чиглэлдээ харилцах боломжтой холболт. Телефон утас нь ярилцагч сонсонгоо ярьж болдог буюу бүрэн дуплекс горимтой систем юм. Бүрэн дуплекс Этернэт холболтонд тус бүр хоёр хос (зарим төрлийн Этернэтэд чиглэл тус бүрд хоёр хос) кабель ашиглан, нэг хос нь пакет хүлээн авахад, нөгөө хос нь пакет илгээхэд ашиглагддаг. Ийм горимд өгөгдөл солилцох нийт багтаамж хоёр дахин өсөж болдог. Өөрөөр хэлбэл 100 Мбит/с-ийн хурдтай өндөр хурдны Этернэт ашиглаж байгаа нөхцөлд 200 Мбит/с (дамжуулалт 100 Мбит/с, хүлээн авалт 100 Мбит/с) хурданд дөхөж очно. Бүрэн дуплекс холболтонд хагас дуплекс горимд байдагчлан эсрэг талын дамжуулалт дуусахыг хүлээх хүлээлт болон коллиз үүссэнээс фрейм дахин дамжуулахтай холбоотой саатал байдаггүй.	[BEHR12]
444	Компьютерийн сүлжээ	Full-duplex transmission mode	Дуплекс (бүрэн дуплекс) дамжууллын горим	Мэдээлэл солилцож буй хоёр төхөөрөмж хооронд дамжигдах өгөгдлийн дамжууллын горим. Энэ горимын үед илгээх ба хүлээн авах үйлдэл зэрэг хийгдэнэ.	[BEHR12]
445	Компьютерийн сүлжээ	Fully qualified domain name (FQDN)	Бүрэн тодорхойлогдсон домэйн нэр		[BEHR12]
446	Компьютерийн сүлжээ	fundamental frequency	үндсэн давтамж, суурь давтамж		[BEHR12]
447	Компьютерийн сүлжээ	Gateway	Гарцын төхөөрөмж	Салангид сүлжээнүүдийг холбож буй зангилаа төхөөөрөмж буюу рутер. Гарцын төхөөрөмж нь өөр өөр системийн хоорондын ажиллагааг уялдуулахын тулд протокол хөрвүүлэгч, эсэргүүцэл тааруулах төхөөрөмж, хурдны хөрвүүлэгч, алдаа тусгаарлагч гэх мэт төхөөрөмжийг багтааж болно.	[BEHR12]
448	Компьютерийн сүлжээ	Gateway router	Гарцын рутер		[BEHR12]
449	Компьютерийн сүлжээ	GBIC (Gigabit interface converter)	Гигабит интерфейсийн хувиргагч	Гигабит интерфейсийн хувиргагч (GBIC) нь цахилгаан гүйдлийг (дээд, доод түвшинтэй тоон дохио) гэрлэн дохионд, эсрэгээр гэрлэн дохиог тоон цахилгаан гүйдэлд хувиргадаг, нэвтрүүлэгч-хүлээн авагч юм. GBIC нь ихэнхдээ шилэн кабель ба Этернет системд өндөр хурдны сүлжээний интерфейсийн үүргээр хэрэглэгддэг. Өгөгдөл дамжуулах хурд 1Гбит/с ба түүнээс илүү. GBIC модулиуд нь цахилгаан-оптик холбооны сүлжээг хялбараар зохион байгуулах ба сайжруулахад техникийн ажилтанд зөвшөөрдөг.	[BEHR12]
450	Компьютерийн сүлжээ	Generator	Генератор, үүсгүүр		[BEHR12]
451	Компьютерийн сүлжээ	Generator polynomial	Олон гишүүнтийн генератор		[BEHR12]
452	Компьютерийн сүлжээ	Generic domain	Ерөнхий домэйн		[BEHR12]
453	Компьютерийн сүлжээ	Geographical routing	Газар зүйн замчлал		[BEHR12]
454	Компьютерийн сүлжээ	Gigabit Ethernet	Гигабит Этернэт	Этернэт фреймийн форматад суурилсан дамжууллын технологи. Энэ нь LAN сүлжээнд өргөн ашиглагдах ба секундэд Гигабит хүртэлх өгөгдлийг дамжуулах боломжтой.	[BEHR12]
455	Компьютерийн сүлжээ	Gigabyte (GB, Gbyte)	Гигабайт (Г, ГБ)	Ойролцоогоор 1 тэрбум байт (1,073,741,824 байт) Тоон өгөгдлийн багтаамж хэмжихэд хэрэглэдэг хэмжигдэхүүн.	[BEHR12]
456	Компьютерийн сүлжээ	Global Positioning System (GPS)	GPS, Жи Пи Эс, Байршил тогтоох глобал систем	Дэлхийн хаанаас ч, бараг ямар ч хугацаа, цаг уурын нөхцөлд, мөн дэлхий орчмын сансрын орон зайд объектын байршил болон хурдыг тодорхойлдог сансрын хиймэл дагуулын систем. Уг системийг АНУ-ын Батлан хамгаалах яам боловсруулж, хэрэгжүүлэн ашигладаг. Жи Пи Эс хиймэл дагуул нь сансраас Жи Пи Эс хүлээн авагчид уртраг, өргөрөг, газрын өндөр болон нарийвчилсан цаг заасан дохио дамжуулах замаар уг систем ажиллана. Жи Пи Эс нь Сансрын, удирдлагын, хэрэглэгчийн гэсэн гурван хэсгээс бүрдэнэ. Сансрын хэсэг нь дэлхий орчмын дунд зайн тойрог замын 24-32 ширхэг хиймэл дагуул, хиймэл дагуулыг тойрог замд гаргах зориулалттай пуужингаас бүрдэнэ. Удирдлагын хэсэг нь удирдлагын төв станц, удирдлагын нөөц төв станц, зориулалтын болон дундын зориулалттай газрын антенн, хянах станцуудаас бүрдэнэ. Хэрэглэгчийн хэсэг нь нууцлал бүхий Жи Пи Эс нарийвчилсан байршил тодорхойлох үйлчилгээ (Presicse positioning service) ашигладаг.	[BEHR12]
457	Компьютерийн сүлжээ	Global System for Mobile Communication (GSM)	Мобайл холбооны глобал систем (GSM)		[BEHR12]
458	Компьютерийн сүлжээ	Globalstar	Глобстар		[BEHR12]
459	Компьютерийн сүлжээ	Go-Back-N ARQ (Automatic Repeat Request) protocol	N рүү буцах АДХ (автоматаар давталт хүсэх) протокол	Компьютерийн сүлжээнд дамжууллын үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд баталгаажилт хийгдэхээс өмнө нэгээс олон фреймийг илгээж болно. Ийм төрлийн протоколуудын нэг нь N рүү буцах AДХ юм. Энэ протоколын үед илгээгч, баталгааны фрейм хүлээн авахаас өмнө хэд хэдэн фреймийг илгээх ба баталгааны фрейм иртэл илгээгдсэн фреймүүдийн хуулбарыг хадгалдаг.	[BEHR12]
460	Компьютерийн сүлжээ	Ground propagation	Газрын гадаргуугийн тархалт	Газрын гадаргуугийн тархалт гэдэг нь радио долгион атмосферийн хамгийн доод хэсэг буюу дэлхийн гадаргуугаар тархахыг хэлнэ. Энэ тархалтын үед нам давтамжтай дохио бүх чиглэлд тархана. Тархах зай нь дохионы чадлаас хамаарна. Их чадалтай дохио хол зайд дамжигдана.	[BEHR12]
461	Компьютерийн сүлжээ	group-shared tree	групп-хуваах мод		[BEHR12]
462	Компьютерийн сүлжээ	guard band	хамгаалах зурвас		[BEHR12]
463	Компьютерийн сүлжээ	Guided media	Чиглүүлэгтэй дамжуулах орчин	Харилцаа холбоонд дамжуулах орчныг ерөнхийд нь чиглүүлэгтэй ба чиглүүлэггүй гэсэн хоёр ангилалд авч үздэг. Чиглүүлэгтэй дамжуулах орчинд мушгиа хос кабель, коаксиал кабель, оптик кабель багтана. Дохио эдгээр орчноор дамжихдаа орчны физик хүчин зүйлүүдээр чиглүүлэгдэнэ. Мушгиа хос болон коаксиал кабель нь металл (зэс) дамжуулагчийг ашиглан цахилгаан дохио дамжуулдаг бол оптик кабель нь гэрлийн дохио дамжуулна.	[BEHR12]
464	Компьютерийн сүлжээ	Half connection	Хагас холболт	Станцын ижил интерфейс бүхий оролт болон гаралтын холболтын агуулах хоёр чиглэлийн зам.	[BEHR12]
465	Компьютерийн сүлжээ	Half-duplex	Хагас дуплекс	Холбогдож буй хоёр тал эсвэл хоёр төхөөрөмж аль аль чиглэл рүүгээ харилцах боломжтой ч хугацааны тухайн мөчид зөвхөн ганц чиглэлд (зэрэг биш) харилцах боломжтой дамжууллын горим. Хагас дуплекс горимд аль нэг тал дохио хүлээн авч эхэлбэл дамжуулалт дуусахаас нааш хариу өгөх боломжгүй. Этернэт сүлжээнд тухайн мөчид хоёр талын аль аль нь зэрэг дамжуулалт хийхээр оролдох тохиолдолд коллиз (өгөгдлийн мөргөлдөөн) үүсэх ба үүний улмаас тухайн фреймүүд хаягдаж, дамжуулалд алдаа үүсдэг. Коллиз илэрмэгц тухайн хоёр төхөөрөмж дамжуулалтаа түр (хэдэн микросекунд) зогсоогоод, шугам чөлөөтэй болох үед фреймийг дахин дамжуулна.	[BEHR12]
466	Компьютерийн сүлжээ	Half-duplex transmission mode	Хагас дуплекс дамжууллын горим		[BEHR12]
467	Компьютерийн сүлжээ	Hamming code	Хэмингийн код		[BEHR12]
468	Компьютерийн сүлжээ	Hamming distance	Хэмингийн зай	Алдааны хяналтын үндсэн ухагдахууны нэг бол Хэмингийн зай юм. Ижил хэмжээтэй хоёр өгөгдлийн харгалзан битүүдийн хоорондын ялгааг Хэмингийн зай гэнэ. x ба y өгөгдлийн Хэмингийн зайг d(x,y) гэж тэмдэглэнэ.	[BEHR12]
469	Компьютерийн сүлжээ	harmonic	гармоник, хэлбэлзэл		[BEHR12]
470	Компьютерийн сүлжээ	hash function	хэш функц		[BEHR12]
471	Компьютерийн сүлжээ	hashing	хэшлэлт		[BEHR12]
472	Компьютерийн сүлжээ	header	толгой мэдээлэл		[BEHR12]
473	Компьютерийн сүлжээ	Hertz (Hz)	Герц (Гц)	Хэмжүүрийн SI системээр давтамж хэмждэг нэгж хэмжигдэхүүн. Ямар нэг мөчлөг буюу цикл хоромд хэд давтагдаж буйг заана. Жишээ нь 1 герц гэвэл хоромд ганц удаа, 2 герц гэвэл хоромд хоёр удаа болно гэсэн үг. 1000 Герц (Гц) = 1 килогерц (КГц), 1000 килогерц = 1 мегагерц (МГц), … Компьютерийн техник хангамжтай холбоотой нөхцөлд герц нь электрон төхөөрөмжийн суваг, түгээгүүр, дотоод хэмийн дамжуулах хурдыг хэмжихэд хэрэглэгддэг. Үүнчлэн компьютерийн төв процессорын хэмийн нормыг ихэвчлэн мегагерц эсвэл гигагерцээр илэрхийлдэг бөгөөд энэ нь төв процессорын мастер хэмийн дохионы давтамжийг заадаг.	[BEHR12]
474	Компьютерийн сүлжээ	hexadecimal colon notation	тодорхойлох цэгтэй арван зургаатын бичиглэл		[BEHR12]
475	Компьютерийн сүлжээ	hierarchical network model	сүлжээний шаталсан загвар		[BEHR12]
476	Компьютерийн сүлжээ	hierarchical routing	шаталсан замчлал		[BEHR12]
477	Компьютерийн сүлжээ	High density bipolar 3-zero (HDB3)	HDB3 кодлолын схем, Өндөр нягтралтай 3 тэгийн арга	Өндөр нягтралтай 3 тэгийн арга нь ихэвчлэн хойд Америкт ашиглагддаг ба энэ аргын үед дараалсан дөрвөн тэг түвшинг 000V эсвэл B00V дарааллаар орлуулна. Ялгаатай хоёр орлуулалтыг ашиглах шалтгаан нь орлуулалтын дараах тэгш тооны тэг биш импульсийг хадгалахад оршино. Орлуулалт нь дараах дүрмээр тодорхойлогдоно. Үүнд: 1. Сүүлчийн орлуулалтын дараа тэг биш импульсийн тоо нь сондгой бол, орлуулах дараалал нь 000V байх ба ингэснээр нийт тэг биш импульсийн тоо тэгш байна. 2. Сүүлчийн орлуулалтын дараа тэг биш импульсийн тоо нь тэгш бол, орлуулах дараалал нь В00V байх ба ингэснээр нийт тэг биш импульсийн тоо тэгш байна.	[BEHR12]
478	Компьютерийн сүлжээ	High rate direct-sequence spread spectrum (HR-DSSS)	Өндөр хурдны шууд урсгалын дарааллын тархалтын спектрийн арга		[BEHR12]
479	Компьютерийн сүлжээ	home address	үндсэн хаяг		[BEHR12]
480	Компьютерийн сүлжээ	home agent	үндсэн агент		[BEHR12]
481	Компьютерийн сүлжээ	home network	үндсэн сүлжээ		[BEHR12]
482	Компьютерийн сүлжээ	Hop count	Дайран өнгөрөх төхөөрөмжийн тоо		[BEHR12]
483	Компьютерийн сүлжээ	Hop off	Үсрэлт, шилжилт	Шилжилт нь харилцаа холбоонд хэрэглэгддэг нэр томьёо юм. Энэ нь дохио буюу дуудлага, тухайн сүлжээний зангилаанд үлдсэн ба өөр сүлжээ рүү шилжүүлснийг тодорхойлоход хамаатай. Жишээ нь: Үүрэн телефонд хийгдсэн дуудлага суурин үүрэн телефоны сүлжээнээс AT&T мэтийн том сүлжээ рүү шилжиж болно. Эсрэгээр, том сүлжээнээс орж ирсэн дуудлага бага хэмжээний суурин сүлжээ рүү буюу хувийн салбар (PBX) луу шилжиж болно. VoIP-д hop-off бол дуудлага H323 протоколтой сүлжээнээс өөр проткол ашигладаг сүлжээ рүү шилжих гарцын төхөөрөмж буюу цэг байх юм.	[BEHR12]
484	Компьютерийн сүлжээ	Hopping period	Үсрэлтийн үе		[BEHR12]
485	Компьютерийн сүлжээ	Hop-to-Hop delivery	Төхөөрөмж хоорондын дамжуулал, хөрш төхөөрөмж хоорондын дамжуулал		[BEHR12]
486	Компьютерийн сүлжээ	Horn antenna	Бүрээ антенн, рупор антенн		[BEHR12]
487	Компьютерийн сүлжээ	Host	Хост, төхөөрөмж		[BEHR12]
488	Компьютерийн сүлжээ	host address	хостын хаяг		[BEHR12]
489	Компьютерийн сүлжээ	host portion	хостын хэсэг		[BEHR12]
490	Компьютерийн сүлжээ	HTTP (Hypertext Transfer Protocol)	HTTP протокол	Гипертекст өгөгдөл дамжуулах зориулалттайгаар үүссэн хэрэглээний давхаргын протокол. HTTP нь хэрэглэгчээс (клиент) эхлүүлсэн холболт, хүсэлтийн дагуу серверээс шаардлагатай ажиллагаа гүйцэтгэж, үр дүнг нь хэрэглэгчид буцаах “клиент-сервер” загварт суурилдаг. HTTP нь вэбсайтаас мэдээлэл хүлээн авахад хэрэглэгддэг хамгийн түгээмэл протокол юм.	[BEHR12]
491	Компьютерийн сүлжээ	hub	зангилаа төхөөрөмж		[BEHR12]
492	Компьютерийн сүлжээ	Huffman coding	Huffman кодлол		[BEHR12]
493	Компьютерийн сүлжээ	Hybrid network	Холимог сүлжээ, гибрид сүлжээ	Хоёр эсвэл түүнээс дээш тооны ялгаатай тополог бүхий сүлжээнүүдээс үүссэн хослол-комбинац нь цуваа, од, цагариг гэх мэт ердийн стандарт топологийн алинд ч үл хамаарах сүлжээ. Жишээ нь мод загвартай хоёр сүлжээ хоорондоо холбогдоход мөн л мод загвартай сүлжээ үүсдэг бол од загвартай хоёр сүлжээ холбогдоход дунд нь гибрид сүлжээ үүсдэг.	[BEHR12]
494	Компьютерийн сүлжээ	hybrid-fiber-coaxial (HFC) network	гибрид-оптик-коаксиал сүлжээ, HFC сүлжээ		[BEHR12]
495	Компьютерийн сүлжээ	hypermedia	гипермедиа		[BEHR12]
496	Компьютерийн сүлжээ	image	дүрс		[BEHR12]
497	Компьютерийн сүлжээ	indirect delivery	шууд бус дамжуулал, шууд бус хүргэлт		[BEHR12]
498	Компьютерийн сүлжээ	Infrared port (IR port)	Хэт улаан туяаны порт	Ихэвчлэн IrDA протокол ашиглан хэт улаан туяагаар өгөгдөл дамжуулах, хүлээн авах зориулалттай порт. Зөөврийн компьютер, халаасны персональ компьютер (Personal Digital Assistant, PDA), гар утсанд өргөн ашиглагддаг байсан энэ портын халааг Блүүтүүт гэх мэт радио долгионы технологи залган авч байна. Хэт улаан туяаны портыг телевизор, DVD тоглуулагч, төрөл бүрийн өсгөгч гэх мэт гэрийн болон оффисийн техник төхөөрөмжийн зайн удирдлагад түгээмэл хэрэглэдэг.	[BEHR12]
499	Компьютерийн сүлжээ	Infrared waves	Хэт улаан туяа, инфра улаан туяа	Утасгүй холбоог радио долгион, бичил долгион, инфра улаан туяа гэсэн гурван ангилалд авч үздэг. 300ГГц-ээс 900ТГц-ийн давтамжийн хязгаар (1мм-ээс 770нм хүртэлх долгионы урт) дахь долгионыг инфра улаан туяа (хэт улаан туяа) гэж нэрлэх ба энэ долгион нь богино зайн дамжуулалд ашиглагдана.	[BEHR12]
500	Компьютерийн сүлжээ	initial sequence number (ISN)	эхлэлийн дарааллын дугаар (ISN)		[BEHR12]
501	Компьютерийн сүлжээ	inner product	дотоод үржвэр		[BEHR12]
502	Компьютерийн сүлжээ	Input connection	Оролтын холболт	Тоон станцын интерфейсээс станцын хяналтын цэг хүртэлх нэг чиглэлийн зам.	[BEHR12]
503	Компьютерийн сүлжээ	interactive audio/video	интерактив аудио/видео		[BEHR12]
504	Компьютерийн сүлжээ	interdomain routing	интер-домэйн замчлал		[BEHR12]
505	Компьютерийн сүлжээ	interface	интерфейс		[BEHR12]
506	Компьютерийн сүлжээ	Internet address	Интернэт хаяг		[BEHR12]
507	Компьютерийн сүлжээ	Internet Key Exchange (IKE)	Интернэт түлхүүрийн солилцоо		[BEHR12]
508	Компьютерийн сүлжээ	Internet layer	Интернэт давхарга		[BEHR12]
509	Компьютерийн сүлжээ	Internet model	Интернэт загвар		[BEHR12]
510	Компьютерийн сүлжээ	Internet Protocol (IP)	Интернэт протокол (IP)	Интернэт протоколын багц (TCP/IP) ашиглан пакет сэлгээт интернэт сүлжээгээр (багцын холболттой сүлжээ) өгөгдөл дамжуулахад хэрэглэгддэг протокол. IP нь TCP/IP-гийн үндсэн протокол бөгөөд протокол датаграм буюу пакетын илгээгч хостоос хүлээн авагч хост руу хаягийнх нь дагуу хүргэх үүрэгтэй.	[BEHR12]
511	Компьютерийн сүлжээ	Internet Protocol, version 6 (IPv6)	IPv6 протокол		[BEHR12]
512	Компьютерийн сүлжээ	Internetwork	Интернэтворк	Хоёр ба түүнээс дээш тооны сүлжээнүүд холбогдон сүлжээ үүсгэснийг бид интернэтворк эсвэл интернэт гэж нэрлэдэг. Жишээлбэл байгууллага хоёр салбартай бөгөөд салбарууд нь хотын зүүн, баруун захад байрладаг гэж үзвэл салбар бүр LAN сүлжээ ашиглан салбарын ажилчдын үйл ажиллагааг сүлжээгээр хангадаг байж болно. Энэ тохиолдолд зүүн ба баруун салбар хооронд цэгээс-цэгт зориулалтын WAN сүлжээ ашиглан холболт тогтоож болох бөгөөд үүнийг бид байгууллагын интернэтворк буюу тухайн байгууллагын сүлжээ гэдэг.	[BEHR12]
513	Компьютерийн сүлжээ	Interruption control	Тасалдалтын удирдлага	FDM системд тасалдлыг хийхийн тулд пилотийн дохиог хянадаг ба холболтын төхөөрөмжид мэдэгдэл дамжуулдаг систем.	[BEHR12]
514	Компьютерийн сүлжээ	Intranet	Интранэт	Компани, албан байгууллагын интернэт протокол (IP) технологид суурилсан дотоод хувийн сүлжээ.	[BEHR12]
515	Компьютерийн сүлжээ	IP datagram	IP датаграм		[BEHR12]
516	Компьютерийн сүлжээ	IPv4 address class	IPv4 хаягийн ангилал	IPv4 хаягийн ангилал гэдэг нь IPv4-д суурилсан интернэт протоколд хэрэглэгдэх хаягуудын ангилсан хуваалт юм. IP ангиллаас хамааран хаягуудын зориулалт нь ялгаатай байна. Зарим хаягууд нийтийн интернэт сүлжээнд (A, B, C) ашиглагдах бол зарим нь тусгай зориулалтаар сургалт, судалгаа, туршилтад (D, E) ашиглагдана.	[BEHR12]
517	Компьютерийн сүлжээ	IrDA (Infrared Data Association)	IrDA	Инфра улаан туяа нь ихэвчлэн 400ТГц зурваст маш өндөр хурдтай тоон өгөгдлийг дамжуулдаг. Infrared Data Association (IrDA) нь инфра улаан долгионы хэрэглээг зохицуулж, эдгээр долгионыг хэрэглэн гар, хулгана, компьютер, хэвлэгч гэх мэт төхөөрөмжүүд хоорондын харилцаа холбооны стандартыг тодорхойлно. Жишээлбэл, зарим бүтээгдэхүүнд утасгүй компьютерийн гар нь компьютертэй холболт тогтоох IrDA гэх тусгай порт байдаг.	[BEHR12]
518	Компьютерийн сүлжээ	Isochronous transmission	Изохрон дамжуулал	Бодит хугацааны дуу, дүрсний дамжуулалд, фрейм хооронд жигд бус завсар байвал өгөгдөл дамжуулалд алдаа үүснэ. Жишээлбэл телевизийн дамжууллын үед, секундэд 30 дэлгэцийн кадр цацах ба эдгээр нь жигд хурдтай байх шаардлагатай. Хэрэв дэлгэцийн кадр бүрийн хувьд нэг эсвэл хэд хэдэн фрейм илгээгддэг бол фрейм хооронд ямар нэгэн саатал үүсэх ёсгүй. Энэ төрлийн дамжуулалд, байт синхрончлол хангалтгүй бөгөөд бүх битүүдийн урсгалын хувьд синхрончлох шаардлагатай. Изохрон дамжуулал нь өгөгдөл тогтмол хурдаар дамжигдах процессоор хангадаг.	[BEHR12]
519	Компьютерийн сүлжээ	Jitter	Життер	1. Сүлжээний хүчин чадлыг тодорхойлоход сааталтай холбоотойгоор гарч ирдэг хэмжигдэхүүн бол життер юм. Хэрэв өгөгдлийн багцуудын дамжигдах хугацаа өөр өөр болох үед життерийн асуудал үүсдэг. Энэ нь аудио эсвэл видео багцуудын дамжууллын тэгш бус саатал юм. Жишээлбэл, 30мс тутамд видео багц дамжигддаг гэж бодъё. Хэрэв эхний багц 20мс-д, дараагийн багц 40мс-д, гурав дахь багц 45мс-д дамжигдаж ирвэл бодит хугацааны аппликейшнд зарим багцуудын хувьд хоцролт үүснэ. 2. Шуугиан, чичирхийлэл, хазайлт Цахилгаан холбоонд дараах нэр томъёогоор хэрэглэгддэг. Үүнд: 2.1. VoIP -д хазайлт бол хүлээн авах талд ирж буй багц хоорондын хугацааны өөрчлөлт юм. Энэ нь сүлжээ хэт ачаалалд орсон, хугацааны саатал, хүлээлт, зам болон чиглэл солигдох гэх мэтээс шалтгаалж үүсч болно. Үүнийг тодорхойлход хазайлтын шүүр ашиглаж болно. 2.2. Хазайлт гэж өндөр давтамжийн тоон дохионд байх ижил төрлийн импульсүүдийн хазайлт юмуу байрлалаа алдагдахыг хэлнэ. 2.3. Бас нэг тодорхойлолт гэвэл дохионы байрлал, идеал байрлалаасаа алдагдах давтамжийн үе юм. Чичирхийлэл үүсэх шалтгаан нь цахилгаан соронзон интерференц (EMI) ба өөр дохио хоорондын харилцан нөлөөлөл байдаг.	[BEHR12]
520	Компьютерийн сүлжээ	Junctor (in a crossbar system)	Холбогч (координат холболтын системд)	Координат холболтын системд, холбогч нь холболтын төхөөрөмжийн циклүүдийн хооронд байх ба цикл бүрийн холболтын төхөөрөмжид төгсдөг өргөтгөлийн хэлхээ.	[BEHR12]
521	Компьютерийн сүлжээ	Karn’s Algorithm	Карны алгоритм		[BEHR12]
522	Компьютерийн сүлжээ	Kernel	Цөм, кернел	Боловсруулалтын хугацаа, санах ой, техник хангамж гэх мэт компьютерийн нөөцөд хэрэглээний програмын зүгээс хандах ажиллагааг зохицуулагч үйлдлийн системийн амин төв бүрдэл. Кернел нь техник болон програм хангамжийн бүрдлийг хооронд нь холбож өгөх үүрэгтэй.	[BEHR12]
523	Компьютерийн сүлжээ	key	түлхүүр		[BEHR12]
524	Компьютерийн сүлжээ	key-distribution center (KDC)	түлхүүр түгээх төв (ТТТ)		[BEHR12]
525	Компьютерийн сүлжээ	Kilobyte (KB, Kbyte)	Килобайт (KБ, Кбайт, КБ)	1024 байттай тэнцүү, өгөгдөл хадгалах багтаамж хэмждэг нэгж хэмжигдэхүүн. 1килобайт (KB) = 8килобит (КB)	[BEHR12]
526	Компьютерийн сүлжээ	Label	Тэмдэгт	Мэдээ харъяалагдах суваг. Дуудлага эсвэл удирдлагын ажиллагааг танихад ихэвчлэн ашигладаг дохиоллын мессеж доторх мэдээлэл.	[BEHR12]
527	Компьютерийн сүлжээ	layered model	давхаргат загвар		[BEHR12]
528	Компьютерийн сүлжээ	least-cost tree	бага-кост бүхий мод		[BEHR12]
529	Компьютерийн сүлжээ	limited-broadcast address	хязгаарлагдмал броадкаст хаяг		[BEHR12]
530	Компьютерийн сүлжээ	Line coding	Шугаман кодлол	Шугаман кодлол гэдэг нь тоон өгөгдлийг тоон дохионд хувиргах процессыг хэлнэ.	[BEHR12]
531	Компьютерийн сүлжээ	line configuration	шугамын тохиргоо		[BEHR12]
532	Компьютерийн сүлжээ	linear block code	шугаман блок кодлол		[BEHR12]
533	Компьютерийн сүлжээ	linear predictive coding (LPC)	шугаман таамаглах кодлол		[BEHR12]
534	Компьютерийн сүлжээ	Line-of-sight propagation	Үзэгдэх орчны тархалт	Үзэгдэх орчны тархалт гэдэг нь маш өндөр давтамжтай дохио антеннаас антенн хооронд шулуун дамжигдахыг хэлнэ. Антеннууд нь заавал бие бие рүүгээ чиглүүлэгдсэн байх бөгөөд хангалттай өндөрт суурилуулагдсан байх шаардлагатай.	[BEHR12]
535	Компьютерийн сүлжээ	Link	Шугам	Харилцаа холбооны утгаар хэрэглэж байгаа тохиолдолд энэ нь хоёр буюу түүнээс дээш тооны холбооны төхөөрөмжийг холбож буй холбооны суваг. Энэ тохиолдолд шугам нь физик бодит дамжуулах орчин, эсвэл нэг болон хэд хэдэн физик шугамыг илэрхийлсэн логик суваг байж болно. Логик суваг байх нөхцөлд бодит физик шугамын төрлийг нь өгөгдлийн суваг (data link), илгээх суваг (uplink), хүлээн авах суваг (downlink), мяндсан оптик, цэгээс-цэгт гэх мэтээр заавал зааж өгсөн байдаг.	[BEHR12]
536	Компьютерийн сүлжээ	Link Control Protocol (LCP)	Шугамын хяналтын протокол		[BEHR12]
537	Компьютерийн сүлжээ	link local address	link local хаяг		[BEHR12]
538	Компьютерийн сүлжээ	link-layer address	сувгийн давхаргын хаяг		[BEHR12]
539	Компьютерийн сүлжээ	link-state database	link-state өгөгдлийн сан		[BEHR12]
540	Компьютерийн сүлжээ	link-state packet (LSP)	link-state замчлал		[BEHR12]
541	Компьютерийн сүлжээ	Local loop	Хэрэглэгчийн шугам	Эцсийн хэрэглэгчээс үйлчилгээ үзүүлэгч хүртэлх холболтыг хэрэглэгчийн шугам гэнэ.	[BEHR12]
542	Компьютерийн сүлжээ	Local аrea network (LAN)	Локал сүлжээ, LAN сүлжээ	Гэр, албан байгууллага, сургууль гэх мэт цөөн тооны барилга байгууламж бүхий харьцангуй бага хэмжээтэй газар нутаг хамарсан компьютерийн сүлжээ. Локал сүлжээ нь өгөгдөл дамжуулах хурд харьцангуй өндөр, газар зүйн хамрах хүрээ бага, харилцаа холбооны шугамын түрээс байхгүй гэх мэт үзүүлэлтээрээ глобал сүлжээнээс (WAN) ялгарна. Орчин үеийн локал сүлжээнд мушгиа хос буюу хос дамжуулагч мушгиа утсан кабель ашиглагддаг. Этернэт, утасгүй холболтын Wi-Fi гэсэн хоёр технологи хамгийн өргөн хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
543	Компьютерийн сүлжээ	logical address	логик хаяг		[BEHR12]
544	Компьютерийн сүлжээ	logical topology	логик тополог		[BEHR12]
545	Компьютерийн сүлжээ	logical tunnel	логик тунел		[BEHR12]
546	Компьютерийн сүлжээ	longest mask matching	хамгийн урт маскаар тааруулах		[BEHR12]
547	Компьютерийн сүлжээ	loopback address	loopback хаяг		[BEHR12]
548	Компьютерийн сүлжээ	lossless compression	алдаагүй шахалт		[BEHR12]
549	Компьютерийн сүлжээ	lossy compression	алдаатай шахалт		[BEHR12]
550	Компьютерийн сүлжээ	low-pass channel	нам дамжууллын суваг		[BEHR12]
551	Компьютерийн сүлжээ	MAC address	МАС хаяг, сувгийн давхаргын хаяг	Хөрш төхөөрөмжүүдийн хооронд дамжуулал хийхэд ашиглагддаг хаяг.	[BEHR12]
552	Компьютерийн сүлжээ	Manchester scheme	Манчестер кодлолын схем	RZ кодлолын бит интервалын дунд шилжилт хийгдэх процессыг NRZ-L кодлолтой нэгтгэснээр манчестер кодлол үүснэ. Манчестер кодлолын үед бит интервал хоёр түвшинд хуваагдана. Бит интервалын эхний хагаст дохионы нэг түвшинд байх ба дараагийн хагаст дохионы түвшин өөр түвшинд шилжинэ. Бит интервалын дунд хийгдэх шилжилт нь синхрончлолоор хангана.	[BEHR12]
553	Компьютерийн сүлжээ	man-in-the-middle attack	man-in-the-middle халдлага		[BEHR12]
554	Компьютерийн сүлжээ	mapped address	mapped хаяг		[BEHR12]
555	Компьютерийн сүлжээ	mask	маск		[BEHR12]
556	Компьютерийн сүлжээ	master secret	мастер түлхүүр		[BEHR12]
557	Компьютерийн сүлжээ	media server	медиа сервер		[BEHR12]
558	Компьютерийн сүлжээ	Medium	Дамжуулах орчин	Төхөөрөмж хооронд өгөгдөл болон бусад мэдээллийг дамжуулах утсан болон утасгүй шугам.	[BEHR12]
559	Компьютерийн сүлжээ	Mesh topology	Торон тополог, меш тополог	Торон топологийн үед төхөөрөмж бүр бусад төхөөрөмжүүдтэй цэгээс-цэгт холболт тогтоох боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, тухайн хоёр төхөөрөмж бүрт зориулагдсан шугам байна гэсэн үг. Энэ топологийн үед нийт холбох шугамын тоо M=N(N-1)/2 томъёогоор тодорхойлогдоно. Энд, M- нийт холбох шугамын тоо, N-зангилааны тоо	[BEHR12]
560	Компьютерийн сүлжээ	Message	Мессеж	Илгээгч ба хүлээн авагч хооронд солилцож буй мэдээлэл (өгөгдөл). Мессеж нь текст, тоо, зураг, аудио, видео гэх мэт олон хэлбэрээр дүрслэгдэнэ.	[BEHR12]
561	Компьютерийн сүлжээ	message access agent (MAA)	мессеж хандалтын агент		[BEHR12]
562	Компьютерийн сүлжээ	message authentication	мессежийн бататгал		[BEHR12]
563	Компьютерийн сүлжээ	message authentication code (MAC)	мессежийн бататгалын код		[BEHR12]
564	Компьютерийн сүлжээ	Message Digest (MD)	мессежийн хэш утга		[BEHR12]
565	Компьютерийн сүлжээ	Message routing	Мессежийн замчлал, мессежийн чиглүүлэлт	Илгээгдэх дохиоллын мэдээ тус бүрт ашиглах дохиоллын шугамыг сонгох процесс.	[BEHR12]
566	Компьютерийн сүлжээ	Message sequencing	Мессежийг дараалалжуулах процесс	Хүлээн авсан мессежүүд нь зөв дарааллаар боловсруулагдаж буйг бататгах үйл ажиллагаа.	[BEHR12]
567	Компьютерийн сүлжээ	Message transfer agent (MTA)	Мессеж дамжуулах агент		[BEHR12]
568	Компьютерийн сүлжээ	Message transfer part	Мессеж дамжуулах хэсэг	Бүх төрлийн хэрэглэгчийн хүссэнээр дохионы мессежүүдийг дамжуулдаг, мөн алдааны хяналт болон дохиоллын нууцлал зэрэг шаардлагатай туслах функцүүдийг гүйцэтгэдэг ерөнхий сувгийн дохиоллын системийн функциональ хэсэг.	[BEHR12]
569	Компьютерийн сүлжээ	Metric	Метрик, хэмжигдэхүүн	Шугамын найдваржилтыг илэрхийлэх хэмжигдэхүүн. Компьютерийн сүлжээнд метрик нь бага байх шугамыг сайн шугам гэж үзнэ.	[BEHR12]
570	Компьютерийн сүлжээ	Metropolitan area network (MAN)	Метрополитэн сүлжээ, MAN сүлжээ (англ. Том хотын сүлжээ)	Хамрах цар хүрээгээрээ глобал сүлжээнээс (WAN) жижиг, локал сүлжээнээс (LAN) том, ихэвчлэн хотын хэмжээнд компьютерүүдийг нэгтгэсэн сүлжээ. Гол төлөв шилэн кабелийн гэх мэт өндөр хүчин чадалтай холбох технологиор хоорондоо холбогдсон хэд хэдэн суурин сүлжээнээс бүрддэг метрополитэн сүлжээ нь хамрагдаж буй суурин сүлжээнүүдийн хувьд глобал сүлжээ болон интернэтэд гарах гарц болдог. Том хотуудын кабелийн телевизийн сүлжээ ч мөн метрополитэн сүлжээнд тооцогдоно.	[BEHR12]
571	Компьютерийн сүлжээ	Microwave	Бичил долгион	Утасгүй холбоог радио долгион, бичил долгион, инфра улаан туяа гэсэн гурван ангилалд авч үздэг. Радио долгион болон бичил долгионы хооронд тодорхой зааг байхгүй ч 3КГц-ээс 1ГГц-ийн давтамжийн хязгаарыг радио долгион, 1ГГц-ээс 300ГГц-ийн давтамжийн хязгаарыг бичил долгион гэж үздэг.	[BEHR12]
572	Компьютерийн сүлжээ	Microwave system	Бичил долгионы систем	Бичил долгионоор өгөгдөл дамжуулахад ашиглагддаг техник тоног төхөөрөмжийн систем.	[BEHR12]
573	Компьютерийн сүлжээ	Microwave transmission	Бичил долгионы дамжуулал	Бичил долгион буюу долгионы урт нь цөөн сантиметрээр хэмжигддэг радио долгион ашиглан мэдээлэл дамжуулдаг технологи. Бичил долгионы радио дамжуулалт нь дэлхийн гадарга дээрх харилцаа холбооны систем, сансрын радио холбоонд ихэвчлэн ашиглагддаг. Мөн бичил долгионы радио зурвасын зарим хэсэг нь радар, радио навигацын систем, мэдрэгч систем, радио одон орны судалгаанд хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
574	Компьютерийн сүлжээ	minimum Hamming distance	минимум Хэмингийн зай		[BEHR12]
575	Компьютерийн сүлжээ	MLT-3 (multiline transmission, three-level)	MLT-3 кодлолын схем	NRZ-I болон дифференциал манчестер кодлолууд нь ялгаатай кодлол боловч өгөгдлийн дүрслэлээс хамааран бит интервалын эхлэлд шилжилт хийдгээрээ ижил шинж чанартай. Хэрэв бид хоёроос олон түвшинт дохио ашиглаж байгаа бол олон шилжилтийн дүрмээр өгөгдлийг кодолж болно. Ийм аргын нэг жишээ бол MLT-3 кодлол юм. MLT-3 кодлолын арга нь хүчдлийн гурван түвшинд (+B, 0, –B) гурван шилжилтийн дүрмийг ашиглана. MLT-3 кодлолын үед нэг бит нэг дохионы элементээр дүрслэгдэнэ. Модуляцын хурд нь NRZ-I кодлолтой ижил байдаг ч хүчдлийн гурван түвшин, илүү олон шилжилт хийдэг учир илүү ярвигтай. Энэ аргын үед дохионы дүрслэл нь шаардагдах зурвасыг багасгадаг	[BEHR12]
576	Компьютерийн сүлжээ	mobile host	мобайл хост, мобайл төхөөрөмж		[BEHR12]
577	Компьютерийн сүлжээ	mobile switching center (MSC)	мобайл холболтын төв		[BEHR12]
578	Компьютерийн сүлжээ	mobile telephone switching office (MTSO)	мобайл телефон холболтын систем		[BEHR12]
579	Компьютерийн сүлжээ	Modem	Модем	Modulator-demodulator гэсэн үгийн нийлэмж. Тоон мэдээллийг кодлон мэдээлэл зөөгч аналог дохионд хувиргах (модуляц), дамжиж ирсэн аналог дохионы кодыг тайлан буцааж тоон мэдээлэлд хувиргадаг (демодуляц) төхөөрөмж.	[BEHR12]
580	Компьютерийн сүлжээ	modular arithmetic	модуль арифметик		[BEHR12]
581	Компьютерийн сүлжээ	modulation	модуляц		[BEHR12]
582	Компьютерийн сүлжээ	modulation rate	модуляцын хурд, дохионы хурд, импульс хурд		[BEHR12]
583	Компьютерийн сүлжээ	modulator	модулятор		[BEHR12]
584	Компьютерийн сүлжээ	modulus	модуль		[BEHR12]
585	Компьютерийн сүлжээ	MT-RJ connector	MT-RJ коннектор, MT-RJ залгуур	Оптик кабельд ашиглагддаг коннектор.	[BEHR12]
586	Компьютерийн сүлжээ	multi-carrier CDMA (MC-CDMA)	олон зөөгчийн CDMA (MC-CDMA)		[BEHR12]
587	Компьютерийн сүлжээ	multicast address	мултикаст хаяг		[BEHR12]
588	Компьютерийн сүлжээ	multicast backbone (MBONE)	мултикаст суурь шугам (MBONE)		[BEHR12]
589	Компьютерийн сүлжээ	multicast router	мултикаст рутер		[BEHR12]
590	Компьютерийн сүлжээ	multicast routing	мултикаст замчлал		[BEHR12]
591	Компьютерийн сүлжээ	multicasting	мултикаст		[BEHR12]
592	Компьютерийн сүлжээ	multilevel multiplexing	олон түвшинт нягтруулга		[BEHR12]
593	Компьютерийн сүлжээ	multimedia traffic	мултимедиа трафик		[BEHR12]
594	Компьютерийн сүлжээ	multimode fiber	олон-модын оптик кабель		[BEHR12]
595	Компьютерийн сүлжээ	multimode graded-index fiber	олон модын graded-index горим		[BEHR12]
596	Компьютерийн сүлжээ	multimode step-index fiber	олон модын step-index горим		[BEHR12]
597	Компьютерийн сүлжээ	multiple access (MA)	олон цэгийн хандалт		[BEHR12]
598	Компьютерийн сүлжээ	multiple unicasting	олон юникаст дамжуулал		[BEHR12]
599	Компьютерийн сүлжээ	multiple-input and multiple-output (MIMO) antenna	олон оролт, олон гаралттай антенн, MIMO антенн		[BEHR12]
600	Компьютерийн сүлжээ	multiple-slot allocation multiplexing	олон слот хуваарилалтын нягтруулга		[BEHR12]
601	Компьютерийн сүлжээ	Multiplexer (MUX)	Мультиплексер, нягтруулгын төхөөрөмж	Хэд хэдэн аналог мэдээллийн дохио эсвэл тоон өгөгдлийн урсгалыг нэг дохионд нэгтгэдэг төхөөрөмж.	[BEHR12]
602	Компьютерийн сүлжээ	Multiplexing (muxing)	Нягтруулга	Хэд хэдэн аналог дохио эсвэл тоон өгөгдлийн урсгалыг нэг дохионд нэгтгэж дундын дамжуулах хэрэгслээр илгээх процесс. Жишээ нь харилцаа холбоонд утасны хэд хэдэн дуудлагыг нэг утсаар дамжуулах боломжийг бүрдүүлдэг. Телеграф буюу цахилгаан мэдээнээс гаралтай уг технологи нь орчин үеийн харилцаа холбоонд өргөн ашиглагддаг. Нягтруулагдсан дохиог физик холбооны сувгаар дамжуулна. Нягтруулгаар доод давхаргын холбооны сувгийн багтаамжийг дээд давхаргын хэд хэдэн логик сувагт хуваадаг. Харин хүлээн авагч талд хийгдэх эсрэг процесс нь анхны эх сувгуудыг эргүүлж гаргах ба энэ процессыг нягтруулгыг задлах буюу денягтруулга гэнэ.	[BEHR12]
603	Компьютерийн сүлжээ	multiplicative decrease congestion avoidance	хэт ачааллаас зайлсхийх үржихээр бууруулах арга		[BEHR12]
604	Компьютерийн сүлжээ	Multipoint connection	Олон цэгийн холболт	Олон цэгийн холболтын үед хоёроос олон төхөөрөмж нэг шугамд холбогдоно. Олон цэгийн орчинд сувгийн багтаамжийг хэсэгчилж эсвэл хугацаагаар нь хувааж ашиглана. Хэрэв олон төхөөрөмж шугамыг зэрэг ашиглаж байвал хэсэгчлэн ашиглах холболт гэнэ. Харин хэрэглэгчид хугацааны хувьд ээлжилж сувгийг ашиглаж байвал хугацаагаар хувааж ашиглах холболт гэдэг.	[BEHR12]
605	Компьютерийн сүлжээ	Multi–Satellite link	Дагуул хоорондын шугам	Аливаа завсрын газрын станцгүй сансрын нэвтрүүлэх станц ба сансрын хүлээн авах станц хоорондын радио шугам.	[BEHR12]
606	Компьютерийн сүлжээ	multistage switch	олон шатлалт свич		[BEHR12]
607	Компьютерийн сүлжээ	multistream service	олон урсгалын үйлчилгээ		[BEHR12]
608	Компьютерийн сүлжээ	multi-user MIMO (MU-MIMO)	олон хэрэглэгчийн MIMO (MU-MIMO)		[BEHR12]
609	Компьютерийн сүлжээ	Nagle’s algorithm	Нэйжлийн алгоритм		[BEHR12]
610	Компьютерийн сүлжээ	name space	нэрийн хязгаар		[BEHR12]
611	Компьютерийн сүлжээ	Narrowband	Нарийн зурвас	Ерөнхийдөө “нарийн зурвас” нь давтамжийн нарийн зурваст дууны мэдээлэл зөөгдөж байгаа холбоог дүрсэлдэг. Ялангуяа энэ нэр томъёо нь АНУ-ын FСС-ын шийдвэрээр пейжер, радио ба хөдөлгөөнт холбооны үйлчилгээнд зориулсан 50бит/с – 64Кбит/с хоорондох давтамжийн хэсгийг дүрслэхэд ашиглагддаг. Энэ нэр томъёо нь өргөн зурвастай эсрэг тэсрэг утгатай.	[BEHR12]
612	Компьютерийн сүлжээ	National Security Agency (NSA)	Үндэсний аюулгүй байдлын агентлаг		[BEHR12]
613	Компьютерийн сүлжээ	neighbor	хөрш	Хөрш рутер, хөрш төхөөрөмж гэх мэт	[BEHR12]
614	Компьютерийн сүлжээ	network	сүлжээ		[BEHR12]
615	Компьютерийн сүлжээ	network access layer	сүлжээний хандалтын давхарга		[BEHR12]
616	Компьютерийн сүлжээ	network access point (NAP)	сүлжээний хандалтын цэг		[BEHR12]
617	Компьютерийн сүлжээ	network address	сүлжээний хаяг		[BEHR12]
618	Компьютерийн сүлжээ	Network Address Translation (NAT)	Сүлжээний хаягийн хөрвүүлэлт (NAT)	Дотоод болон гадаад хаягийн хооронд хөрвүүлэлт хийх процессыг сүлжээний хаягийн хөрвүүлэлт (NAT) гэж нэрлэдэг. NAT нь олон дотоод хаягийг нэг эсвэл цөөн тооны гадаад хаягуудад хөрвүүлэх боломж олгоно.	[BEHR12]
619	Компьютерийн сүлжээ	network administrator	сүлжээний администратор		[BEHR12]
620	Компьютерийн сүлжээ	network allocation vector (NAV)	сүлжээ эзлэгдэх хугацаа		[BEHR12]
621	Компьютерийн сүлжээ	Network bridge	Сүлжээний гүүрэн төхөөрөмж	Багцын холболттой сүлжээнд холбогдоход хэрэглэгддэг холболтын төхөөрөмж. Сүлжээний гүүрэн төхөөрөмж нь OSI загварын 2-р давхаргын үүргийг гүйцэтгэнэ.	[BEHR12]
622	Компьютерийн сүлжээ	Network Interface Controller (NIC, network adapter, network interface card, LAN adapter, Ethernet adapter)	Сүлжээний карт, сүлжээний адаптер (NIC карт, сүлжээний интерфейс карт, LAN карт, Этернэт карт)	Компьютерийн сүлжээгээр бусад компьютер болон компьютер төхөөрөмжтэй харилцах зориулалттай техник хангамж. Сүлжээний карт нь өргөтгөл карт байж болно. Орчин үеийн ихэнх эх хавтан өөртөө сүлжээний интерфейстэй.	[BEHR12]
623	Компьютерийн сүлжээ	network layer	сүлжээний давхарга		[BEHR12]
624	Компьютерийн сүлжээ	network load	сүлжээний ачаалал		[BEHR12]
625	Компьютерийн сүлжээ	Network performance	Сүлжээний хүчин чадал, сүлжээний гүйцэтгэл	Сүлжээний хүчин чадал нь өгөгдөл дамжуулалд зарцуулагдах хугацаа, хариу ирэхэд зарцуулагдах хугацаагаар гэх мэт олон хүчин зүйлээр хэмжигдэнэ. Өгөгдөл дамжуулах хугацаа гэдэг нь өгөгдлийн мессеж нэг төхөөрөмжөөс нөгөө төхөөрөмжид хүрэхэд зарцуулагдах нийт хугацааг хэлнэ. Хариу ирэх хугацаа гэдэг нь хүлээн авагчаас баталгаажилт хийхэд зарцуулагдах нийт хугацааг хэлнэ. Сүлжээний хүчин чадал нь хэрэглэгчийн тоо, дамжуулах орчны төрөл, төхөөрөмжийн хүчин чадал, ашиглагдаж байгаа програм хангамж зэрэг олон хүчин зүйлээс хамаардаг ч сүлжээний хүчин чадлыг ихэвчлэн нэвтрүүлэх чадамж, саатал гэсэн хоёр хэмжигдэхүүнээр тооцоолдог. Ямар ч сүлжээний хувьд саатал нь бага, нэвтрүүлэх чадамж нь өндөр байх хэрэгтэй. Энэ хоёр шалгуур нь ихэнхдээ зөрчилдөж байдаг. Хэрэв сүлжээгээр их өгөгдөл илгээвэл нэвтрүүлэх чадамжийг сайжруулах ч сүлжээнд бөөгнөрөл үүссэнээр саатал мөн ихэсч байдаг.	[BEHR12]
626	Компьютерийн сүлжээ	Network portion	Сүлжээний хэсэг		[BEHR12]
627	Компьютерийн сүлжээ	Network reliability	Сүлжээний найдваржилт	Өгөгдлийн халдашгүй байдлыг илэрхийлэх хэмжигдэхүүн болох сүлжээний найдваржилт нь алдааны давтамж, алдаа засагдах хугацаа, сүлжээний тогтвортой байдлаар хэмжигдэнэ.	[BEHR12]
628	Компьютерийн сүлжээ	Network resource(s)	Сүлжээний нөөц		[BEHR12]
629	Компьютерийн сүлжээ	Network topology	Сүлжээний тополог	Сүлжээний бүтэц, байршлын схем, сүлжээний төхөөрөмжийн холболтын бүдүүвч тодорхойлолт. Сүлжээний тополог нь сүлжээний зангилаануудын хоорондох бодит байршил болон холбоосыг тодорхойлдог физик тополог эсвэл физик топологийн хүрээнд дохио зорчилтыг тодорхойлдог логик тополог байж болдог. Сүлжээний топологийн судалгаанд цуваа, цагариг, од, мод гэсэн үндсэн дөрвөн суурь топологийг авч үздэг.	[BEHR12]
630	Компьютерийн сүлжээ	Node	Зангилаа, төхөөрөмж	Сүлжээний технологитой хамаатай тохиолдолд, зангилаа нь холбогч цэг, давтан дамжуулагч цэг, төгсгөлийн цэгийн аль нэг нь. Зангилаа гэсэн тодорхойлолт нь тухайн сүлжээ болон протоколын давхаргаасаа хамаарч өөр өөр байдаг. Физик бодит зангилаа байх тохиолдолд энэ нь холбооны шугамаар мэдээлэл дамжуулах, хүлээн авах, цааш дамжуулах чадвартай, сүлжээнд хавсаргасан төхөөрөмжийг хэлнэ. Сүлжээ дүрсэлсэн график дээр зангилааг сүлжээний тополог доторх шугамнууд огтлолцож байгаа эсвэл салаалж байгаа цэгээр төлөөлүүлдэг.	[BEHR12]
631	Компьютерийн сүлжээ	Node-to-node delivery	Төхөөрөмжөөс-төхөөрөмж хоорондын дамжуулал		[BEHR12]
632	Компьютерийн сүлжээ	Noise	Шуугиан	Шуугиан нь дохионы ба өгөгдлийн чанарыг зэргэлдэг, шаардлагагүй цахилгаан буюу цахилгаан соронзон энерги юм. Шуугиан нь аналог ба тоон системд тохиолддог бөгөөд телеметри, дуу, дүрс, програм, текст гэх мэт бүх төрлийн холбоо ба файлд нөлөөлж болно. Шуугиан бол утасгүй холбооны системд утсан холбооны системийнхээс илүү чухал асуудал болдог. Системийн гаднаас үүссэн шуугиан бол давтамжинд урвуу, долгионы уртад шууд пропорциональ байдаг. 300КГц шиг нам давтамжид атмосферийн ба цахилгааан шуугиан 300МГц шиг өндөр дамтамжийнхаас илүү их байдаг. Шуугиан үүсэх шалтгаан олон янз байдаг. Жишээлбэл: дулааны, нөлөөцийн, кросстокын, импульсийн гэх мэт. Дулаанаас үүсэх шуугиан гэдэг нь утсан дахь электроны эмх замбараагүй хөдөлгөөний улмаас нэмэлт дохио үүсэхийг хэлнэ. Нөлөөцөөс үүсэх шуугиан гэдэг нь төхөөрөмжийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдээр үүсгэгддэг шуугиан юм. Жишээ нь илгээгч болон хүлээн авагч антеннаар үүсгэгдэж болно. Кроссток гэдэг нь дамжуулагч утаснуудын харилцан нөлөөллийн улмаас дохио өөрчлөгдөхийг хэлнэ. Импульсийн шуугиан нь эгшин зуурын хугацаан дахь энергийн өсөлтөөс үүсдэг.	[BEHR12]
633	Компьютерийн сүлжээ	Noiseless channel	шуугиангүй шугам		[BEHR12]
634	Компьютерийн сүлжээ	Noisy channel	шуугиантай шугам		[BEHR12]
635	Компьютерийн сүлжээ	Nonperiodic (aperiodic) signal	Үет бус дохио	Аналог ба тоон дохио нь үет ба үет бус хоёр хэлбэрт оршдог. Үет дохионы үе гэж нэрлэгдэх хугацаан дахь дүрслэлийг цикл гэх бөгөөд цикл нь хугацааны турш давтагддаг бол үет бус дохио нь хугацааны турш үелсэн дүрслэл үүсгэхгүй.	[BEHR12]
636	Компьютерийн сүлжээ	Nonperiodic composite signal	Үет бус нийлмэл дохио		[BEHR12]
637	Компьютерийн сүлжээ	Non-Return-to-Zero (NRZ)	NRZ кодлолын схем, Тэг рүү үл буцах кодлол	Туйлт кодлолын схемийн нэг. Туйлт NRZ кодлолын үед хүчдлийн хоёр түвшинг хэрэглэх ба энэ кодлол нь NRZ-L (NRZ-Level), NRZ-I (NRZ-Invert) гэсэн хоёр аргаар хэрэгждэг.	[BEHR12]
638	Компьютерийн сүлжээ	Non-Return-to-Zero, Invert (NRZ-I)	NRZ-I кодлолын схем		[BEHR12]
639	Компьютерийн сүлжээ	Non-Return-to-Zero, Level (NRZ-L)	NRZ-L кодлолын схем		[BEHR12]
640	Компьютерийн сүлжээ	normal response mode (NRM)	хэвийн дамжууллын горим		[BEHR12]
641	Компьютерийн сүлжээ	Nyquist bit rate	Найквистийн бит хурд		[BEHR12]
642	Компьютерийн сүлжээ	Nyquist theorem	Найквистийн теорем		[BEHR12]
643	Компьютерийн сүлжээ	Octet seqnence integrity	Октекийн дарааллын нэгдэл	Дамжигдах тоон дохионы аливаа октетийн дараалалд өөрчлөлт оруулахгүйгээр дамжуулах чадвар бүхий тоон дамжуулах суваг , цахилгаан холбооны суваг болон холболтын чанар-хэрэггүй арилгах.	[BEHR12]
644	Компьютерийн сүлжээ	Omnidirectional antenna	Цацруулагч антенн, Бүх чиглэлд цацруулагч антенн	Энэ антенн нь радио долгионы дамжуулалд ашиглагдах бөгөөд бүх чиглэлд цацруулна. Радио долгионыг бүх чиглэлд цацруулах антенн нь нэг илгээгч болон олон хүлээн авагчтай олон хэрэглэгчийн дамжуулалд тохиромжтой. Жишээлбэл: АМ радио, FM радио.	[BEHR12]
645	Компьютерийн сүлжээ	one’s complement	нэгийн гүйцээлт		[BEHR12]
646	Компьютерийн сүлжээ	Open System Interconnection Reference Model	Нээлттэй системүүдийн харилцан ажиллагааны эталон загвар	1970-аад оны сүүлээр Олон улсын стандартчлалын байгууллага (International Standards Organization-ISO)-аас янз бүрийн төхөөрөмжүүдийг холбох сүлжээний архитектурыг дүрсэлсэн багц зааврыг боловсруулан гаргажээ. Анхны энэ баримт бичиг нь мэдээлэл солилцох ижил стандарт, протоколыг ашигладаг нээлттэй гэгдэх системүүдэд л зөвхөн хамаатай байв. 1984 онд ISO-аас “Нээлттэй системүүдийн харилцан ажиллагааны эталон загвар” гэсэн шинэ загварыг боловсруулсан нь сүлжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийн дагаж мөрдөх олон улсын стандарт болсон. Сүлжээний тоног төхөөрөмж, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид OSI загварын дагуу ажилладаг бөгөөд OSI загвар нь хэрэглэгчдэд сүлжээний үйлдлүүдийг давхарга бүрээр харж, ойлгох боломж олгодог. OSI загвар нь компьютерийн системийн бүх төрлийн холболтыг зөвшөөрөх сүлжээний системд зориулагдсан давхаргат бүтэцтэй. Энэ нь ялгаатай боловч харилцан хамаарал бүхий долоон давхаргыг агуулах бөгөөд давхарга бүр нь сүлжээгээр мэдээ дамжуулах үйл явцын тодорхой хэсгийг шийдвэрлэнэ.	[BEHR12]
647	Компьютерийн сүлжээ	Open Systems Interconnection (OSI)	OSI (англ. Нээлттэй системүүдийн харилцаа)	Олон улсын стандартчлалын байгууллагаас (ISO) Олон улсын харилцаа холбооны стандартчлалын хороотой (ITU-T) хамтран хэрэгжүүлсэн төслийн нэр. Уг төсөл хэрэгжиж эхэлсэн 1982 оноос өмнө сүлжээний технологи нь ARPANET, CYCLADES мэтийн төрөөс санхүүждэг болон тодорхой өмчлөгч бүхий SNA, Decnet, XNS мэтийн корпоратив стандарттай салангид бүтэцтэй тус тусдаа хөгжиж байсан. 1996 онд зогссон OSI төсөл энэ бүхнийг нэгтгэн зангидаж, өөр өөр ханган нийлүүлэгчдийн техник шийдлийг хоорондоо зохицдог байхуйц, сүлжээний нэгдсэн нийтлэг стандарт үүсгэх анхны оролдлого болсон. Уг төслийн дагуу компьютерийн сүлжээний архитектурыг тодорхойлох зориулалттай долоон давхаргат бүтэц бүхий протоколын багц боловсруулсан нь OSI лавлагаа загвар (OSI Reference Model эсвэл OSI 7 Layer model) гэгдэх болжээ. OSI загвар эдүгээ сургалтын загварчилсан лавлагааны үүрэгтэй хэрэглэгддэг. OSI загварын функцийн боломжийн ихэнх нь орчин үеийн бүхий л холбооны системд ихэвчлэн хоёр болон гурван давхаргыг нь нэгтгэсэн хэлбэрээр ашиглагддаг.	[BEHR12]
648	Компьютерийн сүлжээ	open-loop congestion control	open-loop хэт ачааллын хяналт		[BEHR12]
649	Компьютерийн сүлжээ	Operational support system (OSS)	Үйл ажиллагааг дэмжих систем	Үйл ажиллагааг дэмжих систем (OSS) бол телефон буюу компьютерийн сүлжээнд гарч болох асуудлуудыг удирдах, хяналт хийх, дүн шинжилгээ хийх, холбооны үйлчилгээг хянах зэрэгт тусалдаг програмуудын цогцолбор юм.	[BEHR12]
650	Компьютерийн сүлжээ	Optical fiber cable	Оптик мяндсан кабель, шилэн кабель	Гэрлийн цацраг дамжуулах чадвартай маш нарийн шил эсвэл бусад тунгалаг материалаар хийсэн олон оптик мяндсаас бүтдэг кабель. Ийм кабелийн оптик мяндсан эдийг ихэвчлэн тусгай хуванцар бүрээсээр бүрж, тухайн кабелийн ашиглагдах орчин нөхцлөөс хамааран тусгай хамгаалалтын гуурсан хоолойд байрлуулсан байдаг. Оптик мяндсан кабелийн дамжуулах арга нь гэрлийн технологи бөгөөд лазерийн нэвтрүүлэгчээр цахилгаан дохиог гэрлийн дохио болгон хувиргаж дамжуулдаг тул өгөгдөл гэрлийн хурдаар дамжина. Дамжуулалт хүлээн авч байгаа талд гэрлийн дохиог эргүүлээд компьютер өгөгдөл болгон хувиргана. Оптик мяндас нь бүхэлдээ гэрлийн цацрагт үндэслэгддэг тул ердийн телефон утасны болон зэс утсан шугамтай харьцуулахад гадны шуугиан, интерференцэд бага өртдөг давуу талтай боловч эмзэг, ихэвчлэн газар доогуур тавьдаг тул суурилуулах ажиллагаа төвөгтэй, зардал өндөр тусдаг.	[BEHR12]
651	Компьютерийн сүлжээ	orbit	орбит		[BEHR12]
652	Компьютерийн сүлжээ	orthogonal sequence	ортогнал дараалал		[BEHR12]
653	Компьютерийн сүлжээ	orthogonal-frequency-division-multiplexing (OFDM)	ортогнал давтамжийн хуваалттай нягтруулга		[BEHR12]
654	Компьютерийн сүлжээ	out-of-band signaling	зурвасын гаднах дохиолол		[BEHR12]
655	Компьютерийн сүлжээ	overhead	нэмэлт мэдээлэл, толгой мэдээлэл		[BEHR12]
656	Компьютерийн сүлжээ	Packet	Пакет	Багцын холболттой сүлжээгээр дамжигдах өгөгдлийн нэгж. Уламжлалт цэгээс-цэгт холбооны шугам мэтийн пакетыг дэмждэггүй сүлжэээний шугамууд нь өгөгдлийг байт, тэмдэгт, эсвэл битүүдийн цувраа болгон дамжуулдаг. Өгөгдлийг пакетад зохион байгуулснаар сүлжээний гүйцэтгэлийг сайжруулна. Пакет нь хяналтын мэдээлэл болон хэрэглэгчийн өгөгдөл гэсэн хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Хяналтын мэдээлэлд илгээгч болон хүлээн авагчийн хаяг, алдааны мэдээлэл, дарааллын мэдээлэл зэрэг агуулагддаг.	[BEHR12]
657	Компьютерийн сүлжээ	Packet switched network	Багцын холболттой сүлжээ	Багцын холболтын техникийн аргад суурилсан сүлжээ.	[BEHR12]
658	Компьютерийн сүлжээ	Packet switching	Багцын холболт		[BEHR12]
659	Компьютерийн сүлжээ	Packet switching technique	Багцын холболтын арга	Холболтын техникийн аргуудын нэг. Энэ аргын үед өгөгдлийн мессежийг тогтмол болон хувьсах урттай багцуудад хуваах бөгөөд багцын хэмжээ нь протоколоор хянагдана. Багцын холболтын аргын үед сүлжээний нөөцүүдийг бэлтгэх шаардлагагүй, нөөцүүд хэрэгцээ шаардлагын дагуу ашиглагдана. Өөрөөр хэлбэл, эхэлж ирсэн нь эхэлж үйлчилгээ авна гэсэн үг. Тухайн багц дундын төхөөрөмжид хүлээн авагдах үед өөр багц болосвруулагдаж байвал тодорхой хугацаанд хүлээнэ.	[BEHR12]
660	Компьютерийн сүлжээ	packet-filter firewall	пакет шүүх галт хана		[BEHR12]
661	Компьютерийн сүлжээ	packetizing	пакетчлал	OSI загварын сүлжээний давхарга дахь өгөгдөл боловрсуулалт.	[BEHR12]
662	Компьютерийн сүлжээ	packet-switched network	багцын холболттой сүлжээ		[BEHR12]
663	Компьютерийн сүлжээ	parabolic dish antenna	парабол тавган антенн, тавган антенн		[BEHR12]
664	Компьютерийн сүлжээ	Parallel transmission	Зэрэгцээ дамжуулал, параллель дамжуулал	Харилцан холбоотой тохиолдолд өгөгдлийн тэмдэгтийн дохионы элементүүдийг зэрэгцээ дамжуулах арга. Олон бит зэрэг дамжуулахын тулд олон цахилгаан утас хэрэглэх шаардлагатай болдог энэ арга нь компьютерийн зарим дотоод түгээгүүр (internal bus) болон принтер гэх мэт зарим гадаад төхөөрөмжид хэрэглэгддэг. Параллель дамжуулалтанд ашиглаж буй металл утасны шинж чанар хоорондоо үл ялиг ялгаатай байх тохиолдолд зарим битүүд бусдаасаа эрт эсвэл хожуу дамжиж болдгоос өгөгдөл гэмтэлтэй дамжих магадлал ихэсдэг тул парити бит ашиглан гэмтлийн хэмжээг бууруулдаг байна. Үүнтэй холбогдон гэмтэлтэй дамжуулалт үүсэх магадлал өндөр учир алс зайд цахилгаан утас ашиглан параллель дамжуулалт хийхийг найдвар муутайд тооцдог байна.	[BEHR12]
665	Компьютерийн сүлжээ	Parity bit (check bit)	Парити бит	Битийн бүрдэл доторх нэг гэсэн утгатай битүүдийн тоо тэгш эсвэл сондгой эсэхийг шалгах үүднээс төгсгөлд нь нэмж хавсаргасан бит. Парити бит нь алдаа илрүүлэх кодны хамгийн ердийн хэлбэр.	[BEHR12]
666	Компьютерийн сүлжээ	Parity-check code	Парити шалгах код, парити битээр шалгах арга		[BEHR12]
667	Компьютерийн сүлжээ	Pass along method	Дагуулж дамжуулах арга	Өмнө нь тогтсон физик болон холболтын дохиоллын замын дагуу дохиоллын мэдээлийг илгээх замаар дохиоллын мэдээг дамжуулах арга.	[BEHR12]
668	Компьютерийн сүлжээ	peak amplitude	максимум агууриг		[BEHR12]
669	Компьютерийн сүлжээ	Peer-to-peer (P2P)	Пирингийн сүлжээ, төвлөрөлгүй сүлжээ, тэгш эрхт сүлжээ	Ямар нэг сервер, тогтвортой хост гэх мэт төв зохицуулагчгүй, оролцогчид нь бүгд ижил тэгш эрхтэй сүлжээний архитектур. Уламжлалт клиент-сервер загварт сервер нь зөвхөн нийлүүлэгчийн үүрэг гүйцэтгэж, клиентүүд хэрэглэгч болдог бол пирингийн сүлжээнд сүлжээний зангилаа (уг архитектурт peer) бүр клиентийн зэрэгцээ сервер болно. Пирингийн сүлжээ нь Napster гэх мэт файл хуваалцах системүүдийн ачаар өргөн тархжээ.	[BEHR12]
670	Компьютерийн сүлжээ	peer-to-peer (P2P) paradigm	P2P загвар		[BEHR12]
671	Компьютерийн сүлжээ	peer-to-peer process	цэгээс-цэгт үйлчилгээ, цэгээс-цэгт процесс		[BEHR12]
672	Компьютерийн сүлжээ	Period	Үе	Үе гэдэг нь дохионы нэг циклийн үргэлжлэлээр тодорхойлогдох хэмжигдэхүүн.	[BEHR12]
673	Компьютерийн сүлжээ	Periodic composite signal	Үет нийлмэл дохио		[BEHR12]
674	Компьютерийн сүлжээ	Periodic signal	Үет дохио	Аналог ба тоон дохио нь үет ба үет бус хоёр хэлбэрт оршдог. Үет дохионы үе гэж нэрлэгдэх хугацаан дахь дүрслэлийг цикл гэх бөгөөд цикл нь хугацааны турш давтагдана.	[BEHR12]
675	Компьютерийн сүлжээ	permanent virtual circuit (PVC)	байнгын виртуал-сувгийн холболт		[BEHR12]
676	Компьютерийн сүлжээ	Phase	Фаз	Хугацааны харьцангуй 0 агшин дахь дохионы байрлалыг илэрхийлэх хэмжигдэхүүнийг фаз гэнэ. Фаз нь дохионы шилжилтийг тодорхойлдог.	[BEHR12]
677	Компьютерийн сүлжээ	Phase modulation (PM)	Фазын модуляц	Мэдээг илэрхийлсэн нам давтамжтай дохионы хуулиар зөөгч дохионы фазыг өөрчлөхийг фазын модуляц гэнэ. Фаз өөрчлөгдөхөд зөөгчийн агууриг ба давтамж нь тогтмол байна.	[BEHR12]
678	Компьютерийн сүлжээ	Phase-shift keying (PSK)	Фаз солих модуляц	Мэдээг илэрхийлсэн тоон цувааны өөрчлөлтийн хуулиар зөөгч хэлбэлзлийн фазыг өөрчлөхийг фаз солих модуляц (ФСМ) гэнэ. Фаз өөрчлөгдөхөд агууриг ба давтамж нь тогтмол байна.	[BEHR12]
679	Компьютерийн сүлжээ	physical address	физик хаяг		[BEHR12]
680	Компьютерийн сүлжээ	physical layer	физик давхарга		[BEHR12]
681	Компьютерийн сүлжээ	physical topology	физик тополог		[BEHR12]
682	Компьютерийн сүлжээ	Piconet	Пиконэт	Утасгүй сүлжээний төрөл болох Блүүтүүтийг мөн пиконэт гэж нэрлэдэг. Пиконэт нь найм хүртэлх төхөөрөмжүүдийн хооронд холбоо үүсгэх боломжтой.	[BEHR12]
683	Компьютерийн сүлжээ	Piggybacking	Пигибаки	Өгөгдлийн урсгалын хоёр чиглэлт хяналт.	[BEHR12]
684	Компьютерийн сүлжээ	plaintext	ил текст		[BEHR12]
685	Компьютерийн сүлжээ	point of presence (POP)	очих цэг		[BEHR12]
686	Компьютерийн сүлжээ	Point-to-point (P2P)	Цэгээс-цэгт	Хоёр компьютерийг холбооны төхөөрөмж ашиглан шууд холбодог сүлжээний арга. Уг арга нь хялбар, хямд төсөр боловч хоёроос дээш тооны компьютер холбох боломжгүй. Цэгээс цэгт холболтыг Pt2Pt гэж товчилохоос гадна peer-to-peer файл хуваалцах сүлжээний товчлолтой адил Р2Р гэж товчилдог.	[BEHR12]
687	Компьютерийн сүлжээ	Point-to-point (P2P) connection	Цэгээс-цэгт холболт	Цэгээс-цэгт холболт нь хоёр төхөөрөмжийг холбож байгаа шугамын холболтоор үүсгэгддэг бөгөөд суваг бүхэлдээ тухайн хоёр төхөөрөмжид зориулагдана. Ихэнх цэгээс-цэгт холболтын үед кабелийн төгсгөлд төгсгөлийн төхөөрөмж холбогддог.	[BEHR12]
688	Компьютерийн сүлжээ	point-to-point link	цэгээс-цэгт шугам		[BEHR12]
689	Компьютерийн сүлжээ	polar encoding	туйлт кодлол		[BEHR12]
690	Компьютерийн сүлжээ	polar line coding	туйлт шугаман кодлол		[BEHR12]
691	Компьютерийн сүлжээ	policy routing	замчлалын бодлого		[BEHR12]
692	Компьютерийн сүлжээ	polynomial	олон гишүүнт		[BEHR12]
693	Компьютерийн сүлжээ	port address	портын хаяг		[BEHR12]
694	Компьютерийн сүлжээ	port forwarding	портын дамжуулал		[BEHR12]
695	Компьютерийн сүлжээ	port number	портын дугаар		[BEHR12]
696	Компьютерийн сүлжээ	pre-master secret	мастерын өмнөх түлхүүр		[BEHR12]
697	Компьютерийн сүлжээ	presentation layer	үзүүлэнгийн давхарга		[BEHR12]
698	Компьютерийн сүлжээ	Primary muldex	Анхдагч мулдекс	64Kбит/с, 1544Kбит/с эсвэл 2048 Kбит/с хурдтай битийн урсгалууудын хооронд дохионуудыг хувиргадаг тоон нягтруулгын төхөөрмж.	[BEHR12]
699	Компьютерийн сүлжээ	primary station	анхдагч төхөөрөмж		[BEHR12]
700	Компьютерийн сүлжээ	priority queuing	давуу эрхийн дараалал		[BEHR12]
701	Компьютерийн сүлжээ	privacy	нууцлал		[BEHR12]
702	Компьютерийн сүлжээ	private address	дотоод хаяг		[BEHR12]
703	Компьютерийн сүлжээ	private key	хувийн түлхүүр		[BEHR12]
704	Компьютерийн сүлжээ	private network	хувийн сүлжээ		[BEHR12]
705	Компьютерийн сүлжээ	Probe	Шалгалт, шалгах төхөөрөмж	Энэ нь дараах нэр томъёогоор ашиглагддаг. 1. Харилцаа холбоонд, шалгалт бол сүлжээний төлвийг судлах зорилгоор ашигладаг зүйл буюу үйлдэл юм. 2. Шалгалт нь сүлжээний ажиллагааны тухай өгөгдөл цуглуулах буюу хянах програм буюу сүлжээний төхөөрөмж юм.	[BEHR12]
706	Компьютерийн сүлжээ	Process	Процесс		[BEHR12]
707	Компьютерийн сүлжээ	Processing delay	Боловсруулалтын хугацаа, боловсруулалтын саатал	Дундын төхөөрөмж болон хүлээн авагч төхөөрөмж дээр өгөгдлийн мессежийг боловсруулахад шаардагдах хугацаа.	[BEHR12]
708	Компьютерийн сүлжээ	Processing time	Processing delay-г харах		[BEHR12]
709	Компьютерийн сүлжээ	Process-to-process communication	Процесс хоорондын дамжуулал		[BEHR12]
710	Компьютерийн сүлжээ	Process-to-process delivery	Процессоос-процесс дамжуулал		[BEHR12]
711	Компьютерийн сүлжээ	Propagation delay	Тархалтын саатал, тархалтын хугацаа, тархах хугацаа	Тархалтын хугацаа нь битийн эх үүсгүүрээс хүлээн авагчид хүрэх хугацаагаар тодорхойлогдоно.	[BEHR12]
712	Компьютерийн сүлжээ	Propagation speed	Тархалтын хурд		[BEHR12]
713	Компьютерийн сүлжээ	Propagation time	Propagation delay-г харах		[BEHR12]
714	Компьютерийн сүлжээ	Protocol	Протокол	1. Протокол (харилцаа холбоо): Холбооны сувгаар мэдээлэл дамжуулахад шаардлагатай өгөгдлийн илэрхийлэл, бататгал, алдаа илрүүлэлтийн цогц стандарт. Телефон холбоонд зориулагдсан хялбар холбооны протоколын жишээнд хөдөлгөөнт станц руу ярьж буй радио диспетчер байж болно. Kомпьютерийн сүлжээнд ашиглагддаг холбооны протокол нь боловсронгуй бус холбооны сувгаар өгөгдлийг найдвартай солилцоход зориулагдсан функцтэй. Холбооны протокол нь тухайн системийн найдвартай ажиллагааг хангах үүднээс тодорхой стандарт дүрмэнд захирагддаг. 2. Проткол (тооцоолол): Компьютерүүд сүлжээгээр хоорондоо холбогдоход ашиглагддаг цогц стандарт. Протокол нь тооцоолох цэгүүдийг холбож, харилцаа тогтоон, өгөгдөл дамжуулах ажиллагаа үүсгэж, удирдах зориулалттай стандарт болдог. Протокол нь техник хангамж эсвэл програм хангамж, эсвэл энэ хоёрын нэгдэл цогц байж болно. Суурь давхаргад авч үзвэл протокол нь техник холболтын ажиллагааг тодорхойлж өгдөг. Түгээмэл ашиглагддаг протоколын жишээнд IP (Internet Protocol), UDP (User Datagram Protocol), TCP (Transmission Control Protocol), DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol), HTTP (Hypertext Transfer Protocol), FTP (File Transfer Protocol) зэргийг дурдаж болно.	[BEHR12]
715	Компьютерийн сүлжээ	protocol data unit (PDU)	протоколт өгөгдлийн нэгж		[BEHR12]
716	Компьютерийн сүлжээ	protocol layering	протоколт давхарга		[BEHR12]
717	Компьютерийн сүлжээ	proxy ARP	прокси ARP		[BEHR12]
718	Компьютерийн сүлжээ	proxy firewall	прокси галт хана		[BEHR12]
719	Компьютерийн сүлжээ	Proxy server	Прокси сервер (англ. proxy – орлогч, төлөөлөгч)	Өөр серверүүдээс эх сурвалж хайж байгаа клиентийн хүсэлтэнд завсарын зуучийн үүрэг гүйцэтгэдэг сервер. Клиент эхлээд прокси серверт холбогдож өөр серверт байгаа ямар нэг эх үүсгэвэр (жишээ нь и-мэйл) хүснэ, Прокси сервер уг заагдсан серверт холбогдож эх үүсгэвэрийг хүлээн авах эсвэл (прокси өөртөө кэштэй тохиолдолд) кэшнээсээ буцаана.	[BEHR12]
720	Компьютерийн сүлжээ	pseudoheader	псевдо толгой мэдээлэл		[BEHR12]
721	Компьютерийн сүлжээ	pseudorandom noise (PN)	псевдо код генератор		[BEHR12]
722	Компьютерийн сүлжээ	Pseudoternary scheme	Pseudoternary кодлолын схем	AMI кодлол нь хос туйлт шугаман кодлол. Хос туйлт кодлолын үед дохио эерэг, сөрөг, тэг гэсэн хүчдлийн гурван түвшинг хэрэглэнэ. Нэг өгөгдлийн элементийн үед хүчдлийн тэг түвшин, өөр өгөгдлийн элементийн үед хүчдлийн эерэг, сөрөг түвшин ээлжилнэ. Pseudoternary кодлолын үед 1 битийн үед тэг хүчдэл, 0 битийн үед эерэг, сөрөг хүчдэл ээлжилж кодлогдоно.	[BEHR12]
723	Компьютерийн сүлжээ	psychoacoustics	сонсон ойлгох сэтгэл судлал		[BEHR12]
724	Компьютерийн сүлжээ	public address	гадаад хаяг		[BEHR12]
725	Компьютерийн сүлжээ	public key	нийтийн түлхүүр		[BEHR12]
726	Компьютерийн сүлжээ	public-key certificate	нийтийн түлхүүрийн сертификат		[BEHR12]
727	Компьютерийн сүлжээ	public-key cryptography	нийтийн түлхүүрийн криптограф		[BEHR12]
728	Компьютерийн сүлжээ	pulse amplitude modulation (PAM)	импульс агуургийн модуляц (ИАМ)		[BEHR12]
729	Компьютерийн сүлжээ	Pulse Coding Modulation (PCM)	Импульс кодын модуляц (ИKМ)	Аналог дохиог тоон өгөгдөлд хувиргахад өргөн хэрэглэгддэг аргуудын нэг бол Импульс кодын модуляц (ИКМ) юм. ИКМ нь тасалдуулга, квантлал, кодлол гэсэн гурван алхмаар хэрэгждэг.	[BEHR12]
730	Компьютерийн сүлжээ	pulse position modulation (PPM)	импульс байрлалын модуляц (ИБМ)		[BEHR12]
731	Компьютерийн сүлжээ	pulse rate	импульс хурд, дохионы хурд, модуляцын хурд		[BEHR12]
732	Компьютерийн сүлжээ	pulse stuffing	импульсээр дүүргэх процесс		[BEHR12]
733	Компьютерийн сүлжээ	Quadrature Amplitude Modulation (QAM)	Квадрат агууригийн модуляц (KAM)	Мэдээг илэрхийлсэн тоон цувааны өөрчлөлтийн хуулиар зөөгч хэлбэлзлийн агууриг ба фазыг өөрчлөх модуляцыг квадрат агууригийн модуляц (КАМ) гэнэ.	[BEHR12]
734	Компьютерийн сүлжээ	Quality of Service (QoS)	үйлчилгээний чанар		[BEHR12]
735	Компьютерийн сүлжээ	quantization	квантлал		[BEHR12]
736	Компьютерийн сүлжээ	quantization error	квантлалын алдаа		[BEHR12]
737	Компьютерийн сүлжээ	quantization level	квантлалын түвшин		[BEHR12]
738	Компьютерийн сүлжээ	queue	дараалал		[BEHR12]
739	Компьютерийн сүлжээ	Queuing time	Дарааллын хугацаа, дарааллын саатал	Дундын төхөөрөмж болон хүлээн авагч төхөөрөмж дээр өгөгдлийн мессежийг болосвруулахад дарааллын хугацаа зарцуулдаг. Дарааллын хугацаа нь сүлжээний ачаалал болон төхөөрөмжийн хүчин чадлаас хамаардаг тул хувьсах байна. Сүлжээний ачаалал болон дарааллын хугацаа нь шууд хамааралтай.	[BEHR12]
740	Компьютерийн сүлжээ	Radio wave	Радио долгион	Утасгүй холбоог радио долгион, бичил долгион, инфра улаан туяа гэсэн гурван ангилалд авч үздэг. Радио долгион болон бичил долгионы хооронд тодорхой зааг байхгүй ч 3КГц-ээс 1ГГц-ийн давтамжийн хязгаарыг радио долгион, 1ГГц-ээс 300ГГц-ийн давтамжийн хязгаарыг бичил долгион гэж үздэг.	[BEHR12]
741	Компьютерийн сүлжээ	random access	санамсаргүй хандалт		[BEHR12]
742	Компьютерийн сүлжээ	random access multiple access	санамсаргүй хандалтат олон цэгийн хандалт		[BEHR12]
743	Компьютерийн сүлжээ	rate adaptive asymmetrical digital subscriber line (RADSL)	тэгш хэмт бус тоон хэрэглэгчийн шугамын хурд		[BEHR12]
744	Компьютерийн сүлжээ	Receiver	Хүлээн авагч	Компьютерийн сүлжээнд мессеж хүлээн авч байгаа төхөөрөмжийг хэлнэ. Компьютер, видео камер, телефон утас гэх мэт байж болно.	[BEHR12]
745	Компьютерийн сүлжээ	Reconvene	Дахин эхлэх	Сүлжээнд ямар нэг асуулдал гараад эргээд хэвийн болох үйл явц.	[BEHR12]
746	Компьютерийн сүлжээ	recursive resolution	рекурсив хөрвүүлэлт		[BEHR12]
747	Компьютерийн сүлжээ	Reed-Solomon code	Рийд Соломоны кодлол		[BEHR12]
748	Компьютерийн сүлжээ	reflection	ойлт		[BEHR12]
749	Компьютерийн сүлжээ	refraction	хугарал		[BEHR12]
750	Компьютерийн сүлжээ	regional ISP	бүсийн ISP		[BEHR12]
751	Компьютерийн сүлжээ	registrar server	бүртгэгч сервер		[BEHR12]
752	Компьютерийн сүлжээ	reliability	найдваржилт		[BEHR12]
753	Компьютерийн сүлжээ	remote bridge	алсын гүүрэн төхөөрөмж		[BEHR12]
754	Компьютерийн сүлжээ	remote logging (rlogin)	алсаас хандах процесс		[BEHR12]
755	Компьютерийн сүлжээ	replay attack	хувилан дамжуулах халдлага		[BEHR12]
756	Компьютерийн сүлжээ	Return-to-zero (RZ)	RZ кодлолын схем, Тэг рүү буцах кодлол	NRZ кодлолын нэг дутагдалтай тал нь илгээгч ба хүлээн авагчийн синхрончлол алдагдах явдал юм. Энэ тохиолдолд хүлээн авагч төхөөрөмж, битийн төгсгөл болон дараагийн битийн эхлэлийг мэдэх боломжгүй. Үүнийг шийдэх нэг арга бол хүчдлийн эерэг, сөрөг, тэг гэсэн гурван түвшинг хэрэглэх Тэг рүү буцах (Return-to-Zero -RZ) кодлол юм. RZ кодлолын үед дохио бит интервалын дунд шилжилт хийдэг.	[BEHR12]
757	Компьютерийн сүлжээ	Ring topology	Цагариг тополог, тойрог тополог	Зангилаа (төхөөрөмж) бүр нь өөр хоёр зангилаатай холбогдож, үргэлжилсэн ганц урт цагагриг цувраа үүсгэдэг сүлжээний тополог. Цагариг сүлжээнд тодорхой зангилаа бүр нэг зангилаанаас мэдээлэл хүлээн авч, нөгөөд нь дамжуулах зарчмаар ажиллана. Цагариг тополог нь ачаалалд тэсвэртэй, цуваа сүлжээнд байдаг шиг өгөгдөл дамжуулахтай холбогдсон коллиз (мөргөлдөөн) үүсдэггүй, од сүлжээнд байдагчлан төвийн холбогч, хаб байдаггүй тул сүлжээгээр дамжих мэдээллийн үнэмлэхүй их урсгалд ч гацаагүй ажилладаг. Хоёр зангилааны хооронд ердөө ганц замтай ийм тополог ашиглаж буй нөхцөлд ганц шугам тасрах тохиолдолд сүлжээ бүхэлдээ доголдож болзошгүй байдаг.	[BEHR12]
758	Компьютерийн сүлжээ	RJ-11 connector	RJ-11 коннектор, RJ-11 үүр, RJ-11 залгуур	Телефон залгуур. Энэ нь 6 дамжуулагчтай боловч 4-тэйгээр хэрэгждэг. RJ-11 залгуурыг гэрийн болон албаны телефоныг ердийн дөрвөлсөн мушгилтгүй утас (заримдаа “саарал давуу” буюу “хавтгай утас” гэж нэрлэдэг)-нд залгахад хэрэглэдэг. Залгуурыг телефон компаний төв буюу сал бар (PBX) станцыг холбодог дөрвөлсөн хос урт утасны гадна талын төгсгөлд холбодог. 4 утас нь ихэвчлэн улаан ба ногоон, хар ба цагаан гэсэн 2 хосоор тодорхойлогдоно. Улаан ба ногоон хос нь ихэвчлэн дуу буюу өгөгдөл зөөдөг. Хар ба цагаан хос нь бага хүчдэлтэй дохио дамжуулахад ашиглагдаж болно. PBX системд тэд дохиоллын өөр төрөлд ашиглагдаж болно. Сүлжээнд холбогдохдоо диал-ап модем ашигладаг компьютер ихэвчлэн RJ-11 залгуурт залгагддаг.	[BEHR12]
759	Компьютерийн сүлжээ	RJ-14 connector	RJ-14 коннектор, RJ-14 үүр, RJ-14 залгуур	RJ-14 залгуур нь RJ-11 адил боловч 4 утас нь 2 телефон шугаманд ашиглагддаг. Нэг хэсэг нь (нэг шугаманд зориулагдсан) улаан, ногоон утаснаас бүрддэг. Нөгөө нь шар, хар утаснаас бүрддэг. Хэсэг тус бүр нь нэг аналог харилцан яриа (дуу эсвэл өгөгдөл)-г дамжуулдаг.	[BEHR12]
760	Компьютерийн сүлжээ	RJ-45 connector	RJ-45 коннектор, RJ-45 үүр, RJ-45 залгуур	RJ-45 залгуур нь дөрвөлсөн мушгилттай юмуу мушгилтгүй энгийн телефон утсаар тоон дамжуулалт хийхэд зориулагдсан нэг шугамын залгуур юм. Энэ интерфейс нь 8 хөл буюу 8 байрлалтай. Модем, хэвлэгч төхөөрөмж буюу 19.2 Кбит/с хүртэлх хурдтай PBX-ын өгөгдөл холбоход дөрвөлсөн мушгилтгүй утас ашиглаж болно. Өндөр хурдаар 10BASET Этернет сүлжээнд холболт хийхэд дөрвөлсөн мушгилттай хос утас ашиглах хэрэгтэй.	[BEHR12]
761	Компьютерийн сүлжээ	Root server	Рүүт сервер, үндсэн сервер		[BEHR12]
762	Компьютерийн сүлжээ	Route	Зам, чиглэл	1. Хоёр байрлалын (цэгийн) хооронд байнгын болон сэлгэн холболт тогтоох зорилгоор ашиглагдах дамжууллын хэрэгсэл утсан кабелийн болон радио шугамууд 2. Хоёр байрлалын хооронд холболт тогтоох болон мэдээлэл дамжуулах зорилго бүхий сүлжээний зам.	[BEHR12]
763	Компьютерийн сүлжээ	Router	Рутер, замчлагч төхөөрөмж	Сүлжээний тополог болон өгөгдсөн дүрмийн дагуу, салангид сүлжээ хооронд (сүлжээний OSI загварын 3-р давхаргад) пакетыг дамжуулах шийд гаргадаг төхөөрөмж. Рутер нь свич болон гүүрэн төхөөрөмжөөс дээд давхаргад ажилладаг төхөөрөмж юм. Рутер нь пакетын толгой мэдээлэлд агуулагдах хүлээн авагчийн хаягийн дагуу, замчлалын хүснэгтээс тухайн өгөгдлийг дамжуулбал зохих замыг тодорхойлно. Замчлалын хүснэгтэнд тухайн хаягт хүргэх зам байхгүй нөхцөлд пакет рутерээр татгалзагдана. Мөн дээд давхаргын протоколд ашиглагддаг илгээгчийн хаяг болон сүлжээний давхаргын пакетын толгой мэдээлэлд агуулагддаг бусад мэдээллийг ашиглах аргаар пакетыг цааш дамжуулж болдог. Түүнчлэн дамжуулж буй өгөгдлийг шифрлэх/тайлах болон өгөгдөлд хандах ажиллагааг хязгаарлах үүднээс өгөгдөл дамжуулах урсгалыг шүүх, илгээгч болон хүлээн авагчийн хаягийг хөрвүүлэх ажиллагаа гүйцэтгэж болно.	[BEHR12]
764	Компьютерийн сүлжээ	Routing	Замчлал, чиглэл тогтоох	Дүрмийн дагуу холболт тогтоох болон мэдээлэл дамжуулах, чиглэл тодорхойлох процесс. Энэ процесс нь дуудлага ба мэдээлэл очих газраа хүрсэн тохиолдолд төгсөнө. Дээрх процессыг дараах байдлаар тодотгож болно. Дуудлагыг чиглүүлэх, мэдээллийг чиглүүлэх, ачааллыг чиглүүлэх	[BEHR12]
765	Компьютерийн сүлжээ	Routing table	Замчлалын хүснэгт		[BEHR12]
766	Компьютерийн сүлжээ	RS-232C	RS-232C холбогч	RS-232C нь компьютер болон бусад түүнтэй хамааралтай төхөөрөмжүүдийн хооронд бага хурдаар өгөгдөл дамжуулахад зориулагдсан протокол ба физик интерфейсийг тодорхойлдог стандарт (“С” нь тухайн хувилбар гэдгийг илэрхийлнэ) юм. Энэ нь электрон төхөөрөмж үйлдвэрлэгчийн холбоо (EIA)-ны үйлдвэр худалдааны группээр тодорхойлогдсон. RS-232C бол компьютер модем ба бусад сери төхөөрөмж ашиглан өгөгдөл солилцох ба ярихад ашигладаг интерфейс.	[BEHR12]
767	Компьютерийн сүлжээ	S interface	S зохицуулагч, S интерфейс	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN) -ний үйлчилгээнд S интерфейс нь сүлжээний төгсгөлийн төхөөрөмж NT1 ба компьютер, телефон мэтийн 8 хүртэлх хаяг бүхий төхөөрөмжийн хоорондох цахилгаан интерфейс юм. T интерфейс (NT1-ээс PBX рүү дохиог холбодог)-тэй адил. S интерфейс нь 8 хүртэлх төхөөрөмжийг хаяглаж болох 4 утастай.	[BEHR12]
768	Компьютерийн сүлжээ	sampling	тасалдуулах, тасалдуулах процесс		[BEHR12]
769	Компьютерийн сүлжээ	sampling rate	тасалдуулга хурд, тасалдуулах давтамж		[BEHR12]
770	Компьютерийн сүлжээ	Satellite internet connection	Хиймэл дагуулаар хийгдэх интернэт холболт	Хиймэл дагуулаар хийгдэх интернэт холболт нь компьютерээс гарах ба компьютерт ирэх өгөгдлүүд хиймэл дагуулаар дайран дамжигдах дараалал юм. Хэрэглэгчийн төхөөрөмж бүр нь сансрын тавган антенн, радио спектрийн бичил долгионы хэсэгт ажиллах нэвтрүүлэх ба хүлээн авах төхөөрөмжөөс бүрддэг.	[BEHR12]
771	Компьютерийн сүлжээ	Satellite network	Сансрын холбоо		[BEHR12]
772	Компьютерийн сүлжээ	Satellite system	Хиймэл дагуулын систем	Нэг буюу түүнээс олон хиймэл дагуул ашиглсан сансрын систем.	[BEHR12]
773	Компьютерийн сүлжээ	Scatternet	Скаттернэт	Пиконэт сүлжээнүүдийг нэгтгэснийг скаттернэт сүлжээ гэнэ. Нэг пиконэтийн хоёрдогч төхөөрөмж өөр пиконэтийн анхдагч төхөөрөмж байх боломжтой.	[BEHR12]
774	Компьютерийн сүлжээ	Scrambling	Скрамблин	Хос туйлт кодлолын схемүүд нь LAN сүлжээн дэх зориулагдсан шугамд тохиромжтой боловч холын зайн дамжуулалтанд өргөн зурвас шаардлагатай учраас тохиромжгүй байдаг. Блок кодлол болон NRZ шугаман кодлолын үед DC хэмжигдэхүүн үүсэх учир холын зайн дамжуулалтанд мөн тохирохгүй. Хос туйлт AMI кодлолын үед нарийн зурваст DC хэмжигдэхүүн үүсэхгүй ч дараалсан 0-үүдэд синхрончлол алдагдах магадлалтай. Хэрэв бид өгөгдлийн урсгал дахь дараалсан 0-үүдээс зайлсхийж чадвал хос туйлт AMI кодлолыг холын зайн дамжуулалтанд ашиглах боломж бүрдэнэ. Үүний тулд битийн тоог ихэсгэхгүйгээр синхрончлолоор хэрхэн хангах вэ гэдэг асуулт гарч ирж байна. Дээрх асуудлыг шийдэх нэг арга нь үргэлжилсэн тэг түвшинг бусад түвшнээр орлуулж, синхрончлолоор хангах скрамблин гэж нэрлэгдэх арга юм. Скрамблингийн B8ZS, HDB3 аргууд байдаг.	[BEHR12]
775	Компьютерийн сүлжээ	secondary station	хоёрдогч төхөөрөмж		[BEHR12]
776	Компьютерийн сүлжээ	secret-key encryption	секрет түлхүүрийн шифрлэлт, тэгш хэмт түлхүүрийн шифрлэлт		[BEHR12]
777	Компьютерийн сүлжээ	Secure Hash Algorithm (SHA)	нууцлалтай хэш алгоритм, SHA		[BEHR12]
778	Компьютерийн сүлжээ	Secure Sockets Layer (SSL) protocol	SSL протокол		[BEHR12]
779	Компьютерийн сүлжээ	segment	сегмент		[BEHR12]
780	Компьютерийн сүлжээ	Segmentation	Сегментчлэл	OSI загварын тээвэрлэлтийн давхарга дахь өгөгдөл боловрсуулалт	[BEHR12]
781	Компьютерийн сүлжээ	segmentation and reassembly (SAR)	сегментчлэл болон эргэн зохион байгуулалт		[BEHR12]
782	Компьютерийн сүлжээ	Selective-repeat (SR) protocol	Сонголт-давталт протокол		[BEHR12]
783	Компьютерийн сүлжээ	Sender	Илгээгч	Компьютерийн сүлжээнд мессеж илгээж байгаа төхөөрөмжийг хэлнэ. Компьютер, видео камер, телефон утас гэх мэт байж болно.	[BEHR12]
784	Компьютерийн сүлжээ	sequence number	дарааллын дугаар		[BEHR12]
785	Компьютерийн сүлжээ	Serial port (RS-232 port)	Сериал порт, цуваа порт	Нэг дор нэг байт мэдээлэл дамжуулах чадвар бүхий хоёр чиглэлтэй (хоёр чигийн), цувраа интерфейс. Модем болон хулгана холбоход ихэвчлэн хэрэглэгддэг.	[BEHR12]
786	Компьютерийн сүлжээ	Serial transmission	Цуваа дамжуулал, сериал дамжуулал	Аналог дамжууллын үед, өгөгдлийн тэмдэгтийг төлөөлж байгаа дохионы элементүүдийг цуваа дамжуулах арга. Тоон дамжууллын үед, битүүдийг дан ганц дамжуулагч утас, давтамж эсвэл оптик замаар цувуулж дамжуулах арга. Энэ арга нь дохионы боловсруулалт харьцангуй бага, зэрэгцээ дамжуулалттай харьцуулахад алдаа үүсэх магадлал бага, өгөгдөл дамжуулах зам тус бүрийн хурд илүү өндөр. Мөн алс зайд өгөгдөл дамжууллын үед хяналтын бит буюу парити битийг ашигладаг.	[BEHR12]
787	Компьютерийн сүлжээ	Server	Сервер	Хэрэглэгчийг (клиент) үйлчилгээгээр хангах зориулалттай техник болон програм хангамжийн хослол. Дангаараа хэрэглэгдэж буй нөхцөлд уг нэр томъёо нь магадгүй сервер үйлдлийн систем ажиллах компьютерийг зааж байж болно. Мэдээллийн технологид сервер нь өргөн утгатай. Сервер гэсэн брэндийн нэртэй бүтээгдэхүүн (техник төхөөрөмж, програм хангамж эсвэл үйлдлийн системийн сервер загвар, хувилбар) хэдий тусдаа байдаг боловч онолын хувьд нөөцийг нэг эсвэл нэгээс олон клиент процесст хуваалцдаг компьютержсэн ямар ч процессыг Сервер гэж нэрлэдэг. Жишээ нь Apache HTTP Server хэмээх вэб сервер програмыг техник шаардлага хангахуйц дурын ямар ч компьютерт ашиглаж болно. Ноутбүүк эсвэл персональ компьютер нь хэдийгээр сервер гэгддэггүй боловч тухайн тохиолдолд вэб серверийн үүрэг гүйцэтгэж байгаа тул сервер гэж тооцож болно. Техник хангамжийн хувьд сервер гэсэн нэр томъёо нь сүлжээний ачаалалтай орчны програм хангамжийг ажиллуулах зориулалттай компьютерийн загварыг хэлдэг.	[BEHR12]
788	Компьютерийн сүлжээ	session layer	сейшн давхарга		[BEHR12]
789	Компьютерийн сүлжээ	Setup phase (circuit switching)	Холболт үүсгэх үе (сувгийн холболт)	Сувгийн холболттой сүлжээний хоёр төхөөрөмж өгөгдөл солилцохын тулд илгээгч төхөөрөмжөөс холболтын хүсэлт илгээгдэх ба хүлээн авагч болон дундын холбох төхөөрөмжүүд зөвшөөрснөөр илгээгч ба хүлээн авагч төхөөрөмж хооронд холболт тогтоно. Ингэснээр шугамууд логик суваг үүсгэн илгээгч ба хүлээн авагч хооронд зориулагдсан зам бүхий холболт үүсдэг. Энэ процессыг сувгийн холболттой сүлжээний суваг үүсгэх үе гэж нэрлэдэг.	[BEHR12]
790	Компьютерийн сүлжээ	Shannon capacity	Шанноны сувгийн багтаамж		[BEHR12]
791	Компьютерийн сүлжээ	Shielded twisted-pair cable	Мушгиа хос кабель, STP кабель	Мушгиа хос кабель нь тусгаарлагч бүрхүүл бүхий мушгигдсан хос зэс утас бүхий бүтэцтэй байна. Нэг утас нь дохиог хүлээн авагчид дамжуулахад, нөгөө утас нь газардуулгад ашиглагдана. Илгээгчээр үүсгэгдсэн дохио хос утсыг ашиглан илгээгддэг. Хос утсыг мушгиснаар гадны нөлөөлөл (шуугиан, кроссток) нь хоёр утсанд ижил нөлөөлөх ба ингэснээр хүлээн авагч, дохио нөлөөлөлд өртсөн эсэхийг ялгах боломжтой болно. Нөлөөлөлд автсан дохио ихэвчлэн устгагддаг. Нэгж урт дахь мушгилтын тоо нь кабелийн чанарт нөлөөлдөг. Холбооны системд ихэвчлэн экрангүй мушгиа хос кабель (Unshielded twisted-pair (UTP)) болон экрантай мушгиа хос кабель (Shielded twisted-pair (STP)) кабелийг ашигладаг. STP кабель нь тусгаарлагч бүхий хос металлл утас бүр нь гадуураа хамгаалалтын металлл цаас эсвэл сүлжмэл утсаар хамгаалагдсан байдаг. Металлл гадар нь кабелийн чанарыг сайжруулахаас гадна, гадны нөлөөллөөс (шуугиан, кроссток) хамгаалах ч UTP кабелийг бодвол илүү өртөг өндөртэй болгоно.	[BEHR12]
792	Компьютерийн сүлжээ	shift cipher	шилжих шифрлэлт		[BEHR12]
793	Компьютерийн сүлжээ	shift register	шилжих регистр		[BEHR12]
794	Компьютерийн сүлжээ	shortest path tree	богино замын мод		[BEHR12]
795	Компьютерийн сүлжээ	Signal	Дохио	Энэ нь дараах нэр томъёогоор ашиглагдана. Үүнд: 1. Электроникт, дохио гэдэг нь нэг цэгээс нөгөө рүү өгөгдөл дамжуулахад ашигладаг цахилгаан гүйдэл ба цахилгаан соронзон орон юм. Дохионы энгийн хэлбэр нь тогтмол гүйдэл юм. Нийлмэл дохио нь хувьсах гүйдлээс эсвэл нэг буюу олон өгөгдлийн урсгалыг агуулсан цахилгаан соронзон долгионы зөөгчүүдээс бүрддэг. 2. Мэдээллийн технологийн зарим хэсэгт, дохио гэдэг бол нэвтрүүлэгддэг болон хүлээн авагддаг өгөгдөл ба зөөгч юм. 3. Телефон холбоонд, дохио гэдэг нь холбоог удирдах буюу холболт тогтолтонд ашиглагддаг тусгай өгөгдлүүд юм	[BEHR12]
796	Компьютерийн сүлжээ	Signal element	Дохионы элемент	Дохионы хамгийн богино нэгж буюу дүрслэлийг дохионы элемент гэнэ.	[BEHR12]
797	Компьютерийн сүлжээ	Signal imitation	Дохионы орлуулга	Дохио хүлээн авуурын тодорхойломжийг илтгэж чадахгүй бодит бус дохио бөгөөд дохиоллын зурвас дотор ярианы болон бусад гүйдлээр үүсдэг илүүдэл дохио юм.	[BEHR12]
798	Компьютерийн сүлжээ	Signal rate	Дохионы хурд, импульс хурд, модуляцын хурд	Дохионы хурд нь секундэд дамжигдах дохионы элементийн тоогоор илэрхийлэгдэх ба бод/с нэгжээр хэмжигдэнэ.	[BEHR12]
799	Компьютерийн сүлжээ	Signal spillover	Дохионы дүүргэлт	Олон сувгийн холболтонд суваг хоорондын холболт орох төгсгөл дээр салбарлахаас өмнө зурвасын дотор нэг сувгаас нөгөө суваг руу дамждаг ярианы давтамжийн дохионы нэг хэсэг.	[BEHR12]
800	Компьютерийн сүлжээ	Signal-to-Noise Ratio (SNR)	Дохио шуугианы харьцаа (SNR)	Компьютерийн сүлжээгээр өгөгдөл дамжуулахын тулд дохио шуугианы харьцааг тооцдог. Энэ дохио болон шуугианы дундаж чадлын харьцаагаар илэрхийлэгдэх хэмжигдэхүүн. Дохио шуугианы харьцааг “SNR = Дохионы дундаж чадал / Шуугианы дундаж чадал” гэсэн томъёогоор бодно. Энэ харьцааг ихэвчлэн децибелээр хэмждэг. Хэрэв оролтын дохионы хүчийг Vs, шуугианы түвшинг Vn гэвэл дохио-шуугианы децибелиэр илэрхийлэгдэх харьцаа дараах томъёогоор тодорхойлогдоно. S/N=20ln(Vs/Vn)	[BEHR12]
801	Компьютерийн сүлжээ	simple parity check code	парити битээр шалгах арга		[BEHR12]
802	Компьютерийн сүлжээ	Simplex transmission mode	Нэг чиглэлт дамжууллын горим	Нэг чиглэлт дамжууллын горимын үед өгөгдөл дамжуулал зөвхөн нэг чиглэлтэй байна. Өгөгдөл солилцож буй хоёр төхөөрөмжийн нэг нь зөвхөн илгээгч, нөгөө нь зөвхөн хүлээн авагч байна. Компьютерийн гар болон дэлгэц нь нэг чиглэлт дамжууллын горимоор өгөгдөл солилцож буй жишээ юм. Гар нь зөвхөн өгөгдөл оруулахад, дэлгэц нь зөвхөн өгөгдлийг гаргахад ашиглагддаг.	[BEHR12]
803	Компьютерийн сүлжээ	sine wave	синус дохио		[BEHR12]
804	Компьютерийн сүлжээ	single-bit error	нэг битийн алдаа		[BEHR12]
805	Компьютерийн сүлжээ	single-mode fiber	нэг-модын оптик кабель		[BEHR12]
806	Компьютерийн сүлжээ	Sky propagation	Огторгуйн тархалт	Огторгуйн тархалт гэдэг нь өндөр давтамжтай радио долгион ионосферт хүрч, буцаж дэлхий рүү ойно. Энэ төрлийн дамжуулал нь бага чадлаар хол зайд дамжуулал хийдэг.	[BEHR12]
807	Компьютерийн сүлжээ	sliding window	шилжих цонх		[BEHR12]
808	Компьютерийн сүлжээ	sliding window protocol	шилжих цонхны протокол		[BEHR12]
809	Компьютерийн сүлжээ	Sliding window size	Шилжих цонхны хэмжээ	Шилжих цонхны хэмжээ гэдэг нь илгээгчийн, хүлээн авагчаас баталгааны мэдээлэл хүлээж авахаас өмнө илгээх максимум өгөгдлийн хэмжээ юм.	[BEHR12]
810	Компьютерийн сүлжээ	slow start algorithm	аажим эхлэх алгоритм		[BEHR12]
811	Компьютерийн сүлжээ	socket	сокет		[BEHR12]
812	Компьютерийн сүлжээ	socket address	сокет хаяг		[BEHR12]
813	Компьютерийн сүлжээ	SONET	SONET сүлжээ		[BEHR12]
814	Компьютерийн сүлжээ	source	илгээгч		[BEHR12]
815	Компьютерийн сүлжээ	Source address	Илгээгчийн хаяг	Өгөгдлийн нэгжийг илгээж буй төхөөрөмжийн хаяг.	[BEHR12]
816	Компьютерийн сүлжээ	source-to-destination delivery	илгээгчээс-хүлээн авагч хоорондын дамжуулал		[BEHR12]
817	Компьютерийн сүлжээ	Space division	Орон зайн хуваалт ба нягтруулга	Хоёр цэгийн хоорондын олон тооны дамжуулах сувгийн орон зайн тусгаарлалт бүхий хуваалт.	[BEHR12]
818	Компьютерийн сүлжээ	space propagation	огторгуйн тархалт		[BEHR12]
819	Компьютерийн сүлжээ	Space-division switching	Орон зайн хуваалттай свич		[BEHR12]
820	Компьютерийн сүлжээ	spectrum	спектр		[BEHR12]
821	Компьютерийн сүлжээ	spread spectrum (SS)	спектр өргөсгөлт, спектр өргөсгөх арга		[BEHR12]
822	Компьютерийн сүлжээ	Standard Ethernet	стандарт Этернэт		[BEHR12]
823	Компьютерийн сүлжээ	Star network	Од сүлжээ	Бүх зангилаа (node) мэдээлэл дамжуулах нэг төв свич (switch), хаб (hub) эсвэл компьютерээр дамжин хоорондоо холбогддог сүлжээний тополог. Од сүлжээ нь ганц төвлөрсөн удирдлагатай тул мэдээлэл дамжихтай холбоотой конфликт үүсдэггүй. Тодорхой зангилаа бүр (файл сервер, ажлын станц эсвэл перифер төхөөрөмж) сүлжээний төв хаб, свичтэй шууд холбогдох ба өгөгдөл заавал уг төвийг дайран өнгөрч байж хаяглагдсан цэгтээ хүрнэ. Уг свич, хаб эсвэл төв компьютер нь мөн давтагчийн (repeater) үүрэг гүйцэтгэдэг. Сүлжээний төвд серверийн үүрэгтэй компьютер байх тохиолдолд актив буюу идэвхтэй од сүлжээ, харин давтагчийн үүрэгтэй хаб эсвэл свич байх тохиолдолд пассив буюу идэвхгүй од сүлжээ гэж ялгана. Хугацааны тодорхой мөчид зөвхөн ганц зангилаа өгөгдөл дамжуулах бололцоотой. Хоёр багц зэрэг төвд ирэх тохиолдолд хоёул дамжиж чадахгүй болдог бөгөөд илгээгч хугацааны өөр мөчид шинэчилсэн дамжуулалт хийхээр хүлээхээс аргагүй болно. Гэхдээ пакетыг бүх порт руу дамжуулдаг хабыг бодвол зөвхөн хүлээн авагчийн тодорхой порт руу дамжуулдаг свичтэй тохиолдолд ийм үзэгдэл гардаггүй. Зэрэг хэд хэдэн пакет дамжуулах боломжтой.	[BEHR12]
824	Компьютерийн сүлжээ	Star topology	Од тополог	Star network-ыг харах	[BEHR12]
825	Компьютерийн сүлжээ	start bit	эхлэлийн бит		[BEHR12]
826	Компьютерийн сүлжээ	state transition diagram	төлөв шилжилтийн диаграм		[BEHR12]
827	Компьютерийн сүлжээ	static document	статик документ		[BEHR12]
828	Компьютерийн сүлжээ	static mapping	статик зураглал		[BEHR12]
829	Компьютерийн сүлжээ	Static multiplex	Статик нягтруулга		[BEHR12]
830	Компьютерийн сүлжээ	static routing	статик замчлал		[BEHR12]
831	Компьютерийн сүлжээ	stationary host	суурин төхөөрөмж		[BEHR12]
832	Компьютерийн сүлжээ	statistical TDM	статистик хугацааны хуваалттай нягтруулга (STDM)		[BEHR12]
833	Компьютерийн сүлжээ	status line	статус шугам		[BEHR12]
834	Компьютерийн сүлжээ	steganography	стеганограф		[BEHR12]
835	Компьютерийн сүлжээ	stop bit	төгсгөлийн бит, зогсоох бит		[BEHR12]
836	Компьютерийн сүлжээ	Stop-and-Wait protocol	Зогсолт-хүлээлт протокол		[BEHR12]
837	Компьютерийн сүлжээ	store-and-forward switch	хадгалах-дамжуулах свич		[BEHR12]
838	Компьютерийн сүлжээ	Straight-tip (ST) connector	ST коннектор, ST залгуур	Оптик кабельд ашиглагддаг коннектор.	[BEHR12]
839	Компьютерийн сүлжээ	stream cipher	урсгал шифрлэлт		[BEHR12]
840	Компьютерийн сүлжээ	streaming live audio/video			[BEHR12]
841	Компьютерийн сүлжээ	streaming stored audio/video			[BEHR12]
842	Компьютерийн сүлжээ	structured data type	бүтэцлэгдсэн өгөгдлийн төрөл		[BEHR12]
843	Компьютерийн сүлжээ	STS multiplexer/demultiplexer	STS нягтруулга/денягтруулга		[BEHR12]
844	Компьютерийн сүлжээ	stub link	stub шугам		[BEHR12]
845	Компьютерийн сүлжээ	subnet address	дэд сүлжээний хаяг		[BEHR12]
846	Компьютерийн сүлжээ	subnet mask	сүлжээний маск		[BEHR12]
847	Компьютерийн сүлжээ	subnetwork	дэд сүлжээ		[BEHR12]
848	Компьютерийн сүлжээ	Subscriber channel (SC) connector	SC коннектор, SC залгуур	Оптик кабельд ашиглагддаг коннектор.	[BEHR12]
849	Компьютерийн сүлжээ	summary link to AS boundary router LSA	захын рутерт холбогдох нэгтгэл шугамын LSA		[BEHR12]
850	Компьютерийн сүлжээ	summary link to network LSA	сүлжээнд холбогдох нэгтгэл шугамын LSA		[BEHR12]
851	Компьютерийн сүлжээ	supergroup	супер групп		[BEHR12]
852	Компьютерийн сүлжээ	supernet	супернэт, супер сүлжээ		[BEHR12]
853	Компьютерийн сүлжээ	supernet mask	супернэт маск, супер сүлжээний маск		[BEHR12]
854	Компьютерийн сүлжээ	Switch	Свич, холболтын төхөөрөмж, сэлгэн залгагч	Свич (холболтын төхөөрөмж) нь оролтын өгөгдлийг, сувгаас хүссэн чиглэл рүү гаралтын тусгай портоор холбох төхөөрөмж юм. Уламжлалт сувгийн холболттой телефон сүлжээнд хоёр буюу түүнээс дээш дэд хэсгүүдийн хооронд холболт тогтооход нэг эсвэл түүнээс олон холболтын төхөөрөмж ашиглагддаг. Свич нь OSI загварын 2-р давхаргын үүргийг гүйцэтгэнэ.	[BEHR12]
855	Компьютерийн сүлжээ	switched network	холболтын сүлжээ, холбооны сүлжээ		[BEHR12]
856	Компьютерийн сүлжээ	Switched virtual circuit (SVC)	Холбоотой виртуал суваг, Сувгийн холболттой хэлхээ	Сүлжээнд, холбоотой виртуал суваг (SVC) гэдэг нь зөвхөн өгөгдөл дамжуулах үед ашиглагддаг түр зуурын виртуал суваг юм.	[BEHR12]
857	Компьютерийн сүлжээ	switching office	холболтын систем		[BEHR12]
858	Компьютерийн сүлжээ	Switching technique	Холболтын техник	Холбооны сүжээн дэх төхөөрөмжүүдийг холбох арга. Холбооны сүлжээг олон холбох төхөөрөмжүүдийн (холболтын төхөөрөмж, зангилаа төхөөрөмж, замчлалын төхөөрөмж г.м) нэгдэл гэж хэлж болно. Холбох төхөөрөмжүүд нь хоёр болон түүнээс олон төхөөрөмжүүдтэй холболт үүсгэдэг. Мөн холбооны сүлжээнд зарим дундын төхөөрөмжүүд төгсгөлийн төхөөрөмжтэй (телефон, компьютер, принтер гэх мэт), бусад нь өөр хоорондоо холбогддог.	[BEHR12]
859	Компьютерийн сүлжээ	synchronization	синхрончлол		[BEHR12]
860	Компьютерийн сүлжээ	synchronous connection-oriented (SCO) link	синхрон холболтод суурилсан шугам		[BEHR12]
861	Компьютерийн сүлжээ	Synchronous Digital Hierarchy (SDH)	синхрон тоон шатлал (SDH)		[BEHR12]
862	Компьютерийн сүлжээ	Synchronous signal	Синхрон дохио	Хэрэв дохионуудын харгалзах чухал агшнууд бие биетэйгээ фазын шаардлагат харьцаатай байвал тэдгээр нь синхрон дохио болно.	[BEHR12]
863	Компьютерийн сүлжээ	synchronous TDM	синхрон хугацааны хуваалттай нягтруулга		[BEHR12]
864	Компьютерийн сүлжээ	Synchronous transmission	Синхрон дамжуулал	Дамжуулалхүлээн авч буй болон илгээж буй төгсгөлүүд дээр дамжууллын хурдыг хэмийн дохио ашиглан синхронжуулдаг (зэрэг тааруулах) арга. Ингэж өгөгдлийн үргэлжилсэн урсгал хоёр зангилааны хооронд дамжих бөгөөд асинхрон дамжуулалтынх шиг эхлэл, төгсгөлийн бит шаардахгүй тул өгөгдөл дамжих хурд хурдасдаг. Хэмийн дохиог үүсгэхдээ дамжуулагч болон хүлээн авагч дээр, хоёр хэмийн хооронд яв цав синхронжуулалт үүсгэх тусдаа сувагтайгаар үүсгэх, эсвэл дамжуулагч талаас ердийн өгөгдлийн дохиог кодлохдоо хүлээн авагч дээр хэмийн дохио нь сэргээгдэхүйцээр кодлох замаар үүсгэдэг.	[BEHR12]
865	Компьютерийн сүлжээ	synchronous transport signal (STS)	синхрон дамжууллын дохио		[BEHR12]
866	Компьютерийн сүлжээ	syndrome	үр дүнгийн утга		[BEHR12]
867	Компьютерийн сүлжээ	tag	шошго		[BEHR12]
868	Компьютерийн сүлжээ	TCP/IP protocol suite	TCP/IP протокол	TCP/IP (ялгаатай давхаргын протоколуудын цогц) нь интернэт сүлжээнд ашиглагддаг бөгөөд энэ нь давхарга бүрт бусад давхаргуудаас ялгаатай багц функцүүдийг тодорхойлдог шаталсан модульт загвар. TCP/IP загварыг төхөөрөмжид тулгуурлан 4-давхаргат гэж үздэг ч TCP/IP нь 5-давхаргат загвар гэж тайлбарлагддаг. TCP/IP загварын давхаргууд: хэрэглээний, тээвэрлэлтийн, сүлжээний, сувгийн, физик.	[BEHR12]
869	Компьютерийн сүлжээ	Teardown phase (circuit switching)	Суваг төгсгөх үе (сувгийн холболтын техник)	Сувгийн холболттой сүлжээнд илгээгч ба хүлээн авагч хооронд өгөгдөл дамжигдаж дууссаны дараа аль нэг төхөөрөмжөөс дуусгах хүсэлт илгээснээр сүлжээний нөөцүүдийг дараагийн дамжуулалд зориулж чөлөөлнө.	[BEHR12]
870	Компьютерийн сүлжээ	telecommunications	харилцаа холбоо		[BEHR12]
871	Компьютерийн сүлжээ	teleconferencing	телеконференц		[BEHR12]
872	Компьютерийн сүлжээ	telegraph	телеграф		[BEHR12]
873	Компьютерийн сүлжээ	telephone line	телефоны шугам		[BEHR12]
874	Компьютерийн сүлжээ	thick Ethernet	бүдүүн Этернэт		[BEHR12]
875	Компьютерийн сүлжээ	thin Ethernet	нарийн Этернэт		[BEHR12]
876	Компьютерийн сүлжээ	three-way handshake	гурван-замын холболт		[BEHR12]
877	Компьютерийн сүлжээ	Throughput	Нэвтрүүлэх чадамж	Нэвтрүүлэх чадамж нь сүлжээгээр дамжигдах өгөгдлийн хэмжээгээр тодорхойлогдоно.	[BEHR12]
878	Компьютерийн сүлжээ	Time Division Multiple Access (TDMA)	Хугацааны хуваалттай олон цэгийн хандалт, TDMА	Хугацааны хуваалттай олон цэгийн хандалтын арга нь сувагчлалын аргын нэг бөгөөд энэ аргын үед төхөөрөмжүүд зурвасыг хугацаагаар нь хувааж ашиглана. Өөрөөр хэлбэл, тухайн зурвасаар ялгаатай хугацааны завсруудаар хэрэглэгчдийн өгөгдлийг дамжуулна.	[BEHR12]
879	Компьютерийн сүлжээ	Time Division Multiplexing, TDM	Хугацааны хуваалттай нягтруулга, TDM	Хугацааны хуваалттай нягтруулга (TDM) нь нэг дохионд байгаа өгөгдлийн урсгалыг богино хугацааны үргэлжлэлтэй олон сегмент болгон хуваах арга. Бие даасан өгөгдлийн урсгал бүр хүлээн авах төгсгөлд, хугацаанд үндэслэн дахин нэгтгэгддэг. Холбооны шугамын эхэнд (дамжуулах талд) дохионуудыг нэгтгэдэг хэлхээг нягтруулагч гэдэг. Энэ нь төгсгөлийн хэрэглэгч бүрээс орж ирсэн дохиог сегментүүдэд хуваан, сегментүүдийг нийлүүлж нийлмэл дохио болгоно, процесс давтагдана. Нийлмэл дохио олон илгээгчийн өгөгдлийг агуулдаг. Хот хоорондын шугамын(кабелийн) нөгөө төгсгөлд нягтруулгын эсрэг үйлдэл хийгдэх төхөөрөмж (нягтруулгаас чөлөөлөгч) бие даасан дохио болон салгагдаж тохирох хэрэглэгчид чиглүүлэгддэг. Хоёр чиглэлийн холбоонд хот хоорондын, өргөн зурвасын кабелийн төгсгөл бүрт нягтруулагч/нягтруулгаас чөлөөлөгч аль аль нь байх шаардлагатай.	[BEHR12]
880	Компьютерийн сүлжээ	Time Division Synchronous Code Division Multiple Access (TD-SCDMA)	Хугацааны хуваалттай синхрон кодын хуваалттай нягтруулга	TD-SCDMA (хугацааны хуваалттай синхрон кодын хуваалттай нягтруулга) нь хөдөлгөөнт телефоны стандарт юм. Энэ нь 2-р үеэс (2G), 3-р үе (3G) рүү шилжихийг хүсч байгаа утасгүй сүлжээний операторт зориулагдсан. 2Мбит/с хүртэлх хурдаар өгөгдөл дөмжууллыг явуулна. TD-SCDMA нь сувгийн (яриа, видео) ба багц (интернэт) холболттой өгөгдлийн хоёуланд нь зориулагдсан бөгөөд эдгээрийг нэгтгэдэг. Энэ стандарт хугацааны хуваалттай нягтруулгыг (TDMA)-адаптив синхрон горимын кодын хуваалттай нягтруулга (CDMA)-тай нэгтгэдэг.	[BEHR12]
881	Компьютерийн сүлжээ	Time sharing	Хугацаа хамтран эзэмших горим	Хоёр буюу түүнээс дээш үйлдлийг нэг процессороор хийх өгөгдөл боловсруулах системийн ажиллагааны горим.	[BEHR12]
882	Компьютерийн сүлжээ	Time slot interchange	Суваг солилцох	Оролт гаралтын хугацааны хуваалттай гол шугамуудын хооронд нэг сувгаас нөгөө сувагт мэдээлэл шилжих дамжилт	[BEHR12]
883	Компьютерийн сүлжээ	Time slot sequence integrity	Сувгийн дарааллын нэгдэл	Олон сувгийн холболтын n тоо бүхий сувагт агуулагдсан мэдээлэл нь гаралтанд гарахдаа оролтын дарааллаа хадгалах баталгаа.	[BEHR12]
884	Компьютерийн сүлжээ	Time sloting	Хугацаа хуваах горим	Хоёр буюу түүнээс дээш процессийг нэг процессороор гүйцэтгэх ажиллагааны горим.	[BEHR12]
885	Компьютерийн сүлжээ	time-division duplex TDMA (TDD-TDMA)	хугацааны хуваалттай дуплекс TDMA (TDD-TDMA)		[BEHR12]
886	Компьютерийн сүлжээ	time-division switching	хугацааны хуваалттай холболт		[BEHR12]
887	Компьютерийн сүлжээ	Time-domain plot	Хугацааны диаграм	Дохионы агууриг ба хугацааны хамаарлыг дүрсэлсэн диаграмыг хугацааны диаграм гэнэ. Синус дохионы хугацааны диаграм нь хугацааны туршид дохионы агууригийн өөрчлөлтийг дүрсэлнэ.	[BEHR12]
888	Компьютерийн сүлжээ	T-line	Т-шугам		[BEHR12]
889	Компьютерийн сүлжээ	token	токен		[BEHR12]
890	Компьютерийн сүлжээ	token frame	токен фрейм		[BEHR12]
891	Компьютерийн сүлжээ	topology	тополог		[BEHR12]
892	Компьютерийн сүлжээ	traffic control	трафикын хяналт		[BEHR12]
893	Компьютерийн сүлжээ	traffic shaping	трафикын төрөл		[BEHR12]
894	Компьютерийн сүлжээ	trailer	төгсгөлийн мэдээлэл, толгой мэдээлэл		[BEHR12]
895	Компьютерийн сүлжээ	Transmission impairment	Дамжууллын гэмтэл	Дохиог дамжуулж буй дамжуулах орчин нь туйлын зүйл биш юм. Гадны болон дотоод шалтгааны улмаас дохио гэмтдэг. Өөрөөр хэлбэл, дамжуулах орчны эхлэл дэх дохио, орчны төгсгөл дэх дохионоос ялгаатай болдог. Орчноор дамжигдах дохионд унтралт, гажуудал, шуугиан гэсэн гурван төрлийн гэмтэл үүсч болно.	[BEHR12]
896	Компьютерийн сүлжээ	Transmission media	Дамжуулах орчин	Дамжуулах орчин гэдэг нь илгээгч, хүлээн авагч хоёрын хооронд өгөгдөл дамжигдах физик зам. Мушгиа хос кабель, коаксиал кабель, оптик кабель болон агаар нь дамжуулах орчны төрлүүд юм.	[BEHR12]
897	Компьютерийн сүлжээ	Transmission medium	Дамжуулах орчин	transmission media-г харах	[BEHR12]
898	Компьютерийн сүлжээ	transmission mode	дамжууллын горим		[BEHR12]
899	Компьютерийн сүлжээ	transmission path (TP)	дамжууллын зам		[BEHR12]
900	Компьютерийн сүлжээ	transmission rate	дамжууллын хурд		[BEHR12]
901	Компьютерийн сүлжээ	Transmission time	Дамжууллын хугацаа	Өгөгдөл дамжуулалд зөвхөн нэг бит дамжуулдаггүй, мессеж дамжуулдаг. Мессежийн эхний бит тархалтын хугацаа зарцуулан хүлээн авах төхөөрөмжид хүрнэ. Сүүлийн бит мөн ижил хугацаа зарцуулан хүлээн авагчид хүрнэ. Эхний битийн эх үүсгүүр төхөөрөмжөөс гарах хугацаа сүүлийн битийн эх үүсгүүрээс гарах хугацаанаас өмнө байна. Тэгэхээр сүүлийн бит хүлээн авагчид ирэх хугацаа мөн эхний битээс хойно байна гэсэн үг юм. Сувгийн хурд ба өгөгдлийн мессежийн хэмжээнээс хамааран мессежийг дамжуулахад хугацаа зарцуулж байна. Үүнийг дамжууллын хугацаа гэж нэрлэдэг.	[BEHR12]
902	Компьютерийн сүлжээ	transport layer	тээвэрлэлтийн давхарга		[BEHR12]
903	Компьютерийн сүлжээ	Transport Layer Interface (TLI)	тээвэрлэлтийн давхаргын интерфейс		[BEHR12]
904	Компьютерийн сүлжээ	Transport Layer Security (TLS) protocol	TLS протокол		[BEHR12]
905	Компьютерийн сүлжээ	transport mode	дамжууллын горим		[BEHR12]
906	Компьютерийн сүлжээ	trilateration	триалтерац		[BEHR12]
907	Компьютерийн сүлжээ	Trunk	Транк шугам, суурь шугам, холбох шугам	Холбох шугам гэж холбооны систем дэх физик шугам юмуу замыг хэлнэ. Энэ нь олон дамжуулах системийг зэрэг холбох ба томоохон холболтын төв буюу зангилаануудыг харилцан холбодог. Системээс хамааран холбох шугам нь аналог ба тоон хэлбэрээр дамжуулалт зөөж болно. Дамжууллын агуулгад дуу, текст, компьютерийн програм, хөдөлгөөнгүй дүрс, дүрст дохио, удирдлагын дохионууд багтана. Холбох шугамууд нь суурин сүлжээ (LAN), виртуал LAN (VLAN)-нд байгаа сэлгэн залгагчууудыг илүү том сүлжээ ба интернэт мэт глобал сүлжээ рүү харилцан холбоход ашиглагддаг. Холбох шугамын зурвасын өргөн, сувгийн тоог ихэсгэхийн тулд олон хос утаснууд, кабелиуд, шилэн кабель зэргээс бүрддэг. Холбох шугам нь бас өргөн зурвасын утасгүй шугам байж болно. Холбооны системд холбох шугамын ашиглалт ба менежментийг “транкинг” гэдэг. Энэ нь физик дохионы замын тоо ба сүлжээнд байгаа хэрэглэгчдэд үйлчлэхэд шаардагдах кабелийн төхөөрөмжийн нийт тоог багасгадаг.	[BEHR12]
908	Компьютерийн сүлжээ	tunnel mode	тунелийн горим		[BEHR12]
909	Компьютерийн сүлжээ	Twisted-pair cable	Мушгиа хос кабель, эрчлээт хос кабель	Гадны үүсэлтэй цахилгаан соронзон цацраг, зэргэлдээ байрлалтай дамжуулагч утаснаас үүдэлтэй цахилгаан соронзон интерференцийн нөлөөг замхруулах үүднээс нэгж уртад тодорхой тооны эрчлээстэйгээр сүлжсэн, гадуураа хуванцар бүрээстэй нэг эсвэл хэд хэдэн хос дамжуулагч утас бүхий холбооны кабелийн төрөл. Мушгиа хос кабелийг харилцаа холбооны болон компьютерийн сүлжээнд Этернэт, Аркнэт, Токен цагариг гэх мэт технологиудад сүлжээний зөөвөрлөгчийн үүрэгтэйгээр өргөн ашигладаг. Өртөг хямд, угсаргаа нь хялбар байдгаас суурин сүлжээнд хамгийн өргөн тархсан шийдэл болно. Мушгиа хос кабель нь цахилгаан соронзон интерференцээс хамгаалах хаалт-экрантай эсэхээс хамааран хэд хэдэн төрөлд хуваагдана. Үүнд: – Дамжуулагч хос утсууд нь хаалт-экрангүй UTP (Unshielded twisted pair) буюу хаалтгүй мушгиа хос. UTP кабелийг телефон утасны системд хамгийн өргөн ашигладаг. Мөн оптик мяндсан болон коаксиал кабельтай харьцуулахад харьцангуй хямд төсөр тусдаг учраас богино болон дунд урттай Этернэт сүлжээний холболтонд түгээмэл ашиглана. – Гадуураа нэг ерөнхий тугалган цаасан экрантай – FTP (Foiled twisted pair) буюу фольган бүрээст мушгиа хос. Ийм кабелийг мөн S/UTP (Screened unshielded twisted pair) буюу экрантай, хаалтгүй мушгиа хос гэж нэрлэдэг. – Дамжуулагч хос утас бүр хаалт бүрээстэй – STP (Shielded twisted pair) буюу хаалттай мушгиа хос. – Дамжуулагч хос бүр фольган бүрээстэйн зэрэгцээ нийтдээ гадуураа ерөнхий металл сүлжмэл бүрээстэй – S/FTP (Screened foiled twisted pair) буюу экрантай, хаалттай мушгиа хос. Ийм кабель гадны интерференцээс хамгаалах чадвар хамгийн сайнд тооцогдоно.	[BEHR12]
910	Компьютерийн сүлжээ	two-binary, one quaternary (2B1Q) encoding	2B1Q кодлол		[BEHR12]
911	Компьютерийн сүлжээ	two-dimensional parity check code	хоёр хэмжээст парити битээр шалгах арга		[BEHR12]
912	Компьютерийн сүлжээ	Two-wire switching	Хос утаст холболт	Дамжууллын хоёр чиглэлд ижил зам, давтамжийн зурвас эсвэл хугацааны хэрчим ашигласан холболт.	[BEHR12]
913	Компьютерийн сүлжээ	type of service (TOS)	үйлчилгээний төрөл		[BEHR12]
914	Компьютерийн сүлжээ	U interface	U зохицуулагч, U интерфейс	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-ний үндсэн хурдны интерфейс үйлчилгээнд U интерфейс нь суурин телефон компаниас (төв оффис) хувийн болон албаны телефон аппарат руу од мушгилттай хосоор холболт хийхэд зориулагдсан цахилгаан интерфейс.	[BEHR12]
915	Компьютерийн сүлжээ	unbalanced configuration	баланслагдаагүй дамжууллын горим		[BEHR12]
916	Компьютерийн сүлжээ	Unguided media	Чиглүүлэггүй дамжуулах орчин	Харилцаа холбоонд дамжуулах орчныг ерөнхийд нь чиглүүлэгтэй ба чиглүүлэггүй хоёр ангилалд авч үздэг. Чиглүүлэггүй дамжуулах орчинд чөлөөт орон зай буюу агаар орно. Чиглүүлэггүй дамжуулах орчин нь цахилгаан соронзон дохиог физик дамжуулагч ашиглахгүйгээр дамжуулна. Үүнийг утасгүй дамжуулал, утасгүй холбоо гэж нэрлэдэг. Дохио агаараар тархах бөгөөд хүлээн авах төхөөрөмж ашиглан хэн ч хүлээж авах боломжтой.	[BEHR12]
917	Компьютерийн сүлжээ	unicast address	юникаст хаяг		[BEHR12]
918	Компьютерийн сүлжээ	unicode	юникод		[BEHR12]
919	Компьютерийн сүлжээ	Unidirectional antenna	Чиглэлт антенн		[BEHR12]
920	Компьютерийн сүлжээ	unipolar encoding	нэг туйлт кодлол		[BEHR12]
921	Компьютерийн сүлжээ	unipolar line coding	туйлт бус шугаман кодлол		[BEHR12]
922	Компьютерийн сүлжээ	unshielded twisted-pair (UTP) cable	экрангүй мушгиа хос кабель, UTP кабель		[BEHR12]
923	Компьютерийн сүлжээ	uplink	илгээх шугам, өгсөх шугам		[BEHR12]
924	Компьютерийн сүлжээ	uploading	илгээх процесс		[BEHR12]
925	Компьютерийн сүлжээ	user agent (UA)	хэрэглэгчийн агент		[BEHR12]
926	Компьютерийн сүлжээ	user authentication	хэрэглэгчийн бататгал		[BEHR12]
927	Компьютерийн сүлжээ	user datagram	хэрэглэгчийн датаграм		[BEHR12]
928	Компьютерийн сүлжээ	user-to-network interface (UNI)	хэрэглэгчээс-сүлжээ интерфейс		[BEHR12]
929	Компьютерийн сүлжээ	variable bit rate (VBR)	хувьсах бит хурд		[BEHR12]
930	Компьютерийн сүлжээ	variable-size framing	хувьсах урттай фрейм		[BEHR12]
931	Компьютерийн сүлжээ	video	видео		[BEHR12]
932	Компьютерийн сүлжээ	Virtual circuit	Виртуал хэлхээ, виртуал суваг	Виртуал суваг нь сүлжээн дэх цэгүүдийн хоорондох суваг буюу зам. Энэ нь тасалдаж болно, трафикийн тусгайлсан сувгаас суваг үүсгэн физик зам бүрдүүлж болно. Тогтмол виртуал суваг (PVC) нь хэрэглэгчдэд зориулагдсан, байнга хүчин төгөлдөр байх, тусгайлсан юм уу эсвэл түрээсэлсэн шугам байна. Түрээсэлсэн шугам нь хэрэглэгчид зориулагдан нөөцлөгдсөн байдаг. Холбоотой виртуал суваг (SVC) нь зөвхөн холболтын хугацаанд л хэрэглэгчдэд зориулан холболт тогтоох виртуал суваг байна.	[BEHR12]
933	Компьютерийн сүлжээ	virtual circuit switching	виртуал сувгийн холболт		[BEHR12]
934	Компьютерийн сүлжээ	Virtual circuit-switched network	Виртуал сувгийн сүлжээ	Сувгийн холболттой болон датаграм сүлжээний аль алины шинжийг агуулсан сүлжээг виртуал сувгийн холболттой сүлжээ гэнэ. Энэ сүлжээ нь сувгийн холболттой сүлжээний адил суваг үүсгэх болон төгсгөх, өгөгдөл дамжуулах үе шатуудтай. Датаграм сүлжээний адил өгөгдлийг пакетад зохион байгуулах бөгөөд пакет бүр толгой мэдээлэлдээ хаягийн мэдээлэл агуулна. Энэ хаягийн мэдээлэл нь төгсгөлийн төхөөрөмжүүдийн хаяг биш, дотоод хаягийн мэдээлэл байна.	[BEHR12]
935	Компьютерийн сүлжээ	virtual circuit-switched network	виртуал сувгийн холболттой сүлжээ		[BEHR12]
936	Компьютерийн сүлжээ	virtual link	виртуал шугам		[BEHR12]
937	Компьютерийн сүлжээ	Virtual Local-Area Network (VLAN)	Виртуал LAN	Virtual Local-Area Network (VLAN) гэдэг нь свич ашиглагдаж буй сүлжээний дэд бүтцийг олон сүлжээний дунд ашиглах боломжийг олгох буюу нэг физик свичийг логикоор хувааж, олон сүлжээ үүсгэхийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл хэдийгээр нэг физик свич ашиглагдаж байгаа ч VLAN бүр нь тус тусдаа сүлжээ болж ажиллана. Свичийг хоёр ба түүнээс олон VLAN-д хуваан тохиргоо хийх боломжтой. Ингэж олон броадкаст домэйнд хувааснаар свичийн зарим интерфейсүүд нь нэг VLAN-д, зарим интерфейсүүд нь өөр VLAN-д хамаарч болно.	[BEHR12]
938	Компьютерийн сүлжээ	virtual path (VP)	виртуал зам		[BEHR12]
939	Компьютерийн сүлжээ	virtual private network (VPN)	виртуал хувийн сүлжээ		[BEHR12]
940	Компьютерийн сүлжээ	virtual tributary (VT)	виртуал трибютр (VT)		[BEHR12]
941	Компьютерийн сүлжээ	virtual-circuit identifier (VCI)	виртуал сувгийн хаяг, VCI хаяг		[BEHR12]
942	Компьютерийн сүлжээ	virtual-circuit network	виртуал сувгийн холболттой сүлжээ		[BEHR12]
943	Компьютерийн сүлжээ	voice over IP (VoIP)	VoIP		[BEHR12]
944	Компьютерийн сүлжээ	vulnerable time	коллиз үүсэх хугацаа		[BEHR12]
945	Компьютерийн сүлжээ	wavelengh-division multiplexing (WDM)	долгионы уртын хуваалттай нягтруулга		[BEHR12]
946	Компьютерийн сүлжээ	Wavelength	Долгионы урт	Долгионы урт нь дамжуулах орчноор дамжигдах дохионы нэг параметр бөгөөд синус дохионы үе ба давтамж болон орчноор тархах хурдаас хамаардаг. Өгөгдөл дамжуулалд ихэвчлэн долгионы уртыг оптик кабелиар дамжих гэрлийн дохионд хэрэглэдэг. Долгионы урт нь нэг циклийн уртын хэмжээ юм. Иймд долгионы уртыг тооцохдоо өгөгдсөн дохионы тархах хурдыг үеэр үржүүлж олно. Долгионы уртыг λ, дохио тархах хурдыг с, давтамжийг f гэвэл долгионы урт нь λ = c / f байна.	[BEHR12]
947	Компьютерийн сүлжээ	wavelength-division multiplexing (WDM)	долгионы уртын хуваалттай нягтруулга		[BEHR12]
948	Компьютерийн сүлжээ	web of trust	итгэлцлийн вэб		[BEHR12]
949	Компьютерийн сүлжээ	web page	вэб хуудас		[BEHR12]
950	Компьютерийн сүлжээ	Wide area network (WAN)	WAN сүлжээ (англ. Өргөн бүсийн сүлжээ)	WAN сүлжээ нь газарзүйн том хүрээг хамрах бөгөөд хотууд, улс болон тив хооронд мэдээг илэрхийлсэн өгөгдлийг дамжуулна. WAN сүлжээ нь интернэтэд холбогдсон суурь сүлжээ эсвэл түрээсийн шугам ашиглан интернэтэд холбогдсон сүлжээ байж болно.	[BEHR12]
951	Компьютерийн сүлжээ	Wideband	Өргөн зурвас	Өргөн зурвас бол дууны нэг суваг (модуляцлагдсан давтамжийн зөөгч)-ийнхаас илүү өргөн зурвастай суваг буюу дамжууллын орчин юм.	[BEHR12]
952	Компьютерийн сүлжээ	Wired Equivalent Privacy (WEP)	Wired Equivalent Privacy (WEP)	Wired Equivalent Privacy (WEP) нь IEEE Wireless Fidelity (Wi-Fi) 802.11b стандартаар тодорхойлогдсон утасгүй дотоод сүлжээий аюулгүй байдлын протокол.	[BEHR12]
953	Компьютерийн сүлжээ	Wireless network	Утасгүй сүлжээ	Утасгүй сүлжээ гэдэг нь хоёр ба түүнээс дээш төхөөрөмж радио долгион ашиглан холболт үүсгэн мэдээлэл солилцохыг хэлнэ.	[BEHR12]
954	Компьютерийн сүлжээ	World Wide Web (WWW)	Даян дэлхийн вэб		[BEHR12]
955	Компьютерийн сүлжээ	Zone	Бүс		[BEHR12]
956	Компьютерийн сүлжээ	Zone-based Firewall (ZPF)	Бүсэд суурилсан галт хана		[WHIS]
957	Харилцаа холбоо	Cell	Үүр	Хөдөлгөөнт холбоонд үүр нь нэг бааз станцын хамрах хүрээг илэрхийлэх газар зүйн бүс юм. (радио дамжуулагч /хүлээн авагч болон сүлжээний холбооны төхөөрөмж). Хөдөлгөөнт сүлжээ нь утасгүй дамжуулалт хийхэд спектрийг үр ашигтай ашиглахын тулд зургаан өнцөгт олон тооны үүрүүдээс бүрддэг.	[WGD]
958	Харилцаа холбоо	Address	Хаяг	Мэдээллийн үүсгүүр болон холбоо тогтоох тухайн цэгийг (хүлээн авуурыг) заах нэр.	[МХХТ]
959	Харилцаа холбоо	Address complete alerting	Хаяг бүрэнг сануулах	Дуудлагыг дуудагдсан тал руу чиглүүлэхэд шаардлагатай хаягийн бүх дохиог хүлээн авсан ба дуудагдсан талд сануулсныг илэрхийлэн буцааж дамжуулдаг мэдээ.	[МХХТ]
960	Харилцаа холбоо	Address complete network	Хаяг бүрэн сүлжээ	Дуудлагыг дуудагдсан тал руу чиглүүлэхэд, сүлжээнд шаардлагатай хаягийн бүх дохиог хүлээн авсныг илэрхийлэн буцаан дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
961	Харилцаа холбоо	Address signal complete	Хаягийн дохио бүрэн	Дуудагдсан тал руу дуудлагыг чиглүүлэх үүрэгтэй дохиог хүлээн авсан ба дуудагдаагүй талын шугамын төлвийн дохиог илгээнэ гэдгийг илэрхийлэн буцааж дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
962	Харилцаа холбоо	Address signal incomplete	Хаягийн дохио бүрэн бус	Хүлээн авсан хаягийн дохио нь холболт тогтооход хангалттай биш байгааг илэрхийлэн буцааж дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
963	Харилцаа холбоо	Answer message	Хариу мессеж	Телефон хэрэглэгч харилцуураа авснаар хариу мессеж нь дуудагдсан хэрэглэгчийн станцаас дуудсан хэрэглэгчийн станц руу илгээгдэнэ.	[МХХТ]
964	Харилцаа холбоо	Application entity	Хэрэглээний объект	Хэрэглээний процессын холбооны талын бүх хэсгийг эсвэл хагасыг гүйцэтгэдэг хэрэглээний үйлчилгээний элементүүдийн багц.	[МХХТ]
965	Харилцаа холбоо	Application process	Хэрэглээний процесс	Тодорхой нэг хэрэглээнд зориулж мэдээллийн боловсруулалт хийдэг үйлдэл.	[МХХТ]
966	Харилцаа холбоо	Application service element	Хэрэглээний үйлчилгээний элемент	Зохих газруудад үндсэн үйлчилгээнүүдийг ашиглах замаар OSI-ийн орчны чадварыг бий болгодог хэрэглээний зүйлийн доторх нэгдмэл функцуудын когерент багц.	[МХХТ]
967	Харилцаа холбоо	Backward signal	Буцах дохио	Холболт тогтоох, чөлөөлөх болон бусад удирдлагад ашигладаг бөгөөд эсрэг чигт илгээгддэг дохио.	[МХХТ]
968	Харилцаа холбоо	Base address	Үндсэн хаяг	Компьютерийн програмын биелэлтэнд хаягийг тооцоолоход лавлах байдлаар ашиглагдах тоон утга.	[МХХТ]
969	Харилцаа холбоо	Compelled signalling(general sense)	Албадмал дохиолол (ердийн ойлголт)	Аливаа дохиог дамжуулсны дараа уг дохиог хүлээн авсан тухай баталгааг буцааж мэдээлэх ба тэр баталгааг хүлээн авах хүртэл тухайн чиглэлийн дараачийн дохионы дамжууллыг хориглодог дохиоллын арга.	[МХХТ]
970	Харилцаа холбоо	International Outgoing Internet bandwidth (Mbit/s)	Улс хоорондын интернэт сүлжээний гарах зурвасын өргөн (Мбит/с)	Улс хоорондын интернэт сүлжээний гарах зурвасын нийт багтаамж (Мбит/с). Энэ нь улс хоорондын зурвасаар солилцож буй интернэтийн нийт багтаамжийн нийлбэрээр хэмжигдэнэ. Улс хоорондын интернэт сүлжээний гарах зурвасын нийт багтаамж (Мбит/с).	[МХХТ]
971	Харилцаа холбоо	Roaming, Roaming service	Роуминг үйлчилгээ	Роуминг үйлчилгээ нь хөдөлгөөнт хэрэглэгч оршин суугаа газраасаа хол зорчин явж байхдаа интернэт сүлжээ рүү холбогдох боломжтой, хот хоорондын төлбөрөөс бага юмуу эсвэл суурин дуудлагын тарифаар төлбөр нь тооцогддог үйлчилгээ юм. Роуминг үйлчилгээг хэрэглэгч бүртэйгээ интернэт рүү хандах хамтын гэрээ хийсэн интернэт үйлчилгээ үзүүлэгч (ISPs)-үүдээр дамжуулан хийх боломжтой. Энгийн роуминг үйлчилгээ нь үүрэн телефон буюу хувь хүнд үйлчилгээ үзүүлэгч (PDA)-үүдийн хамтын ажиллагаагаар гүйцэтгэгддэг.	[МХХТ]
972	Харилцаа холбоо	A-Band cellular	A-зурвасын үүр		[WGD]
973	Харилцаа холбоо	Accuracy	Нарийвчлал	Үнэн зөв чанарын үнэлгээ, алдаагүй байдал, алдааны чанарын хэмжигдэхүүн	[WGD]
974	Харилцаа холбоо	Accuracy of measurement	Хэмжилтийн нарийвчлал	Хэмжүүрийн үр дүн ба зөв хэмжилтийн утга хооронд зөвшөөрсөн нарийвчлал	[WGD]
975	Харилцаа холбоо	AMC: Adaptive Modulation and Coding	Адаптив модуляц ба кодлол		[WGD]
976	Харилцаа холбоо	AMPS: Advanced Mobile Phone System Service	Дэвшилтэт хөдөлгөөнт холбооны системийн үйлчилгээ		[WGD]
977	Харилцаа холбоо	AMR: Advanced Multi Rate Codec	Дэвшилтэт олон түвшний кодлол		[WGD]
978	Харилцаа холбоо	AMS: Adaptive MIMO Switching	Адаптив MIMO шилжүүлэгч		[WGD]
979	Харилцаа холбоо	AMTA: American Mobile Telecommunications Association	Америкийн хөдөлгөөнт цахилгаан холбооны байгууллага		[WGD]
980	Харилцаа холбоо	Compelled signalling (fully compelled, continous compelled)	Албадмал дохиолол бүрэн албадмал, үргэлжлэн албадсан	Дамжих дохиог, бататгал авах хүртэл эсвэл завсарлага чөлөөт хугацаа тохиотол байнга өгдөг дохиоллын арга. Өөрөөр хэлбэл анхны дохиог таних явцаас хамааран анхны дохиог зогсоох хүртэл эсвэл завсарлага тохиотол баталгааны дохиог байнга өгнө. Баталгааны дохионы төгсгөл нь дараагийн албадмал циклийн эхлэл болно. Бататгалын дохио нь бусад дохиоллын мэдээллийг зөөж болно. Жишээ нь, дараачийн циклд хамааралтай дохио байж болно.	[WGD]
981	Харилцаа холбоо	10Mbps to less than 100 Mbps subscriptions	100Мбит/с – 1Гбит/с хурдны интернэт хэрэглэгч	Файл татах чиглэлдээ 100Мбит/с – 1Гбит/с хурдтай суурин өргөн зурвасын бүх интернэт хэрэглэгч	[МХХТ]
982	Харилцаа холбоо	2Mbps to less than 10 Mbps subscriptions	2Мбит/с – 10Мбит/с хурдны интернэт хэрэглэгч	Файл татах чиглэлдээ 2Мбит/с – 10Мбит/с хурдтай суурин өргөн зурвасын бүх интернэт хэрэглэгч	[МХХТ]
983	Харилцаа холбоо	800 Green Numbers	Үнэгүй дуудлага хийх	Дуудлага хүлээж авсан хэрэглэгчээс төлбөрийг нь төлөх үйлчилгээ. 800 нь хандалтын код.	[МХХТ]
984	Харилцаа холбоо	Above 10Mbps subscriptions	10Мбит/с-ээс дээш хурдны интернэт хэрэглэгч	Файл татах чиглэлдээ 10Мбит/с-ээс дээш хурдтай суурин өргөн зурвасын бүх интернэт хэрэглэгч	[МХХТ]
985	Харилцаа холбоо	Access protocol	Хандалтын протокол	Хэрэглэгчид тухайн сүлжээний төхөөрөмжүүд болон үйлчилгээнүүдийг хүртэх боломж олгодог хэрэглэгч болон сүлжээ хоорондын тодорхойлсон тулгуур цэг дээрх интерфейст баримталдаг процедуруудын багц.	[МХХТ]
986	Харилцаа холбоо	ACD (Automatic call distributor)	Дуудлагыг автоматаар хуваарилагч	Дуудлагыг автоматаар хуваарилагч (ACD) нь телефон төхөөрөмж юм. Энэ нь орох дуудлагын менежемент хийдэг ба дуудагдсан дугаар болон дамжуулалтын заавартай холбоотой өгөгдөл дээр үндэслэн тэдгээрийг нэвтрүүлэх хүлээн авах процессыг зохицуулдаг. Олон компаниуд үүнийг худалдахыг санал болгодог ба ACD-г ашиглах үйлчилгээг дэмждэг. ACD-г ашиглан дуудлагад хариу өгөх, дуудлагын чиглэлийг нь зөв тодорхойлон илгээх, дуудагчид мессеж унших боломж олгох, дамжууллын статистик мэдээллийг харах, телефон шугамын ашиглалтыг балансжуулах болон бусад олон төрлийн үйлчилгээг хангадаг.	[МХХТ]
987	Харилцаа холбоо	ACTS (Automatic coin telephone system)	Автомат таксофон	Зоос ашиглан нийтийн телефон үйлчилгээг автоматаар явуулахад зориулагдсан төгсгөлийн төхөөрөмж. Энэ нь телефон дуудлага цуглуулах, дуудлагын хугацааг тоолох, операторын оролцоогүйгээр мөнгө цуглуулах зэрэг үүрэг гүйцэтгэдэг.	[МХХТ]
988	Харилцаа холбоо	Actual Digital Community Centre (DCC) usage percentage	DCC үйлчилгээний хэрэглэгчдийн ашиглалтын бодит хувь	DCC үйлчилгээний хэрэглэгчдийн бодит хувийг тодорхойлохдоо DCC-ын бодит хэрэглэгчийн тоог зорилтот хүн амын тоонд хувааж, 100-аар үржүүлнэ.	[МХХТ]
989	Харилцаа холбоо	Address separator	Хаяг заагч	Сонгох дохионуудын төрөл бүрийн хаягуудыг заагладаг тэмдэгт.	[МХХТ]
990	Харилцаа холбоо	Addressable call endpoint	Хаяглагдсан дуудлагын төгсгөлийн цэг	“Дуудлагын төгсгөлийн цэг”, “Хаяглагдсан дуудлагын төгсгөлийн цэг ” гэж хэлж болно. Энэ нь телефон сүлжээнд дуудлага гаргах буюу хүлээн авах төхөөрөмж юм. VoIP-д хаяглагдсан дуудлагын төгсгөлийн цэгүүдийг дууны сүлжээний буюу хуучны телефон үйлчилгээ (POTS)-ний гэсэн хоёр категорид хувааж болно. Телефон сүлжээний төгсгөлийн цэгт VoIP хийх чадвартай компьютер, замчлагч ба сүлжээний хүрээн дэх гарцын төхөөрөмжүүд хамаарагддаг. POTS-ын төгсгөлийн цэгт телефон аппарат, үүрэн телефон ба факс машин мэт уламжлалт телефон сүлжээний төхөөрөмжүүд хамаарагддаг. “Төгсгөлийн цэг” гэсэн нэр томъёо нь заримдаа хаяглагдсан цэг рүү цуглуулсан цифрүүдийг харьцуулан тодорхойлдог програмд тулгуур болж ашиглагддаг.	[МХХТ]
991	Харилцаа холбоо	Adjacent signalling points	Зэргэлдээ дохиоллын цэгүүд	Нэг юм уу түүнээс олон тооны дохиоллын шугамуудаар шууд холбогдсон хоёр дохиоллын цэг.	[МХХТ]
992	Харилцаа холбоо	Alternating current signalling (a.c. signalling)	Хувьсах гүйдлийн дохиоллын арга	Дохиоллын мэдээлэл нь телефон ярианы давтамжийн зурвасаас бага давтамжтай импульсэн хувьсах гүйдлийн аргаар илэрхийлэгддэг дохиоллын арга.	[МХХТ]
993	Харилцаа холбоо	Alternative routing (of signalling)	Хувилбартай (тойруу замын) чиглүүлэлт	Тухайн дохиоллын ачааллын урсгалыг хэвийн нөхцөлд чиглүүлэхэд нөлөөлөх гэмтэлтэй үеийн өгөгдсөн дохиоллын ачааллын урсгалын чиглүүлэлт.	[МХХТ]
994	Харилцаа холбоо	Analog fixed telephone lines	Аналог суурин телефон хэрэглэгч, шугамын тоо	Нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээний (PSTN) аналог суурин телефон хэрэглэгчийн тоо буюу хэрэглэгчийн шугамын тоогоор тодорхойлогдох үзүүлэлт юм.	[МХХТ]
995	Харилцаа холбоо	Analogue signalling data link	Aналог дохиоллын өгөгдлийн шугам	Ярианы давтамжийн аналог дамжуулах суваг ба модемуудаар хийгддэг дохиоллын терминалуудад интерфейс болдог өгөгдлийн шугам.	[МХХТ]
996	Харилцаа холбоо	Area code	Мужийн код, бүсийн код	Хойд Америкийн телефон системд, мужийн буюу бүсийн код бол Америк, Канад, Мексик дахь хот хоорондын нутаг дэвсгэрийг дүрслэх 3 цифртэй код юм. Мужийн кодууд нь Хойд Америкийн дугаарлалтын төлөвлөлт (NANP).-ийн дагуу хуваарьлагддаг. Мужийн код нь мөн бүсийн дугаарлалтын төлөвлөлт (NPA)-д тусгагддаг.	[МХХТ]
997	Харилцаа холбоо	ASR (Automated speech recognition)	Яриаг автоматаар танигч/ASR	Яриаг автоматаар танигч нь мэдээллийн системийн хэрэглэгчдэд зөөврийн электрон төхөөрөмж, телефон аппарат зэрэг товчлуурт хэрэгсэл ашиглан ярих боломжийг олгох технологи юм. ASR нь телефон дуудлага илгээх ба мэдээллээр хангахад ашиглагддаг.	[МХХТ]
998	Харилцаа холбоо	Associated mode (of signalling)	Холбоотой горим (дохиоллын)	Зэргэлдээ дохиоллын цэгүүдийг багтаасан дохиоллын хамаарлын мессежүүд шууд холбогдож байгаа дохиоллын шугамаар зөөгддөг арга.	[МХХТ]
999	Харилцаа холбоо	Asynchronous Transfer Mode (ATM)	Асинхрон дамжууллын горим, Синхрон бус дамжууллын горим	1980-аад оны дундуур бодит цаг хугацаан дахь видео зөвлөгөөн, аудио, дүрс, текст болон электрон шуудан дамжуулах зориулалттайгаар үүссэн, зориулалтын холболт хийх холболтын технологи. Энд, тоон өгөгдлийг 53 байтын үүрт зохион байгуулдаг ба тэдгээрийг тоон дохионы технологи ашиглан физик орчноор дамжуулдаг. Үүр нь өөр бусад хамааралтай үүртэйгээ синхрон бус хамаарлыг үүсгэх ба дамжуулах шугамаар нягтруулагдахаасаа өмнө дараалалд ордог. АТМ-ийн үйлдлийг төхөөрөмжөөр хэрэгжүүлэх нь програмын хэрэгжүүлэлтээс илүү хялбархан байхаар зохион бүтээгдсэн учраас үйлдлийг илүү хурдан гүйцэтгэдэг ба сэлгэн залгалтын (холболтын) хурд боломжийн сайн. Урьдчилан тогтоох хурд нь 155,520Мбит/с юмуу эсвэл 622,080Мбит/с. АТМ сүлжээ нь 10Гбит/с хүртэлх дамжуулал хийдэг. Синхрон оптик сүлжээ (SONET) болон бусад олон технологийн адил АТМ нь өргөн зурвасын нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (BISDN)-ний тулгуур бүрэлдэхүүн хэсэг.	[МХХТ]
1000	Харилцаа холбоо	Audible ring	Дуут дохио, дуут зуммер, телефоны зуммер	Телефон системд дуут зуммер нь дуудагдсан талын холболтын байгууламжаас дуудсан хэрэглэгчид эргэж сонсогдох тон юм.	[МХХТ]
1001	Харилцаа холбоо	Automatic switching equipment	Автомат холболтын төхөөрөмж	Холболтын үйлдлүүд нь операторын оролцоогүйгээр цахилгааны удирдлагатай аппаратуудаар хийгддэг төхөөрөмж.	[МХХТ]
1002	Харилцаа холбоо	B channel	В суваг	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-нд “В” суваг нь гол өгөгдлүүдийг дамжуулдаг. “В” нь “bearer” (зөөгч) гэдэг үгийг төлөөлдөг. ISDN-д хоёр төрлийн үйлчилгээний түвшин байдаг: Үүнд: 1. Үндсэн хурдны интерфейс – хувийн ба бага хэмжээний байгууллагад хэрэглэгддэг. 2. Анхдагч хурдны интерфейс – олон тооны хэрэглэгчдэд хэрэглэгдэнэ. Энэ 2 хурд хоёулаа “В” ба “D” сувагтай. “В” суваг нь өгөгдөл, дуу ба бусад үйлчилгээг дамжуулдаг. “D” суваг нь удирдлага хяналтын ба дохиоллын мэдээллийг дамжуулдаг.	[МХХТ]
1003	Харилцаа холбоо	Base level tasks	Үндсэн түвшний ажлууд	Багтаамж бэлэн болоход гүйцэтгэгддэг хойшлуулж болох ажлууд (жишээлбэл, хэвшмэл ашиглалтын функцүүд)	[МХХТ]
1004	Харилцаа холбоо	Base station (BS)	Бааз станц	Нэг буюу хэд хэдэн үүрүүдэд үйлчлэх нэг газар оршин байгаа бүх радио төхөөрөмжийн ерөнхий нэр.	[МХХТ]
1005	Харилцаа холбоо	Base station area	Бааз станцын бүс	Нэг бааз станцын үйлчлэх бүх үүрүүдийн бүрхэх газар нутаг.	[МХХТ]
1006	Харилцаа холбоо	Basic rate interface	Үндсэн хурдны интерфейс	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-нд үйлчилгээний 2 түвшин байдаг. Үүнд: 1. Үндсэн хурлны интерфейс (BRI) 2. Анхдагч хурдны интерфейс (PRI) Үндсэн хурдны интерфейс нь 64 Kбит/с хурдтай хоёр “В” суваг, 16 Kбит/с хурдтай нэг “D” сувгаас бүрддэг. Иймээс үндсэн хурдны интерфейс бүхий хэрэглэгч 128 Kбит/с хүртэлх хурдаар үйлчилгээ явуулж чадна.	[МХХТ]
1007	Харилцаа холбоо	Basic rate ISDN subscriptions	Үндсэн хурдны ISDN-ы хэрэглэгчийн тоо	Үндсэн хурдны интерфейсээр ISDN-ы үйлчилгээ авдаг хэрэглэгчдийн тоо.	[МХХТ]
1008	Харилцаа холбоо	Basic service	Үндсэн үйлчилгээ	Холбооны сүлжээний хамгийн түгээмэл үйлчилгээ эсвэл үйлчилгээний үндсэн төрөл. Энэ нь нэмэлт үйлчилгээнүүд нэмэгдэх үндэс, суурийг үүсгэнэ.	[МХХТ]
1009	Харилцаа холбоо	Bearer service	Зөөх үйлчилгээ	Хэрэглэгч сүлжээний интерфейсүүдийн хооронд дохио дамжуулах чадварыг хангадаг холбооны үйлчилгээний нэг төрөл Тайлбар – Зөөгч үйлчилгээ хийдэг ISDN-ы холболтын төрөл нь холбооны үйлчилгээний бусад төрлүүдийг явуулдагтай ижил.	[МХХТ]
1010	Харилцаа холбоо	Bell operating company	Үйлчилгээний “Bell” компани	BOC (Үйлчилгээний “Bell” компани) гэдэг нь 1983 онд АТ&Т задрахад өгөгдсөн газарзүйн бүсдээ суурин телефоны үйлчилгээ явуулах зөвшөөрөл авч шинээр үүссэн 22 компаний алийг нь ч хэлж болох нэр томъёо юм. ВОС-үүд нь тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэх эрхгүй бөгөөд анхандаа хот хоорондын үйлчилгээ нэвтрүүлэх эрхгүй байсан. 1996 онд гарсан цахилгаан холбооны актад эдгээр компаниудыг тодорхой нөхцлийн дор хот хоорондын үйлчилгээ явуулахыг зөвшөөрчээ.	[МХХТ]
1011	Харилцаа холбоо	Bis	Хоёр, хос, 2 удаа, давтах	Энэ үг (угтвар буюу дагаврын маягаар хэрэглэгдэж болно) “bis” нь зарим модем протоколын стандартад хэрэглэгддэг ба repeat-давтах (хуучин германы twice-2 дахин) гэсэн латин үгнээс гаралтай. Хэрэв протокол нь “bis” гэсэн үгээр төгсөж байвал энэ протокол 2-р хувилбарынх гэсэн үг. Үүнтэй адилаар “ter” гэдэг нь 3 удаа гэсэн утгатай латин үгнээс үүсчээ. Модем протокол V.xx дахь “terbo” гэсэн дагавар нь Латины 3 удаа (ter) гэсэн утгыг илэрхийлэх ба харин “turbo” гэдэг үг нь “хурд” гэсэн утгатай. V.32terbo бол V.32 модем протоколын 3-р хувилбар нь юм.	[МХХТ]
1012	Харилцаа холбоо	Bit robbing	Сонгогдсон бит	Сонгогдсон бит нь Т1 системийн дохиололд ашиглагддаг техник. Энэ нь нийтийн телефон сүлжээнд болон хувийн сүлжээнд өгөгдөл болон дууг тоон хэлбэрээр дамжуулахад өргөн ашиглагддаг. Үндсэн Т1 системд 24 сувагт үйлчлэх 193 бит фрейм 12 супер фреймийн дарааллаар дамжигддаг. Ярианы суваг эзлэгдээгүй эсвэл чөлөөтэй байна мэтийн тусгай дохиоллын мэдээлэл нь супер фреймийн хүрээнд “а” битийг 6-р фреймээс, “в” битийг 12-р фреймээс тус тус сонгогдсоноор агуулагддаг. Сонгогдсон бит нь дуу, өгөгдөл дамжуулахад зориулагддаг ба модемоор хүлээн авагддаг. Сонгогдсон бит бол зурвас доторх дохиоллын хэлбэр юм.	[МХХТ]
1013	Харилцаа холбоо	Broadband	Өргөн зурвас	Ерөнхийдөө “өргөн зурвас” гэдэг нь мэдээллийг дамжуулах боломжтой давтамжуудын өргөн зурвас дахь алсын холболт юм. Давтамжуудын өргөн зурвас хүчинтэй байгаа учраас мэдээлэл нь нягтруулагдах ба өгөгдсөн хугацаанд их мэдээлэл дамжуулах боломж ханган, зурвасын хүрээнд нэгэн зэрэг зохион байгуулагдах сувгууд буюу олон өөр өөр давтамжаар илгээгддэг (нэгэн ижил цагт замд олон эгнээ үүсгэж илүү олон машин явах боломжийг бий болгоно гэдэгтэй утга ижил юм). Хамааралтай нэр томъёонууд: wideband – өргөн зурвас (синоним), baseband – үндсэн зурвас (нэг сувгийн зурвас), narrowband – нарийн зурвас. Хэрэглэгчийн тоон шугам (DSL) болон кабелийн телевиз (TV) нь буурах чиглэлдээ өргөн зурвасын үйлчилгээ үзүүлдэг.	[МХХТ]
1014	Харилцаа холбоо	Broadband transmission	Өргөн зурвасын дамжуулал	Өргөн зурвасын дамжуулал гэдэг нь модуляц ашиглан тоон дохиог аналог дохионд хувирган дамжуулахыг хэлнэ. Модуляц хийгдсэнээр дамжуулалд өргөн зурвасын дамжууллын суваг ашиглагдана. Өргөн зурвасын дамжууллын сувгийн үед доод давтамж тэгээс ялгаатай байна.	[МХХТ]
1015	Харилцаа холбоо	Busy	Завгүй	Ашиглагдаж байгаа төхөөрөмж чөлөөлөгдөх хүртлээ эзлэгдсэн хэвээр үлдэх нөхцөл.	[МХХТ]
1016	Харилцаа холбоо	Busy test	Завгүйн тест	Ачааллыг зөөх төхөөрөмж нь чөлөөтөй бөгөөд ашиглахад боломжтой эсэхийг тодорхройлох үйл ажиллагаа (процедур).	[МХХТ]
1017	Харилцаа холбоо	Cable head-end	Кабелийн эхлэл төгсгөл	Кабелийн эхлэл-төгсгөл гэдэг нь телевиз болон кабель модемын үйлчилгээг хэрэглэгч рүү хүргэхийн тулд кабелийг холбоход зориулагдсан, кабелийн телевизийн суурин байгууллага дээр байрласан төхөөрөмж юм. Кабелийн телевизийн үйлчилгээг хуваарилахад, оролтын програм хүлээж авахад зориулагдсан сансарын тавган антенныг эхлэл-төгсгөлийн төхөөрөмжийн бүрэлдэхүүнд багтаадаг. Оролтын програм нь хэрэглэгч рүү дамжуулагддаг. Кабель компани нь хэрэглэгчдэд интернэт хандалтыг хангаж байгаа тохиолдолд интернэт хандалтыг хангахад шаардлагатай өгөгдлийн сан ба компьютерийн системийг эхлэл-төгсгөлийн төхөөрөмжийн бүрэлдэхүүнд хамруулдаг.	[МХХТ]
1018	Харилцаа холбоо	Cable modem Internet subscriptions	Кабель модемын интернэтийн хэрэглэгчийн тоо	Файл татах талдаа 256 Кбит/с ба түүнээс дээш хурдтай интернэт холболтын үйлчилгээнд кабель модем (модем кабелийн телевизийн сүлжээтэй холбогдсон) ашигладаг интернэт хэрэглэгчдийн тоо.	[МХХТ]
1019	Харилцаа холбоо	Cable television household/subscribers	Кабелийн телевизтэй өрх/хэрэглэгчийн тоо	Энэ үзүүлэлтээр кабелийн телевизийн хэрэглэгчдийн тоог илэрхийлнэ. Аливаа улс богино долгионы (microwave multi-point distribution system) эсвэл сансрын (satellite master antenna television) кабелийн телевизийн систем нэвтрүүлсэн бол тус тусад нь бүртгэл хөтөлнө.	[МХХТ]
1020	Харилцаа холбоо	Call	Дуудлага	Сүлжээний боломжийг ашиглан хоёр эсвэл түүнээс олон хэрэглэгчдийн хооронд мөн хэрэглэгч болон сүлжээний объект хооронд холболт тогтоох. Энэ холболт нь тэг эсвэл олон мэдээлэл солилцох механизмуудтай байж болно Жишээлбэл: холболтонд тулгуурласан болон холболтгүй горимууд гэх мэт.	[МХХТ]
1021	Харилцаа холбоо	Call clear-down (connection release)	Дуудлагыг төгсгөл болгох (холболт чөлөөлөлт)	Дуудлагын нэг болон түүнээс олон оролцогч буюу нэгжүүд сувгийг чөлөөлж эхлэхэд түүнийг дагалдах үйлдлүүдийн дараалал. Энэ нь тухайн дуудлагад хэрэглэсэн холбооны замуудыг салгана.	[МХХТ]
1022	Харилцаа холбоо	Call establishment (connection establishment)	Дуудлага тогтолт (холболт тогтолт)	Хэрэглэгчээс үүссэн дуудлагын оролдлогын хариуд станцад ба дохиоллын системд холболт тогтооход шаардлагтай үйлдлүүдийн дараалал.	[МХХТ]
1023	Харилцаа холбоо	Call failure rate	Дуудлага алдагдах хурд, CFR	Дуудлага алдагдах хурд (CFR) нь интернэт үйлчилгээ үзүүлэгч (ISPs) буюу ямар нэгэн сүлжээ хангагчид голлон ашиглагддаг статистик хэмжилт юм. Энэ нь сүлжээгээр дамжуулагдах явцдаа алдагдсан дуудлагын хувийг үзүүлэх үзүүлэлт юм.	[МХХТ]
1024	Харилцаа холбоо	Call forwarding	Дуудлага дамжуулах	Энэ нь цахилгаан холбооны үйлчилгээний нэг төрөл бөгөөд хэрэглэгчийн дуудлагыг өөр байрлал буюу цэг руу дамжуулах үйлчилгээ.	[МХХТ]
1025	Харилцаа холбоо	Call set-up	Холболт тогтолт	Дуудсан болон дуудагдсан талууд, сүлжээний нэгжүүдийн хооронд мэдээлэл дамжих холболтын зам үүсэх төлөв.	[МХХТ]
1026	Харилцаа холбоо	Call spill-over	Дуудлага бүрэн төгсөх	Холболтын төв дээр тухайн сувгаар шинэ дуудлага холболт тогтоохын тулд өмнөх дуудлагын саатуулсан дохиоллын мэдээг хүлээн авах үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1027	Харилцаа холбоо	Call waiting	Дуудлага хүлээх	Энэ нь цахилгаан холбооны үйлчилгээний нэг төрөл бөгөөд тусгай дохио өгч өөр дуудлага орж ирж байгааг хэрэглэгчид мэдэгддэг.	[МХХТ]
1028	Харилцаа холбоо	Callback	Буцах дуудлага, эргүүлж дуудах	“Буцах дуудлага”, “улс хоорондын буцах дуудлага” гэж мөн нэрлэдэг. Энэ нь хот хоорондын төлбөрөөс зайлсхийхэд зориулагдсан систем юм. Улс хоорондын болон улс дотроо хэрэглэгчдийг дуудаж цуглуулан конференц хийхэд зориулагдсан бөгөөд энэ тохиолдолд дуудлага санаачлагч төлбөр төлөхгүй. Системийн ажиллах процедур гэвэл: 1. Дуудлагыг санаачлагч А хэрэглэгч (жишээ нь, Хойд Америкт байгаа хэн нэгэн хүн) урьдчилан товлосон дугаарыг дуудаж, хонх 1 удаа дуугарахыг хүлээнэ, тэгээд трубкээ тавина. 2. Дуудлага хүлээн авсан машин нь А хэрэглэгчийн дугаарыг танина. 3. Машин нь А хэрэглэгчийн дуудлагыг (суурин дуудлага уу?, хот хоорондын дуудлага уу? гэдгийг) тодорхойлж, санаачлагчыг эргүүлж дуудан конференц дуудлага хийх боломжийг бүрдүүлж өгнө.	[МХХТ]
1029	Харилцаа холбоо	Caller identification	Дуудсан хэрэглэгчийн номерийг илрүүлэх	Дуудлага хийж байгаа хүний (хэрэглэгчийн) телефоны номерийг олж тогтоох, дэлгэцэн дээр харуулах үйлчилгээ	[МХХТ]
1030	Харилцаа холбоо	Call-failure signal	Дуудлагын гэмтлийн дохио	Хугацаа хэтэрсний улмаас эсвэл тусгай дохионуудын засч чадаагүй гэмтлийн улмаас холболт тогтоох оролдлого амжилтгүй болсныг илэрхийлэн буцааж дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
1031	Харилцаа холбоо	Calling party’ s category indicator	Дуудсан талын категорийг заагч	Дуудлаганд зохих боловсруулалт сонгохын тулд бусад холболт тогтолтын мэдээлэлтэй хамт хэрэглэгддэг ба дуудсан талын категори (төрлийг) зааж шууд чиглэлд дамждаг мэдээлэл.	[МХХТ]
1032	Харилцаа холбоо	Carrier	Зөөгч	Зөөгч (харилцаа холбоо) Харилцаа холбоонд дараах утгуудаар ашиглагддаг. Үүнд: 1. Зөөгч (зөөгч дохио) гэж дамжуулагдаж байгаа цахилгаан соронзон импульс буюу тогтсон давтамжийн дохио юм. 2. Цахилгаан холбооны үйлдвэрлэл дээр бол энэ нь холбооны дамжууллын үйлчилгээг эрхэлдэг буюу түрээслэдэг телефон болон бусад өөр чиглэлийн үйлчилгээ эрхэлдпэг компани байх юм.	[МХХТ]
1033	Харилцаа холбоо	CCS (Centum call second)	100 дуудлагын секунд	100 дуудлага секунд нь 1 цент дуудлага секунд (CCS)-тэй адилхан. Энэ нь харилцаа холбооны ачааллын нягтыг хэмжих нэгж. 100 дуудлага секунд нь 100 секундийн турш 1 сувгийг эзлэх дуудлага (оролдлогын ба эзлэлтийн хугацаа аль аль нь хамаарна)-ын хэмжээтэй тэнцүү. Зарим хэрэглээнд CCS нь эрлангаас илүү тохиромтой. 1 Эрланг нь нэг цагийн турш нэг сувгийг эзлэх 1 дуудлагын хэмжээтэй тэнцүү. Зарим тохиолдолд CCS-ээс жижиг “дуудлага-секунд” гэсэн нэгжийг ашигладаг. 1 дуудлага-секунд гэж 1 секундийн туршид 1 сувгийг эзлэх 1 дуудлагатай тэнцүү. 1 CCS = 100 дуудлага-секунд = 1/36 эрланг	[МХХТ]
1034	Харилцаа холбоо	CDDI (Copper distributed data interface)	Зэс шугамаар өгөгдөл хуваарилах интерфейс/CDDI	Зэс шугамаар өгөгдөл хуваарьлах интерфейс (CDDI) нь өгөгдлийг кабелиар хуваарьлах интерфейс (FDDI) дээр суурилан өгөгдөл дамжуулахад зориулсан стандарт бөгөөд бүсийн суурин дотоод сүлжээнд (LAN) ашиглагддаг. FDDI нь бүрээстэй (STP) буюу бүрээсгүй (UTP), од мушгилттай хос зэс утсыг шилэн кабель шугамын оронд ашигладаг. CDDI нь 200Мбит/с багтаамжийн 2 чиглэлийн дохиог дамжуулж чаддаг. CDDI-ийн хамгийн хол зай 200метр боловч энэ нь FDDI-ынхаас нилээд богино юм. CDDI нь Америкийн үндэсний стандартын хорооны X3-T9.5 стандартаар тодорхойлогддог ба Нээлттэй системүүдийн харилцан ажиллагааны эталон загвар (OSI)-тай таардаг. CDDI -ийн албан ёсны нэр нь Од мушгилттай физик орчинд хамаарах хосын (TP-PMD) стандарт ба энэ нь бас өгөгдлийг од мушгилттай хосоор хуваарьлах интерфейс (TP-DDI) гэсэн нэр томъёонд хамаарагдана.	[МХХТ]
1035	Харилцаа холбоо	Cellular mobile phone	Үүрэн хөдөлгөөнт телефон холбоо	Үүрэн телефоны технологитой сүлжээний үйлчилгээ	[МХХТ]
1036	Харилцаа холбоо	Cellular mobile telephone subscribers	Үүрэн хөдөлгөөнт телефоны хэрэглэгч	Үүрэн телефоны технологийг ашиглан ердийн нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээ (Public switched Telephone Network/PSTN)-нд холбогдож байгаа нийтийн хэрэглээний хөдөлгөөнт холбооны хэрэглэгчийг үүрэн хөдөлгөөнт холбооны хэрэглэгч гэж нэрлэнэ. Эдгээр нь дотроо аналог ба тоон технологитой үүрэн телефоны хэрэглэгч гэж хоёр хуваагдана.	[МХХТ]
1037	Харилцаа холбоо	Cellular network	Үүрэн сүлжээ	Үүрэн сайт (cell site) буюу бааз станц (base station) гэгддэг радио дамжуулагчийн үйлчилгээний бүсэд орших, тойрог, дөрвөлжин, зургаан талт, эсвэл найман талт хэлбэрээр хуваасан дэвсгэр нутгийн талбай буюу үүрнүүдээс (cell) тогтдог радио сүлжээ. Ийм олон үүр нийлж, газар зүйн хувьд өргөн уудам нутаг дэвсгэрийг хамарсан радио бүсийг үүсгэнэ. Үүний дүнд гар утас, пэйжер гэх мэт хөдөлгөөнт, хүлээн авах төхөөрөмж тухайн үүрэн сүлжээнд хамаарч байгаа ямар ч газраас, тэр ч байтугай дамжуулалтын үед тодорхой хүлээн авагч нэг үүрнээс нөгөө үүрэнд шилжих хөдөлгөөн хийж байсан ч үүрэн сайтаар дамжуулан хоорондоо болон суурин хүлээн авах төхөөрөмж, телефон утас зэрэгтэй холбогдох чадвартай.	[МХХТ]
1038	Харилцаа холбоо	Central Office (CO)	Холболтын төв байгууламж	Америкт телефон холбоонд, холболтын төв байгууламж (CO) гэж хувийн болон албаны хэрэглэгчийн шугамыг суурин хэлхээнд холбоход зориулагдсан байгууламж юм. Төв байгууламж нь суурин буюу хот хоорондын дуудлагыг холбох холболтын төхөөрөмжтэй. Бусад улсуудад нийтийн үйлчилгээний холболтын байгууламж (exchange) гэсэн нэр томъёог ашигладаг.	[МХХТ]
1039	Харилцаа холбоо	Centralized clock interface	Төвлөрсөн тактын дохионы интерфейс	Мэдээллийн дохионы дамжууллын хоёр чиглэлд шугам талын станцын төгсгөл ба үйлчилгээний талын станцын төгсгөлийн холбогдох синхрончлолын дохионууд нь жишээлбэл оролтын шугамын дохионоос гаргаж авч болох төвлөрсөн тактын дохионоос хангагдана.	[МХХТ]
1040	Харилцаа холбоо	Centrex	Холболтын үйлчилгээ эрхэлдэг төв	Холболтын үйлчилгээ эрхлэх төв бөгөөд АНУ-д суурин телефон компаниас үзүүлэх үйлчилгээ юм. Энд телефоны шинэ төхөөрөмжүүдийг бизнесийн хэрэглэгчдэд хэрэглэх боломж олгодог учраас тэд хуучин төхөөрөмжөө худалдаж авах шаардлагагүй. Энэ төвийн хамгийн өргөн хэрэглэгддэг үйлчилгээнд шууд автоматаар орох дуудлага (DID), олон компаниуд ижил системийг хувааж хэрэглэх, шугамаа өөрөө удирдах, үнийн тооцоонд хяналт тавих зэрэг үйлчилгээнүүд хамаарагдана.	[МХХТ]
1041	Харилцаа холбоо	Channel associated signalling	Сувгийн холбоотой дохиолол	Нэг сувгаар дамжигдах ачаалалд шаардлагатай дохионууд нь тухайн сувгаар өөрөөр нь дамжигдах ба түүнд хуваарилагдсан 4 битээр холболтонд хамаатай дохионууд дамждаг дохиоллын арга.	[МХХТ]
1042	Харилцаа холбоо	Channel bank	Сувгийн банк	Сувгийн банк гэдэг нь хувийн ба албаны хэрэглэгчдээс орж ирсэн аналог дохиог тоон дохионд хувиргах төхөөрөмж бөгөөд тщлщйон компаны төв холболтын байгууламж дээд байрладаг. Тоон дохио нь .төв ба салбар холболтын байгууламж хоорондын өндөр хурдны шугамаар дамжуулагддаг.	[МХХТ]
1043	Харилцаа холбоо	Channel time slot	Сувгийн хором	Циклийн тодорхой фазаас эхлэх ба тэмдэгтийн дохио, тухайн агшин дахь дохиолол болон бусад мэдээллийг дамжуулахад зориулагдсан сувагт хуваарилсан хугацааны завсар.	[МХХТ]
1044	Харилцаа холбоо	Check loop	Шалгах гогцоо, хэлхээ	Гогцооны үндсэн дээр ажиллагааг шалгах боломжийг тасралтгүй гарах төгсгөлд өгөхийн тулд сувгийн ирж буй төгсгөл дээр явах ба буцах замуудыг харилцан холбоход ашигладаг төхөөрөмж.	[МХХТ]
1045	Харилцаа холбоо	Circular routing	Эргэх чиглүүлэл	Онцолсон дохиоллын цэгт зориулсан дохионы нэгжүүд төгсгөлгүй гогцоогоор дамжих нөхцөл.	[МХХТ]
1046	Харилцаа холбоо	Clear-back signal	Буцах чиглэлийн төгсгөл өгөх дохио	Дуудагдсан тал утсаа тасалсан үед дуудагдсан хэрэглэгч төгсгөл өгсөнийг илэрхийлэн Б-ээс А чиглэлд дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
1047	Харилцаа холбоо	Clear-forward signal	Шууд чиглэлийн төгсгөл өгөх дохио	Холбогдсон сувгийг чөлөөлөхийн тулд дуудлагыг эсвэл дуудлагын оролдлогыг зогсоох зорилгоор А-аас Б чиглэлд буюу шууд чиглэлд дамжуулдаг дохио. Энэ дохио дуудсан тал утсаа тасалсан үед дамждаг.	[МХХТ]
1048	Харилцаа холбоо	Cloud	Үүл	Цахилгаан холбоонд, үүл гэж төгсгөлийн хоёр цэгийн хооронд өгөгдөл дамжуулж буй ямар нэгэн сүлжээний тодорхой бус хэсэг юм. Энэ нь багц холболттой сүлжээний дурын хоёр цэгийн хооронд тохиолддог. Учир нь багц дамжуулж буй физик зам нэг багцаас нөгөөд шилжихэд өөрчлөгддөг, харин сувгийн холболттой сүлжээнд тусгай сувгаар холболт тогтдог тул нэг холболтоос нөгөөд шилжихэд холболт тогтолт өөрчлөгдөх болно.	[МХХТ]
1049	Харилцаа холбоо	Collocation	Хос, хосоор нь байрлуулах, хослуулах, давхарлуулах	Ерөнхийдөө юм зүйлсийг хамтад нь зөөх, байрлуулахыг хэлдэг. Интернэтэд энэ нэр томъёог үйлчилгээ хангагчийн эрх ашигт тохируулан хэрэглэгчийн цахилгаан холбооны төхөөрөмжийн орон зайг хангах гэсэн утгаар хэрэглэдэг. Жишээ нь: Вэб хуудас эзэмшигч түүнийгээ Интернэт үйлчилгээ хангагч (ISP)-ын нөхцлийг ханган өөрийн компьютер сервер дээр байрлуулж болно. Өөрөөр хэлбэл ISP нь өөрийнхөө сүлжээний замчлалын төхөөрөмжөөр вэб хуудас эзэмшигч компаний хүсэлтийн дагуу өөр ISP руу холболт хийж болно. Давхарлуулан тавих нь заримдаа вэб хуудасны хостоор гүйцэтгэгдэж болно.	[МХХТ]
1050	Харилцаа холбоо	Common channel signalling	Ерөнхий сувгийн дохиолол	Олон тооны сувгуудад хамаарах дохиоллын мэдээлэл болон сүлжээний удирдлаганд хэрэглэгдэх бусад мэдээлэл нь хаяглагдсан багц мэдээлэл байдлаар нэг сувгаар дамжигддаг дохиоллын системийн нэг төрөл юм.	[МХХТ]
1051	Харилцаа холбоо	Communications channel	Холбооны суваг	Харилцаа холбооны системд металлл болон оптик кабель утас гэх мэт физик бодит дамжуулагч хэрэгсэл эсвэл радио суваг гэх мэт дундын хэрэглээний дамжуулагч хэрэгсэл ашигладаг нягтруулагдсан холболт.	[МХХТ]
1052	Харилцаа холбоо	Communications satellite	Холбооны хиймэл дагуул	Харилцаа холбооны дамжуулагч төхөөрөмж бүхий сансарт байрладаг хиймэл дагуул. Хиймэл дагуулын холбоог газарт байрладаг суурин болон хөдөлгөөнт станцуудаар дамжуулан гүйцэтгэнэ. Хиймэл дагуулаар дамжуулалт хийхийн тулд дохиог эхлээд газар дээрх станцад модуляцална. Модуляцалсан дохиог өсгөж, шаардлагатай давтамжинд шилжүүлж, дамжуулагч антеннаар цацна.	[МХХТ]
1053	Харилцаа холбоо	Compliants per 1000 bills	1000 тооцооны хуудас бүрт оногдох гомдлын тоо	Нэг жилийн хугацаанд хэрэглэгчийн тооцоотой холбоотой гарсан алдааны тоог хэрэглэгчид өгсөн тооцооны нийт тоонд хуваагаад 1000-аар үржүүлсэн хэмжигдэхүүнийг энэ үзүүлэлтээр үнэлнэ. Зарим улс гомдлууд хүчинтэй эсэхийг тогтоож байхыг хүсч болно.	[МХХТ]
1054	Харилцаа холбоо	Computer-telephony integration (CTI)	Компьютер-телефоны нэгдэл, CTI	“Компьютер-телефоны нэгдэл” (CTI), буюу заримдаа хялбарчлаад “Компьютер-телефон” ч гэдэг. Энэ бол компьютер ашиглан телефон дуудлагыг удирдана. Энэ нэр томъёо нь дуудлагын төвүүдийн компьютержсэн үйлчилгээг үзүүлэхэд ашиглагддаг. Үүнийг бас телефон дуудлага хийх болон удирдахад өөрийн компьютерээ ашиглах боломжийг дүрслэн харуулахад ашигладаг. CTI-ийн хэрэглээ мессеж, яриа дамжуулах, факс мессеж хүлээн авч тэдгээрийн замчлалыг тодорхойлон факс машин руу дамжуулах гэх мэтийн боломжоор хангадаг.	[МХХТ]
1055	Харилцаа холбоо	Confusion signal	Төөрөгдөл дохио	Түрүүчийн станцаас хүлээн авсан дохионы утга үл ойлгоглох учраас түүнд хариулах боломжгүйг илэрхийлэн буцааж дамжуулдаг дохио	[МХХТ]
1056	Харилцаа холбоо	Connect message	Холбох мэдээ	Дуудлагыг дуудагдсан тал руу чиглүүлэхэд шаардлагатай хаягийн бүх дохиог хүлээн авсан ба дуудагдсан тал хариу дохио өгснийг илэрхийлэн буцааж дамжуулдаг дохио	[МХХТ]
1057	Харилцаа холбоо	Connection	Холболт	Цахилгаан холбоо болон компьютерийн сүлжээнд, хоёр болон түүнээс олон хэсгүүдийг (хүн юмуу програм) хот хооронд холбож чадах зайлшгүй ажиллагаа амжилттай болсныг илтгэнэ. Дугаар цуглуулах (Dial up) холболт бол сувгийн холболттой шугам (хуучны телефон) ашиглан зөвхөн шаардлагатай үед холболт тогтоох дэс дараалал юм.	[МХХТ]
1058	Харилцаа холбоо	Connectionless network service	Холболтгүй сүлжээний үйлчилгээ	Логик холболт эсвэл бодит суваг үүсгэхгүйгээр хэрэглэгчдийн хооронд сүлжээгээр мэдээлэл дамжуулах үйлчилгээ.	[МХХТ]
1059	Харилцаа холбоо	Connection-oriented network service	Холболтод тулгуурласан сүлжээний үйлчилгээ	Мэдээлэл дамжуулхаас өмнө төгсгөлийн хэрэглэгчдийн хооронд логик холболт тогтоодог сүлжээний үйлчилгээ.	[МХХТ]
1060	Харилцаа холбоо	Continuity check	Тасралтгүй ажиллагааны шалгалт	Холболтонд боломжийн зам ашиглаж байгааг батлах зорилгоор хийдэг сувгийн шалгалт (өгөгдөл , яриа зэргийг дамжуулахад)	[МХХТ]
1061	Харилцаа холбоо	Continuity check message	Нэвт шалгалтын мессеж	Үргэлжилсэн дохиог эсвэл үргэлжлэл алдагдсан тухай дохиог агуулсан мессежийн төрөл. Сувгаар 2100Гц дохио дамжуулан сувгийн хэвийн ажиллагааг нэвт шалгахад ашигладаг дохиоллын системийн нэг мессеж.	[МХХТ]
1062	Харилцаа холбоо	Continuity check transponder	Тасралтгүй ажиллагааны шалгалтын транспондер	Орох төсөл дээр сувгийн илгээх болон буцах замуудыг холбоход хэрэглэдэг төхөөрөмж ба шалгалтын дохиог илрүүлээд үүсгүүрийн төгсгөл рүү шалгалтын өөр дохиог буцаана. Ингэснээр 2 утаст сувгийн тасралтгүй ажиллагааг шалгана.	[МХХТ]
1063	Харилцаа холбоо	Controlled rerouting	Удирдлагтай давтах чиглүүлэл	Боломж бүрдсэн нөхцөлд дохиоллын хувилбар чиглэлээс, дохиоллын хэвийн чиглэлд дохиоллын ачааллыг удирдлагатайгаар шилжүүлэх үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1064	Харилцаа холбоо	Country direct service	Өөрийн улстай шууд холбогдох үйлчилгээ	Хилийн чанадад байгаа хэрэглэгч өөр улсаас өөрийн улсын залгагчтай холбогдоод залгагчаас дуудсан хэрэглэгч рүү холбох үйлчилгээ.	[МХХТ]
1065	Харилцаа холбоо	Country-code indicator	Улсын код заагч	Хаягийн мэдээлэл дотор улсын код оролцсон эсэхийг зааж шууд чиглэлд илгээгдэх мэдээлэл.	[МХХТ]
1066	Харилцаа холбоо	Critical alarm	Ноцтой, аюултай гэмтлийн дохиолол	Тоног төхөөрөмж болон системд гарсан ноцтой, аюултай гэмтлийг дохиолдог. Энэ төрлийн гэмтлийг улаан өнгийн гэрлээр илэрхийлдэг.	[МХХТ]
1067	Харилцаа холбоо	Customer premises equipment	Хэрэглэгчийн төхөөрөмж	Хэрэглэгчийн төхөөрөмж нь телефон юмуу эсвэл бусад үйлчилгээг хангах төхөөрөмж бөгөөд үйлчилгээ хангагч дээр, хэрэглэгч дээр юмуу эсвэл бүр дунд нь ч байж болно. Жишээлбэл, телефон аппарат, кабелийн телевизийн “set top” хайрцаг, DSL шугамын замчлагч зэрэг орно. Урд нь телефон үйлчилгээ эрхлэгч компаны эзэмшдэг телефон хэрэглэгчийн төгсгөлд байрласан төхөөрөмжийг хэлдэг байсан бол одоо үед компани ба хэрэглэгчийн аль аль нь эзэмшиж болох төхөөрөмжийг хэлэх болжээ.	[МХХТ]
1068	Харилцаа холбоо	Customer proprietary network information (CPNI)	Хэрэглэгчийн эзэмшлийн сүлжээний мэдээлэл	АНУ-д Хэрэглэгчийн эзэмшлийн сүлжээний мэдээлэл (CPNI) бол суурин, хот хоорондын, утасгүй телефоны үйлчилгээ эрхлэгч компаниудын өөрийнх нь хэрэглэгчдийн тухай мэдээлэл юм. 1996 оны цахилгаан холбооны актад энэхүү мэдээллийг хэрэглэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахыг хоригложээ. CPNI-д хэрэглэгчдэд чиглэсэн дурын үйлчилгээнүүд, төлбөр тооцооны мэдээллүүд, ашиглалтын өгөгдөл болон дуудлагын төрөл гэх мэт мэдээллүүд багтдаг.	[МХХТ]
1069	Харилцаа холбоо	Customer satisfaction rate	Хэрэглэгчийн үнэлэмжийн коэффициент	Хэрэглэгч цахилгаан холбооны үйлчилгээний байгууллагаас өөрт нь үзүүлж буй үйлчилгээг хэрхэн үнэлж байгааг (хэр зэрэг сэтгэл хангалуун байгааг) хэмжих боломжтой ямар нэг технологи хэрэглэж байгаа цахилгаан холбооны компаниудын тоо нь энэ үзүүлэлтийг илэрхийлнэ. Ингэж хэмжилт хийсэн аргачлалын талаарх тусгай тайлбар өгөгдсөн байх ёстой.	[МХХТ]
1070	Харилцаа холбоо	Dark fiber	Хар кабель, бараан кабель	Хар кабель нь суурьлагдсан боловч ашиглагддаггүй шилэн кабелийн дэд бүтэц (кабель ба дахин дамжуулагч) юм. Шилэн кабель нь мэдээллийг гэрлийн импульс болгон хувиргадаг. Иймээс “хар, бараан” гэдэг нь гэрлэн бус импульс илгээгдсэн гэсэн утгатай адил. Жишээлбэл, цахилгаан эрчим хүчний шугамтай газрууд зарим цахилгаан төхөөрөмжиндөө шилэн кабель суурьлуулсан байдаг бөгөөд тэд үүнийгээ кабелийн телевиз юмуу телефон компанид түрээсэлж болно эсвэл өөрийн байгууллагын дотоод харилцан холболтонд ашиглаж болно. “Бараан кабелийн үйлчилгээ” гэсэн ойлголт байдаг бөгөөд энэ үйлчилгээг суурин станцуудаас эрхлэн явуулдаг, хэрэглэгчүүдийн хооронд шилэн кабелийн дамжуууллын багтаамжийг бүрэн ашиглах зорилгоор зохион байгуулсан үйлчилгээ юм.	[МХХТ]
1071	Харилцаа холбоо	Data communication system	Өгөгдлийн холбооны систем	Хоёр төхөөрөмж хооронд дамжуулах орчин ашиглан өгөгдөл солилцох процессийг хэлнэ.	[МХХТ]
1072	Харилцаа холбоо	D-channel	D суваг	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-нд “D” (D-суваг гэдэг нь “делта суваг” гэсэн үг юм) суваг нь удирдлага ба дохиоллын мэдээллийг дамжуулдаг суваг юм.	[МХХТ]
1073	Харилцаа холбоо	Dedicated line	Тусгай зориулалтын шугам, зориулалтын шугам	Тусгай зориулалтын шугам нь хэрэглэгчийн (хувийн эсвэл компаний) ашиглалтанд хоногийн 24 цагийн турш хүчин төгөлдөр байж чадах хоёр цэгийн хоорондох цахилгаан холбооны зам юм. Энэ нь диал-ап шугам шиг олон хэрэглэгчдэд нийтлэг ашиглагдах боломжгүй. Зориулалтын шугам нь телефон компаниас түрээслэсэн эсвэл хэрэглэгчийн өөрийнх нь физик зам байж болно. Үүнийг өөрөөр холболтгүй шугам гэж нэрлэж болно.	[МХХТ]
1074	Харилцаа холбоо	Dedicated mobile data subscriptions	Тусгай зориулалтын хөдөлгөөнт өгөгдлийн интернэт хэрэглэгч	Дууны үйлчилгээнээс салангид тусдаа арилжаалагддаг хөдөлгөөнт сүлжээгээр тусгай зориулалтын өгөгдлийн үйлчилгээг (транзит үйлчилгээ (модем/хамгаалах түлхүүр), дууны үйлчилгээнд өгөгдлийн багц нэмж оруулах үйлчилгээ гэх мэт үйлчилгээ) авдаг интернэт хэрэглэгч. Хэрэглэгчийн төлбөр шаардах бүх тусгай зориулалтын хөдөлгөөнт өгөгдлийн хэрэглэгчдэд бодит ашиглалтаас үл хамаарах өгөгдлийн идэвхтэй хэрэглэгч хамрагдана. Энэ нь бас хөдөлгөөнт WiMAX хэрэглэгчийг хамарч болно.	[МХХТ]
1075	Харилцаа холбоо	Delayed release message(DRS)	Саатсан чөлөөлтийн мессеж	Хэрэв сүлжээ нь холболт тогтсон нөхцлийг хадгалж байвал дуудлагыг чөлөөлөх хүсэлтийн хариу дохио болгон сүлжээгээр нэг чиглэлд дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
1076	Харилцаа холбоо	Demarc	Заагийн цэг, демарк	Демарк гэдэг нь заагийн цэг гэсэн үгийн товчлол бөгөөд өөр байгууллагатай зохицон ажиллаж байгаа цэгийг хэлдэг. Телефон холбоонд бол энэ нь үйлчилгээ хангагч төхөөрөмж болон хэрэглэгч хоёрын хоорондох интерфейс юм. Синониум нь сүлжээний төгсгөлийн интерфейс юм.	[МХХТ]
1077	Харилцаа холбоо	Dial-up Internet – price of per minute (off-peak) connection	Диал-ап интернэтийн нэг минутын холболтын доод үнэ	Диал-ап интернэтийн нэг минутын холболтын доод үнэ. НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1078	Харилцаа холбоо	Dial-up Internet – price of per minute (peak) connection	Диал-ап интернэтийн нэг минутын холболтын дээд үнэ	Диал-ап буюу суурин утасны шугам ашигласан интернэтийн нэг минутын холболтын дээд үнэ. НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1079	Харилцаа холбоо	Dial-up Internet connection charge	Диал-ап холболттой суурин интернэтийн холболтын хураамж	Диал-ап интернэт холболт хийхэд нэг удаа төлөгдөх холболтын хураамж. Буцаан олгогддог мөнгийг тооцохгүй. НӨАТ оруулж тооцно, оруулаагүй бол тэмдэглэл хийнэ.	[МХХТ]
1080	Харилцаа холбоо	Dial-up Internet monthly subscription charge	Диал-ап интернэтийн сарын хэрэглээний төлбөр	Диал-ап интернэт нь суурин телефон утасны шугам ашиглан зохион байгуулагдах ба энэ үйлчилгээний сарын хэрэглээний төлбөрт НӨАТ оруулж тооцно. НӨАТ оруулаагүй бол тэмдэглэлд заана.	[МХХТ]
1081	Харилцаа холбоо	Dial-up Internet subscriptions	Диал-ап интернэт хэрэглэгч	Диал-ап холболтын интернэт хэрэглэгчийн тоо, Диал-ап гэж модем холболт, суурин телефон дугаар ашиглаж модем, суурин телефон шугамын тусламжтайгаар интернэтд холбогдох холболтыг хэлнэ. Зөвхөн сүүлийн 3 сард систем ашигласан идэвхтэй хэрэглэгчийг хамруулна.	[МХХТ]
1082	Харилцаа холбоо	Dial-up service	Диал-ап үйлчилгээ	Модем ашиглан телефон шугамаар тоон өгөгдлийг дамжуулах үйлчилгээ. Хэдийгээр телефон холбооны сүлжээг ашиглан интернэтэд холбогдож болох ч диал-ап үйлчилгээний интернэтэд холбогдох хурд нь маш бага учир интернэтээр ярианы холболт хийх боломжгүй.	[МХХТ]
1083	Харилцаа холбоо	Digit time slot	Тоон хором	Нэг цифрт хуваарилагдсан хугацааны завсар.	[МХХТ]
1084	Харилцаа холбоо	Digital loop carrier	Тоон сувгийн зөөгч	Тоон сувгийн зөөгч нь телефон компаний төв байгууллага болон бизнесийн цогцолбор хоорондын суурин ачаалалд зориулан нягтруулсан тоон дохио болгосон өөр өөр телефон шугамын дохионуудын багцын төхөөрөмж юм. Тоон сувгийн зөөгч нь нэгдсэн үйлчилгээтэй тоон сүлжээний болон энгийн телефон ярианы ачааллыг дамжуулж чадна. Энэ нь мөн яаралтай тохиолдолд телефон үйлчилгээ зохион байгуулахад ашиглагдаж болно.	[МХХТ]
1085	Харилцаа холбоо	Digital mobile cellular subscriptions	Үүрэн телефоны тоон системийн хэрэглэгч	Тоон үүрэн системд холбогдсон гар утасны (хөдөлгөөнт нийт) хэрэглэгчид. Үүнд дараа төлбөрт, урьдчилсан төлбөрт хэрэглэгч хоёулаа багтсан байж болно.	[МХХТ]
1086	Харилцаа холбоо	Digital Subscriber Line (DSL)	Хэрэглэгчийн тоон шугам	DSL нь телефоны жирийн зэс утас ашиглан өрхөд болон жижиг бизнес эрхлэгчдэд өндөр багтаамжийн интернэтийн үйлчилгээ хүргэх зориулалттай интернэт сүлжээний технологи юм.	[МХХТ]
1087	Харилцаа холбоо	Digital suscriber line access multiplexer	Хэрэглэгчийн тоон шугамын нягтруулагч, DSLAM	Хэрэглэгчийн тоон шугамын нягтруулагч (DSLAM) нь телефон компаний холболтын байгууламжийн төв дээр байрлах сүлжээний төхөөрөмж юм Энэ нь хэрэглэгчийн тоон шугам (DSL)-наас ирсэн олон хэрэглэгчийн дохионуудыг хүлээн аваад нягтруулгын техник ашиглан өндөр хурдны үндсэн сүлжээний шугамд залгаж өгдөг. Бүтээгдэхүүнээсээ хамааран DSLAM-ийн нягтруулагчууд нь DSL шугамыг синхрон бус дамжууллын горим (АТМ)-ын, зарим комбинацтай, фрейм релей, эсвэл интернэт протоколын сүлжээтэй холбодог. DSLAM нь телефон компанид телефон шугамын хамгийн хурдан технологи болох DSL-ын албаны болон гэрийн хэрэглэгчдийг АТМ-тэй холбох боломжийг олгодог.	[МХХТ]
1088	Харилцаа холбоо	Digital switch	Тоон холболт	Тоон холболт бол холболтын төв байгууламж дээрх болон үүгээр дамжин өнгөрөх дохионуудын нэвтрүүлэх болон хүлээн авах ажиллагааг гүйцэтгэдэг ба тэдгээрийг үндсэн сүлжээ рүү дамжуулдаг төхөөрөмж юм. Энэ нь хэрэглэгчийн аналог дохионоос хувиргагдсан тоон дохиог сувгийн банкнаас хүлээн аваад тэдгээрийг бусад бүсийн сүлжээний оролтын дохиотой холбож өгдөг.	[МХХТ]
1089	Харилцаа холбоо	Digital terrestrial television	Газрын тоон телевиз	Газрын тоон телевиз (DTTV, заримдаа DTT гэж товчилдог) нь газрын сувгуудаар дамжуулдаг тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг юм. Өргөн нэвтрүүлэг үүсгэгч ба төгсгөлийн хэрэглэгч хоорондох шугаманд хиймэл дагуул ашигладаггүй. DTTV -ийн дохио нь хуучны газрын аналог телевизийн дохиотой ижил орчноор дамжуулагдах өргөн нэвтрүүлэг байх болно. Хэрэглэгчийг телевизийн дохио хүлээн авагч руу холбоход коаксиал кабелийг хамгийн их ашигладаг. Харин оптик кабель ба радио релейны шугамыг студи ба өргөн нэвтрүүлгийн станц хоёрын хооронд холболт хийхэд ашигладаг. DTTV нь аналог телевизтэй харьцуулбал дуу, дүрсийн чанар сайтай байдаг.	[МХХТ]
1090	Харилцаа холбоо	Direct current signalling(d.c signalling)	Тогтмол гүйдлийн дохиолол	Дохиоллын мэдээллийг тогтмол гүйдлийн хэмжээ туйл болон үргэжлэх хугацаа эсвэл тэдгээрийн хослол зэргийг удирдах замаар илэрхийлж болох дохиоллын арга.	[МХХТ]
1091	Харилцаа холбоо	Direct inward dialing (DID)	Шууд орох дуудлага	“Шууд автоматаар орох дуудлага (DID)” бол суурин телефон компаний (эсвэл суурин холболтын үйлчилгээ эрхлэгчийн) үйлчилгээ юм. Энэ нь компаний хувийн дотоод станц (PBX) руу дуудахад зориулан телефон дугааруудын блокоор хангагддаг. DID-ийг ашигласнаар тухайн компани холболт бүртээ PBX-ын физик шугам шаардахгүйгээр хүн бүрт буюу ажлын байр бүрт зориулан хэрэглэгчиддээ хувийн телефон дугаар олгож болно. DID систем нь факс, дуут шуудан цаашилбал бодит ярианы холболтод ашиглагдаж болно. PBX үйлчилгээтэй харьцуулахад DID нь залгагчийн зардлыг хэмнэдэг, дуудлага илүү хурдан дамждаг, дуудагчийн хувьд хувийн хэрэглэгч албаныхаас илүү олон байх зэрэг давуу талуудтай.	[МХХТ]
1092	Харилцаа холбоо	Direct to Home satellite antenna subscriptions	Сансрын антенн хэрэглэгчдийн тоо	Энэ үзүүлэлт нь гэрийн сансрын антеннйг ашиглан хиймэл дагуулаас шууд телевизийн нэвтрүүлэг хүлээн авдаг хэрэглэгчдийн тоогоор тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1093	Харилцаа холбоо	Direct to Home satellite antennas	Сансрын хиймэл дагуулаас шууд хүлээн авах антеннй тоо	Энэ үзүүлэлт сансрын хиймэл дагуулаас шууд хүлээн авах гэрийн антеннй тоогоор тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1094	Харилцаа холбоо	DOCSIS (Data-over-cable service interface specification)	Кабелийн үйлчилгээнд өгөгдлийг зохицуулах интерфейсийн тодорхойломж	Кабелийн лабораториуд нь Кабель модемуудыг батлан гаргадаг. DOCSIS /Кабелийн үйлчилгээнд өгөгдлийг зохицуулах интерфейсийн тодорхойломж./ нь кабель модемуудад зориулсан стандарт интерфейс юм. Кабель модем нь кабелийн телевизийн оператор ба хувийн буюу албаны комьпютер, телевизийн хооронд орох, гарах дохионуудыг нэвтрүүлдэг, хүлээн авдаг төхөөрөмж юм. 1998 оны 3-р сард DOCSIS-1.0 нь олон улсын цахилгаан холбооны байгууллага (ITU-TS)-ээр батлагдсан. DOCSIS нь кабелиар дамжуулагдах 2 чиглэлийн дохиог солилцоход зориулсан протокол ба модуляцын схемүүдийг тодорхойлдог. Энд хэрэглэгч рүү чиглэсэн өгөгдлийн урсгал (буцах чиглэл – downstream) нь 27Mбит/с хүртэл байдаг. Энэ өгөгдлийн хурд нь хэрэглэгчийн тоонд хуваагддаг ба кабелийн олон операторууд нь интернэтэд Т1 холболтоор хязгаарлагдах учир үнэндээ гэр болон байгууллага руу чиглэсэн урсгалын хурд нь (1.5-3)Mбит/с орчим байдаг. Шууд чиглэл(upstream)-ийн өгөгдлийн урсгал хэрэглэгчийн өгөгдөл багатай байдаг учраас түүнийг нийтдээ 10Mбит/с-ийн өгөгдлийн хурдтай байхаар зохион бүтээгдсэн. Энд нэг сувгийн өгөгдлийн хурд 500Kбит/с-2.5 Mбит/с байдаг. Cisco болон Microsoft нь DOCSIS-ыг зөвшөөрсөн.	[МХХТ]
1095	Харилцаа холбоо	Domestic download Internet bandwidth	Дотоодын интернэтийн татах зурвасын өргөн	Дотоодын интернэтийн мэдээллийн хэмжээний татаж авалтын нийт багтаамж. (Mбит/с)	[МХХТ]
1096	Харилцаа холбоо	Domestic fixed to fixed telephone traffic	Улсын хэмжээний суурингаас суурин телефоны ачаалал	Улсын хэмжээний суурин телефон ачаалал нь суурин ба хот хоорондын суурин телефон ачааллын нийлбэрээр тодорхойлогдоно. Үүнд диал-ап интернэт хандалтанд ашигласан минут хамаарахгүй.	[МХХТ]
1097	Харилцаа холбоо	Domestic Internet bandwidth	Дотоодын (үндэсний, хот хоорондын) интернэтийн зурвасын өргөн	Дотоодын интернэтийн мэдээллийн хэмжээний нийт багтаамж (Mбит/с). Хэрэв зурвасын өргөн нь тэгш бус байвал (ө.х. татаж авалт нь хуулж авахаасаа их байвал) татаж авалтын хурдаар тооцно.	[МХХТ]
1098	Харилцаа холбоо	Domestic mobile telephone traffic (minutes)	Улсын хэмжээний хөдөлгөөнт телефоны ачаалал (минутаар)	Улсын хүрээнд хөдөлгөөнт хэрэглэгчээр хийгдсэн телефон дуудлагын нийт минутын тоо. (суурин болон хөдөлгөөнт хэрэглэгчийн телефон дуудлагын минут хамаарна)	[МХХТ]
1099	Харилцаа холбоо	Domestic upload Internet bandwidth	Дотоодын сүлжээний интернэтийн илгээх зурвасын өргөн	Дотоодын интернэтийн файл илгээх нийт багтаамж (Mбит/с)	[МХХТ]
1100	Харилцаа холбоо	DSL connection	DSL холболт	Интернэт үүссэнээс хойш зарим телефон компаниуд өөрийн холбооны шугамыг сайжруулснаар өндөр хурдны интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэх боломж бүрдсэн. DSL үйлчилгээ нь телефон шугамаар өгөгдөл болон дууны дохиог зэрэг дамжуулах боломжоор хангасан.	[МХХТ]
1101	Харилцаа холбоо	DSL Internet subscriptions	DSL (Хэрэглэгчийн тоон шугам)-ийн интернэт хэрэглэгч	DSL ашигладаг интернэтийн хэрэглэгчийн тоо (256Кбит/с ба түүнээс дээш хурдтай) DSL нь телефоны жирийн зэс утас ашиглан өрхөд болон жижиг бизнес эрхлэгчдэд өндөр багтаамжийн мэдээлэл хүргэдэг технологи юм.	[МХХТ]
1102	Харилцаа холбоо	DSLAM (Digital suscriber line access multiplexer)	Тоон хэрэглэгчийн шугамын нягтруулагч	Тоон хэрэглэгчийн шугамыг нягтруулагч (DSLAM) нь холболтын байгууламжийн төв дээр байрлах сүлжээний төхөөрөмж юм. Энэ нь DSL шугамнаас ирсэн дохионуудыг хүлээн аваад, нягтруулгын техник ашиглан өндөр хурдны магистраль сүлжээнд оруулж өгдөг. Бүтээгдэхүүнээсээ хамааран DSLAM-ийн нягтруулагч нь DSL шугамыг синхрон бус дамжууллын (АТМ) зарим комбинацтай, фрейм релей, эсвэл интернэт протоколтой сүлжээтэй холбодог. DSLAM нь телефон компанид албаны болон гэрийн хэрэглэгчдийг телефон шугамын хамгийн хурдан технологи болох DSL-ийг АТМ-тэй холбох боломжийг олгодог.	[МХХТ]
1103	Харилцаа холбоо	DTTV (Digital terrestrial television)	Газрын тоон телевиз	Газрын тоон телевиз (DTTV, заримдаа DTT гэж товчилдог) нь газрын сувгуудаар дамжуулдаг тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг юм. Өргөн нэвтрүүлэг үүсгэгч ба төгсгөлийн хэрэглэгч хоорондох шугаманд хиймэл дагуул ашигладаггүй. DTTV -ийн дохио нь хуучны газрын аналог телевизийн дохиотой ижил орчноор дамжуулагдах өргөн нэвтрүүлэг байх болно. Хэрэглэгчийг телевизийн дохио хүлээн авагч руу холбоход коаксиал кабелийг хамгийн их ашигладаг. Харин оптик кабель ба радио релейны шугамыг студи ба өргөн нэвтрүүлгийн станц хоёрын хооронд холболт хийхэд ашигладаг. DTTV нь аналог телевизтэй харьцуулбал дуу, дүрсийн чанар сайтай байдаг.	[МХХТ]
1104	Харилцаа холбоо	Dual seizure	Зэрэг эзлэлт	Хоёр талын ажилгаатай горимд хоёр станц нэг сувгийг эзлэхийн тулд барагцаагаар зэрэг оролдлого хийх уед үүсэх нөхцөл.	[МХХТ]
1105	Харилцаа холбоо	E and M (Ear and mouth)	Е ба М дохио, 2 утастын гаралтан дээрх дохио	Е ба М дохиолол бол дуут дохио юм. Энэ нь дууг дамжуулахад зориулсан микрофон ба оролтын дууг сонсоход зориулсан телефон (чихэвч) хоёрыг хамтад нь багтаасан уламжлалт телефоны харилцуурыг ашигладаг. E&M интерфейс ашиглан хийх дуудлагууд нь PBX -ээс хийгдэх ба PBX-ээс хүлээн авагдах болон таслагдаж болно. VoIP үйлчилгээ хийх чадвар бүхий компьютерээс дуудлагыг явуулах буюу хүлээн авч болно. Энэ чихэвч-микрофоны интерфейс гэсэн нэр томъёо заримдаа телефон аппаратны харилцууртай өөртэй нь адил үйл ажиллагааг явуулах боломжийг олгодог.	[МХХТ]
1106	Харилцаа холбоо	E.164	Е.164 (ISDN-ы дугаарлалт)	Нийтийн телефон холбоонд зориулсан олон улсын дугаарлалт төлөвлөлтийн стандарт. Энд, дугаар нь улсын код (СС), үндэсний хүрэх цэгийн код (HDC), хэрэглэгчийн дугаар (SN) гэсэн хэсгүүдээс бүрддэг. Е.164 дугаарлалтанд хамгийн ихдээ 15 хүртэлх цифрүүд байж болно. Е.164 төлөвлөлт нь олон улсын цахилгаан холбооны байгууллага ITU-ээс анх боловсруулагдан гарсан.	[МХХТ]
1107	Харилцаа холбоо	E-carrier system	Е-зөөгч систем	Е1 (эсвэл E-1) нь Европ стандартын тоон дамжуулах формат. Энэ нь Хойд Америкийн Т зөөгч системийн форматтай адил. Е1 форматыг үржүүлэх замаар өсгөн Е2-Е5 урсгалыг гаргаж авна. Е1 формат нь секундэнд 2,048Мбит/с хурдаар өгөгдөл дамжуулах ба 64Кбит/с хурд бүхий 32 сувгийг багтааж чадна. Е2 (E-2) нь 8,448Мбит/с хурдтай Е1-ийг 4 дахин нягтруулсан зөөгч урсгал Е3 (E-3) нь 34,368Мбит/с хуртай 16 ширхэг Е1-тэй тэнцүү зөөгч урсгал. Е4 (E-4) нь 139,264Мбит/с хурдтай 4 ширхэг Е3 сувгийн зөөгч. Е5 (E-5) нь 565,148Мбит/с хурдтай 4 ширхэг Е4 сувгийн зөөгч урсгалаар үүсгэгддэг.	[МХХТ]
1108	Харилцаа холбоо	EDFA (Erbium amplifier)	Эрбумэн өсгөгч	Эрбумэн өсгөгч (заримдаа оптик өсгөгч гэдэг) буюу “эрбуман сэргээлттэй кабелийн өсгөгч (EDFA)” гэж нэрлэдэг. Энэ нь оптик-цахилгаан ба цахилгаан-оптик хувиргалт хийхгүйгээр модуляцлагдсан лазерын туяаг шууд өсгөдөг оптик буюу инфра улаан (IR) дахин дамжуулагч юм. Энэ төхөөрөмж нь газрын ховор элемент эрбумаар хийгдсэн богино хэмжээний оптик кабель ашигладаг. Энэ кабелиар лазерын туяанууд дамжуулагдаж байхад гадаад энерги ихэвчлэн инфра улаан долгионы урт дээр хэрэглэгддэг. Үүнийг шахагч гэж нэрлэх бөгөөд оптик кабелийн эрбуман сэргээлттэй хэсэг дэх атомуудыг өрнүүлдэг. Нэвтрэн өнгөрч байгаа лазерын туяаны эрчмийг өсгөх замаар өрнүүлэлт хийгддэг. EDFA-ээс гарах цацрагууд тэдгээрийн анхны өөрчлөлтийн шинжийг хадгалах боловч оролтын цацрагаас илүү тод хурц байна.	[МХХТ]
1109	Харилцаа холбоо	Electromagnetic spectrum	Цахилгаан соронзон спектр	Цахилгаан соронзон цацрагийн боломжит бүх давтамжуудыг бүхэлд нь цахилгаан соронзон спектр гэж нэрлэдэг. Үүнийг ерөнхийд нь радио цацраг, оптик цацраг, гамма цацраг гэсэн 3 ангилалд хувааж үздэг. Радио цацраг, оптик цацрагийг харилцаа холбоонд, гамма цацрагийг анагаахад хэрэглэдэг. Объектийн “цахилгаан соронзон спектр” гэдэг нь тухайн тодорхой объектийн ялгаруулж буй эсвэл шингээж буй цахилгаан соронзон цацрагийн давтамжийн диапазон юм.	[МХХТ]
1110	Харилцаа холбоо	Electronic Directory	Электрон лавлах үйлчилгээ	Электрон (өгөгдлийн) хэлбэрийн телефон лавлах үйлчилгээ.	[МХХТ]
1111	Харилцаа холбоо	Electronic program guide (EPG)	Програмын электрон удирдамж, ПЭУ	Програмын электрон удирдамж (ПЭУ) нь хэрэглэхэд хялбар байх зорилгоор телевизийн суваг бүрийн боловсруулсан програмын талаар товч дүгнэлт, зөвлөгөө агуулсан гарчиг бүхий хайрцаг. ПЭУ нь хэвлэсэн телевизийн програмын электрон хэлбэр юм. ПЭУ алсын удирдлагын төхөөрөмж ашиглан ханддаг. Хэрэглэгчид цөөн хэдэн цагаас 7 хоног хүртэлх хугацаанд төлөвлөсөн програмыг харах боломжийг олгодог. Өргөн хэрэглээний ПЭУ бүр хяналт хийх, програмыг (хөтөлбөрийг) урьдчилан харах, сэдэв болон категориор нь програмыг хайх, програмын бичлэг хийх VCR-ийг суулгах гэх мэт функцийг өөртөө агуулдаг. Тоон телевизийн үйлчилгээ үзүүлэгч бүр ПЭУ-ийн агууламж ба хэрэглэгчийн интерфейсийг ашиглахыг санал болгодог.	[МХХТ]
1112	Харилцаа холбоо	Electronic worldwide switch digital (EWSD)	Тоон холболтын электрон станц, EWSD	Тоон холболтын электрон станц нь Германы Сеименс корпорацийн бүтээгдэхүүн бөгөөд өргөнөөр суурьлагдсан тоон холболтын систем. EWSD нь 100 гаруй орны 160 сая гаруй шугамын холболтыг хийдэг. EWSD нь модуль систем. Үүний зарим холболтын төхөөрөмж нь төв дээр, зарим нь хэрэглэгч талд байрладаг.	[МХХТ]
1113	Харилцаа холбоо	En-bloc signallinng	Блоколсон дохиолол	Хаягийн тоонуудыг дараачийн шатны дамжуулалд бэлтгэн нэг блокод цуглуулдаг дохиолын арга ба энэ блок нь үүссэн дуудлагыг түүний хүрэх цэг рүү чиглүүлэхэд шаардлагатай хаягийн бүх мэдээллийг агуулна.	[МХХТ]
1114	Харилцаа холбоо	End-of-pulsing (ST) signal	Импульсийн төгсгөлийн дохио	Дахиад илгээгдэх хаягийн дохио байхгүйг илэрхийлж шууд чиглэлд дамждаг хаягийн дохио.	[МХХТ]
1115	Харилцаа холбоо	End-of-selection signal	Сонголтын дохионы төгсгөл	Дуудагдсан талын шугамын төлвийг агуулах ба холболт тогтоох ажиллагаа амжилтгүй эсвэл амжилттай болсныг илэрхийлэн буцаах чиглэлд дамжуулдаг дохио. ТАЙЛБАР: №7 дохиоллын системд энэ дохионы функцүүд нь “хаяг бүрэн” болон “амжилтгүй холболт тогтолт” гэсэн мессежээр хангагдна.	[МХХТ]
1116	Харилцаа холбоо	End-to-end signalling	Төгсгөл хоорондын дохиолол	Хэрэглэгчид зарим үйлчилгээ үзүүлэхийн тулд дуудлага хүрэх станцын болон дуудлагын үүсгүүр станцын дохиоллын төхөөрөмжүүдийн хооронд дохиолол шууд солилцох үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1117	Харилцаа холбоо	Engaged test (UK); Busy test (USA)	Эзлэлтийн тест (Англи), завгүйн тест (Америк)	Эзлэлтийн тест (АНУ) гэдэг нь хэрэглэгчийн болон холбох шугам зэрэг шаардагдаж болзошгүй төхөөрөмжүүдийн ашиглагдах боломжтой эсэхийг тодорхойлох зорилгоор хийгддэг тест.	[МХХТ]
1118	Харилцаа холбоо	Enquiry (in transaction)	Лавлах (шилжүүлэгт)	Тусгай мэдээллийн хүсэлтийг илэрхийлэх дохио болон дохионууд (мессежийн дараалал мэтээр илгээгдэх боломжтой)	[МХХТ]
1119	Харилцаа холбоо	EPOP (Ethernet point-of-presence)	Хандалтын цэгийн Этернэт	Хандалтын цэгийн Этернэт нь өргөн зурвасын сүлжээ рүү өргөн хүрээгээр хандах хандалтыг хангаж чадах, холбооны 3-р түвшинд бий болох технологи юм. Том сүлжээний зурвас ихэсдэг, ингэснээр олон хэрэглэгчдийг хамрах болно. Энэ бодлого нь шилэн кабелийн дэд бүтцийг хөгжүүлсний үр дүнд үргэлжлэн хэрэгжих болно. 3-р түвшний EPOP технологи нь хол зайд 3-р түвшний бус төхөөрөмж рүү өндөр хурдны интернэт хандалтаар хангадаг. Өндөр хурдны Этернэт (100Мбит/с хүртэлх хурд) ба Гигабит Этернэт (1Гбит/с хүртэлх хурд хамаарна)-д боломжтой байдаг.	[МХХТ]
1120	Харилцаа холбоо	Erlang	Эрланг	Эрланг нь харилцаа холбооны систем дахь ачааллын нягтыг хэмжих нэгж юм. 1 Эрланг бол 1 цагт 3600 секундын турш тухайн нэг сувгийг эзлэх 1 дуудлага (оролдлого хийх ба суваг эзлэх хугацаа хоёулаа хамаарагдана)-тай тэнцүү. Энэ нэр томъёо Даний телефон инженер, дарааллын онолыг санаачлагчийн нэг А.К.Эрлангийн нэрээр нэрлэгдсэн.	[МХХТ]
1121	Харилцаа холбоо	Erlang B	Эрланг В	Эрланг В нь дараах 3 үзүүлэлтийн аль нэгийг тооцоолох томъёо юм. (нөгөө 2 нь мэдэгдэж байгаа тохиолдолд) 1. Оргил ачаалалтай цаг (BHT) буюу үйл ажиллагааны хамгийн их завгүй байсан цагийн туршид орж ирсэн дуудлагын(эзлэлтийн) тоо 2. Шугам хүрэлцээгүйгээс болж хаагдсан дуудлагын эзлэх хувь буюу дуудлага хаагдах хэмжээ 3. Холбох шугам (транк)-ын групп дэх шугам буюу шугамын тоо Эрланг В-ийн өргөтгөсөн хувилбар нь хаалтанд орсон хүмүүсийн хичнээн нь дуудлагаа шууд дахин дуудах вэ? гэдгийг тодорхойлох үзүүлэлтийг нэмж тодорхойлох боломжийг олгоно.	[МХХТ]
1122	Харилцаа холбоо	Erlang C	Эрланг С	Эрланг С бол дуудлагын төвд, цаг тутамд өгөгдсөн дуудлагын тооноос хариу өгсөн дуудлагын тоо, дуудлагын дундаж үргэлжлэх хугацаа, дуудлаганд хариу өгөх хүртэл саатсан түвшин зэргийг тооцоолоход зориулагдсан юм.	[МХХТ]
1123	Харилцаа холбоо	Estimated Internet users	Интернэтэд бүртгэгдсэн хэрэглэгчийн тоо	Нийт хүн амаас интернэтэд бүртгэгдсэн хэрэглэгчдийн тоо. Үүнд, сүүлийн 12 сарын хугацаанд үүрэн телефоноос ч юмуу өөр бусад ямар нэгэн хэрэглэгчийн төхөөрөмжөөс интернэтийг ашигласан хэрэглэгчийн тоо хамаарна. Олон улсад энэ үзүүлэлтийг өрхийн судалгаагаар хэмждэг. Өрхийн судалгаатай улсад энэ үнэлгээ нь нийт цугларсан интернэт хэрэглэгчийн эзлэх хувиар тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1124	Харилцаа холбоо	Exchange termination (ET)	Станцын төгсөл холболт	Дамжууллын интерфейсийн төхөөрөмжийн станц тал дээрх төхөөрөмж буюу функц.	[МХХТ]
1125	Харилцаа холбоо	Faults per 100 fixed lines per year	Суурин телефоны 100 шугамд гарсан гэмтлийн тоо (жилээр)	Нийт суурин телефон шугамд нэг жилийн хугацаанд гарсан гэмтлийн тоо. Үүнийг тооцохдоо нэг жилийн хугацаанд гарсан гэмтлийн тоог нийт ажиллаж буй телефон шугамын тоонд хувааж 100-аар үржүүлнэ.	[МХХТ]
1126	Харилцаа холбоо	Feature group D (FG-D)	D группын тодорхойломж, D группын онцлог, FG-D	FG буюу групп D нь холболтын төв ба холбооны үйлчилгээ үзүүлэгчдээс “тэнцүү хандах” боломжийг хангахад ашиглагддаг холбооны транкын төрөл юм. Онцлох группүүд нь (FGs) холбооны бүтээгдэхүүнүүдийг үйлчилгээ ба онцлог шинжээр нь категори болгон хуваадаг. Хамгийн ерөнхий онцлох группүүд нь FG-A, FG-B, FG-C,FG-D юм. FG-D нь бусад группүүдээсээ үйлчилгээний илүү өндөр чанараар хангадаг. FG-D протокол суурин холболтын үйлчилгээ эрхлэгч (LEC) ба холболтын байгууламж хоорондын үйлчилгээ эрхлэгч (IEC) хоёрын хоорондох харилцан холболтын дүрмийг тодорхойлдог. FG-D-г Е.911 үйлчилгээнд хэрэглэх зорилготой.	[МХХТ]
1127	Харилцаа холбоо	Feeder link	Тэжээх шугам	Өгөгдсөн цэг дэх газрын станцаас сансрын станц хүртэл, мөн эсрэг чиглэлд суурин хиймэл дагуулын үйлчилгээнээс ялгаатайгаар сансрын радио холбооны үйлчилгээнд зориулсан мэдээлэл дамжуулах радио шугам. Өгөгдсөн байрлал нь тодорхой цэгт эсвэл тусгайлсан бүсийн дотор суурин цэгүүдэд байж болно.	[МХХТ]
1128	Харилцаа холбоо	Fiber Distributed Data Interface (FDDI)	FDDI (англ. Шилэн шөрмөсөөр өгөгдөл түгээх интерфейс)	200 километр хүртэлх зайд локал сүлжээнд 100Мбит/с хурдаар өгөгдөл дамжуулах стандарт. Token Ring протоколд суурилдаг уг стандарт нь хамрах нутаг дэвсгэрийн хэмжээгээрээ төдийгүй хэрэглэгчийн тоогоор (хэдэн мянга) томд тооцогдоно. FDDI нь топологийн хувьд, хоёр цагирагтай (ring), нэг нь ердийн нөхцөлд мэдээлэл дамжуулахад хэрэглэгдэж, хоёрдахь нь эхний цагираг тасрах нөхцөлд ажиллах нөөцийн (backup) үүрэг гүйцэтгэнэ. FDDI-д өгөгдөл дамжуулах хэрэглүүр нь шилэн кабель буюу оптик мяндсан (fiber optic) кабель боловч зэс кабель ч мөн ашиглагддаг. Зэс кабель ашиглах тохиолдолд нэр томъёо нь CDDI (Copper Distributed Data Interface) болж өөрчлөгдөнө. 1990-ээд оны эхэн, дунд үед Этернэт сүлжээ нь 10Мбит/с-ийн дамжуулах хурдтай, Token Ring сүлжээ дөнгөж 4Мбит/с эсвэл 16Мбит/с-ийн хурдтай байсан үед FDDI нь ирээдүйтэй сонголт хэмээн тооцогдож байсан боловч адилхан 100Мбит/с хурдтай дамжууллыг илүү бага зардлаар үүсгэх өндөр хурдны Этернэт гарсан, хожим нь 1998 оноос хойш бүр илүү бага өртөг зардлаар илүү их хурдтай ажилладаг Гигабит Этернэт элбэгшснээс шалтгаалан хэрэглээнээс гарчээ.	[МХХТ]
1129	Харилцаа холбоо	Fibre to the cabinet/node (FTTC/FTTN)	Шилэн кабелийг кабинет/зангилаа руу оруулах технологи (FTTC/FTTN)	FTTC/FTTN технологи болон өөр хандалтын орчин (ө.х,VDSL технологитой зэс кабель) ашиглан файл татах чиглэлдээ 256Кбит/с ба түүнээс илүү хурдаар интернэт үйлчилгээ авах боломжийг хангадаг.	[МХХТ]
1130	Харилцаа холбоо	Fibre-to-the-home/building	Шилэн кабелийг гэр/байшинд оруулах технологи (FTTH/FTTB)	FTTH/FTTB технологи ашиглан файл татах чиглэлдээ 256Кбит/с ба түүнээс илүү хурдаар интернэт үйлчилгээ авах боломжийг хангадаг. Үүнд хэрэглэгчийн төхөөрөмж рүү шууд шилэн кабель очдог газрын болон байшингийн хананаас 2м-ээс бага зайд шилэн кабель очиж байгаа байшингийн интернэт хэрэглэгчийг хамарна.	[МХХТ]
1131	Харилцаа холбоо	Fixed (wired) broadband Internet connection charge	Суурин (утсан), өргөн зурвасын интернэтийн холболтын хураамж	Суурин буюу утсан холбооны өргөн зурвасын интернэтийн холболтын нэг удаа төлөх хураамж. Боломжит хамгийн хямд тарифаар тооцно. Буцаан олгох мөнгийг бичихгүй. НӨАТ орно.	[МХХТ]
1132	Харилцаа холбоо	Fixed (wired) broadband Internet monthly subscription charge	Суурин өргөн зурвасын интернэтийн сарын хэрэглээний төлбөр	Суурин өргөн зурвасын интернэтийн холболтын сарын хэрэглээний төлбөр. 256Кбит/с ба түүнээс дээш хурдтай интернэт DSL холболтууд орно. НӨАТ багтана.	[МХХТ]
1133	Харилцаа холбоо	Fixed (wired) broadband investment	Суурин (утсан) холбооны өргөн зурвасын үйлчилгээний хөрөнгө оруулалт	Энэ үзүүлэлтэд, улсын хэмжээнд суурин (утсан) холбооны өргөн зурвасын үйлчилгээнд зориулсан жилийн хөрөнгө оруулалт тооцогдоно.	[МХХТ]
1134	Харилцаа холбоо	Fixed (Wired) broadband speed	Утсан холбооны өргөн зурвасын хурд	Утсан холбооны өргөн зурвасын хурд (Mбит/с). Хэрэглэгчдэд баталгаа болгодог хурд биш харин онолын хувьд боломжит файл татах дээд хурдаар илэрхийлэгдэнэ.	[МХХТ]
1135	Харилцаа холбоо	Fixed numbers ported	Зөөвөрлөсөн суурин телефон дугаарууд	Жилийн хугацаанд зөөвөрлөсөн суурин телефоны нийт дугаар. Дугаар зөөвөрлөлт нь шилжилтийн тоогоор тодорхойлогдоно. Өөрөөр хэлбэл, нэг дугаар олон удаа шилжилт хийж болно.	[МХХТ]
1136	Харилцаа холбоо	Fixed telephone lines	Суурин телефоны шугам, суурин телефон утас, суурин телефон хэрэглэгч	Суурин телефон утасны шугам нь хэрэглэгчийн терминалыг (төхөөрөмжийг) нийтийн телефон сүлжээнд (PSTN, ISDN, WLL, VoIP) холбож өгдөг, телефон холболтын төв станцын гол “идэвхтэй шугам”. Идэвхтэй шугам гэдэг нь сүүлийн 3 сар тасралтгүй үйл ажиллагаатай байгаа шугамыг хэлнэ. Энэ нэр томъёо нь харилцаа холбооны бичиг баримтад голлон ашиглагддаг.	[МХХТ]
1137	Харилцаа холбоо	Fixed telephone lines to mobile networks traffic (minutes)	Суурин телефоноос хөдөлгөөнт сүлжээ рүү гарах ачаалал (минутаар)	Улсын хэмжээнд суурин телефон сүлжээнээс хөдөлгөөнт үүрэн телефон сүлжээ рүү гарсан дуудлагуудын нийт минут.	[МХХТ]
1138	Харилцаа холбоо	Fixed telephone service investment	Суурин телефон үйлчилгээний хөрөнгө оруулалт	Энэ үзүүлэлтэд, улсын хэмжээнд суурин телефон утасны үйлчилгээнд зориулсан жилийн хөрөнгө оруулалт тооцогдоно.	[МХХТ]
1139	Харилцаа холбоо	Forced rerouting	Зайлшгүй дахин чиглүүлэлт	Ашиглаж байгаа дохиоллын чиглэл нь гэмтсэн эсвэл түүнийг ачааллаас чөлөөлөх шаардлага гарвал дохиоллын ачааллыг дохиоллын нэг чиглэлээс нөгөө рүү шилжүүлэх үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1140	Харилцаа холбоо	Forced retrasmission(procedure)	Зайлшгүй дахин дамжуулал	Урьдчилан сэргийлэх циклийн дахин дамжууллын процедурыг дэмжих алдаа засах үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1141	Харилцаа холбоо	Foreign investment	Гадаадын хөрөнгө оруулалт	Энэ үзүүлэлтэд Харилцаа холбооны үйлчилгээнд (үүрэн, суурин, интернэтийн үйлчилгээнүүд) гадаадын эх үүсвэрээс жилд оруулсан хөрөнгө оруулалт хамаарна.	[МХХТ]
1142	Харилцаа холбоо	Forward signal	Шууд чиглэлийн дохио	Холболт тогтоох, чөлөөлөх болон холболтын бусад удирдлагад ашигладаг бөгөөд дуудлага дамжих чигт илгээгддэг дохио.	[МХХТ]
1143	Харилцаа холбоо	Fractional T-1	Т1 урсгал	Т1 буюу Т3 урсгал нь Хойд Америкт хэрэглэгддэг тоон шугам юм. T1 урсгал нь тус бүр нь 64Кбит/с багтаамжтай 24 өгөгдөл дамжуулах сувгаас бүрдэнэ. Хэрэглэгч энэ 24 сувгаас заримыг нь түрээсэлж болно. Дамжууллын арга ба дамжуулах хурд бүх сувгуудад адилхан. Т3 шугам нь 64Кбит/с хурдтай 672 сувгаас бүрдэх ба мөн чиглэсэн үйлчилгээнд хэрэглэгддэг.	[МХХТ]
1144	Харилцаа холбоо	Freephone	Чөлөөт телефон, төлбөргүй телефон	Англи улсад Төлбөргүй телефон нь дугаар хөрвүүлэх үйлчилгээний (NTS) нэг төрөл юм. Энэ телефоныг ашиглан хэрэглэгч газар нутгийн харъяалал харгалзахгүйгээр 0800, 0500-аар эхэлсэн дугаар руу үнэгүй дуудлага илгээнэ. Бүх төлбөр ба түүнтэй холбоотой үнэ өртгийг дуудлага хүлээн авсан байгууллагатай тооцдог. Бизнесийн ба ашгийн бус байгууллагад туслахаар төлбөргүй телефоны дугаарыг санал болгодог. Америкт 1-800 дугаарыг төлбөргүй телефонд ашигладаг.	[МХХТ]
1145	Харилцаа холбоо	FSO (Free-space optics)	Чөлөөт орон зайн оптик	Чөлөөт орон зайн оптик (FSO), мөн чөлөөт орон зайн фотон (FSP) гэж нэрлэдэг. Энэ нь холбооны өргөн зурвасыг үүсгэхийн тулд атмосферээр дайрах инфра улаан (IR) цацраг буюу үзэгдэх дохионы дамжуулал хийхийг хэлнэ. Ихэнх тохиолдолд лазерын туяаг ашигладаг боловч гэрэлтдэг диод (LED) буюу инфра улаан диод (IRED)-ыг хэрэглэдэг. FSO-ийн онол нь шилэн кабелийн дамжуулалд зориулагдсан гол зүйл юм. Ялгаа нь шилэн кабелиар дамжихаас арай илүү олон чиглэлд орон зайн буюу агаараар илгээгдэх цацрагийн энерги юм. Хэрэв энергийн эх үүсвэр шаардлагатай зайд очих хангалттай цацраг гаргахгүй бол линзээр цацаргалтыг хийж болно. Үүсгүүр дээр үзэгдэх буюу инфра улаан (IR) туяаны энерги дамжуулагдах гэж буй өгөгдөлтэй модуляцлагддаг. Очих цэгт цацраг фотодетектороор таслагдана, өгөгдлийг инфра улаан (IR) буюу үзэгдэх цацрагаас гаргаж авдаг (демодуляц) ба үүний үр дүнд гарсан дохио өсгөгдөөд, техник хангамж руу илгээгддэг.	[МХХТ]
1146	Харилцаа холбоо	FTTC (Fiber to the Сurb)	Төгсгөлийн цэг рүү очих кабель, FTTC	Төгсгөлийн цэг рүү очих кабель (FTTC) гэдэг нь хуучны телефон үйлчилгээ (POTS-нд зориулсан өөрчлөлт хийх мэтийн гэрийн ойролцоо буюу ямар нэг бизнесийн орчны цэгт шилэн кабелийг шууд суурилуулах буюу ашиглах гэсэнтэй утга адил юм. Бүх телефон шугамыг шилжүүлэх бодолтой байвал та хөршийгөө хамруулах ба тэдгээрийг шилэн кабелиар солих хэрэгтэй. Энэ холболт нь бидэнд илүү өндөр зурвасын өргөнийг өгөх ба захиалгаар видео үзэх, онлайнаар олон төрлийн мэдээлэл хүлээн авах гэх мэт үйлчилгээг авах боломжтой болно. Төгсгөлд хүрэх кабель (FTTC)-д коаксаль кабель буюу хэрэглэгч болон төгсгөлийн цэг 2-ын хооронд богино зайд дохио дамжуулж чадах өөр орчин хэрэглэж болно.	[МХХТ]
1147	Харилцаа холбоо	G.703	G.703	G.703 нь Т1, E1 мэтийн тоон зөөгчийн урсгалаар дууны дохио дамжуулахад зориулагдсан олон улсын (ITU-T) стандарт. G703 үйлчилгээг нягтруулагч, замчлагч, гүүр гэх мэт өгөгдлийн холбооны төхөөрөмжийн харилцан холболтонд голлон ашиглагддаг. G.703 баланслагдсан (120Ом дөрвөлсөн хос кабель) эсвэл баланслагдаагүй (75Ом каоксиал) кабелиар дамжуулагддаг.	[МХХТ]
1148	Харилцаа холбоо	Gigaflop	Гигафлоп	Компьютерийн хурдыг хэмжих нэгж, Гигафлоп гэдэг нь 1 секундэд 1 миллиард цэгийн үйлдэл хийх хэмжээ. 1 Гфлоп/сек = 1,000,000,000 үйлдэл.	[МХХТ]
1149	Харилцаа холбоо	Group Call	Группын дуудлага	Энэ нь цахилгаан холбооны нэмэлт үйлчилгээний нэг төрөл ба Хоёроос дээш хүн телефоноор хоорондоо ярихыг хэлнэ.	[МХХТ]
1150	Харилцаа холбоо	Guarding	Хамгаалалт	Дохиоллын зурвасын гадна давтамжууд нэгэн зэрэг оршин байгааг таних замаар дохионы орлуулгыг зохиомлоор дүрслэх хэлбэр.	[МХХТ]
1151	Харилцаа холбоо	HDSL (High bit-rate digital subscriber line)	Хэрэглэгчийн өндөр хурдтай тоон шугам	Хэрэглэгчийн өндөр хурдтай тоон шугам (HDSL) нь хэрэглэгчийн тоон шугам (DSL)-ын хуучин хэлбэрүүдийн нэг. Үүнийг утасны компани, хэрэглэгч, корпорацийн хооронд өргөн зурвасын тоон дамжуулал хийхэд ашигладаг. HDSL-ийн гол характеристик бол тэгш хэмтэй, хоёр чиглэлдээ зурвасын өргөн нь тэнцүү байдаг. HDSL нь од мушгилттай хос кабелийн нэг утсаар Хойд Америкийн Т1 шугам (1,544Мбит/с) буюу Европын Е1 (2,048Мбит/с)-ыг зохион байгуулж болно.	[МХХТ]
1152	Харилцаа холбоо	Hierarchical mobile IPv6 (HMIPv6)	Интернэт протоколын 6-р хувилбарын шатлал, HMIPv6	Хөдөлгөөнт интернэт протоколын 6-р хувилбарын шатлал (HMIPv6) нь (MIPv6)-ын нэмэлт хувилбар юм. Энэ нь шаардлагатай дохиоллын тоог багасгах, хөдөлгөөнт холбооны гардвар хийх хурд, хурдыг сайжруулахад зориулан бүтээгдсэн. HMIPv6 нь IETF-аас дэвшүүлсэн стандарт. MIPv6 нь глобал (сайт хоорондын) хөдөлгөөнт байдлыг удирдах боловч суурин (сайт доторх) хөдөлгөөнт байдлын хаягыг нэг бүрчлэн тодорхойлдоггүй. Энэ нь хоёр тохиолдолд хоёуланд нь адилхан механизм ашигладаг, суурин хөдөлгөөнт байдлын үед ашиглалт үр ашиг муутай. HMIPv6 нь MIPv6 дээр өөр түвшин нэмсэн бөгөөд суурин хөдөлгөөнт байдлаа глобалаасаа тусгаарладаг. HMIPv6-д глобал хөдөлгөөнт байдал нь суурин гардвар хийгдэж байх явцад MIPv6 протоколоор удирдагддаг..HMIPv6-д байх шинэ зангилааг “Хөдөлгөөнт байдлын цэг” (MAP) гэж нэрлэдэг ба энэ нь суурин цэгээс хөдөлгөөнт гардварыг дэмжиж үйлчилдэг.	[МХХТ]
1153	Харилцаа холбоо	High speed data communications	Өндөр хурдтай өгөгдлийн холбоо	Диал-ап модемийн тусламжтайгаар ISDN эсвэл багц холболттой сүлжээнд өндөр хурдаар холбогдох.	[МХХТ]
1154	Харилцаа холбоо	High-speed Serial Interface (HSSI )	Өндөр хурдтай цуваа интерфейс	Өндөр хурдны цуваа интерфейс (HSSI) гэдэг нь богино зайд холбох интерфейс. Үүнийг бүсийн суурин сүлжээ (LAN)-ний замчиллын ба холбох төхөөрөжийг глобал сүлжээ (WAN)-ний өндөр хурдны шугамтай харилцан холбоход хэрэглэнэ. HSSI нь өөр хоорондоо 50 фүтийн зайд, 52Мбит/с хурдаар төхөөрөмж хооронд ашиглагддаг. Ихэнхдээ LAN чиглүүлэгчийг Т-3 шугамд холбоход HSSI-ийг ашигладаг. HSSI-ийг Token ring ба Этернэт LAN сүлжээний төхөөрөмжүүдийг синхрон оптик сүлжээ (SONET) ОС-1 буюу Т-3 шугамын төхөөрөмжүүдтэй харилцан холбоход ашиглаж болно. HSSI нь мөн хостоос-хост дамжуулалд, дүрс боловсруулалтанд ашиглагддаг.	[МХХТ]
1155	Харилцаа холбоо	Homes passed by Cable Television	Кабелийн телевиз холбогдсон айлуудын тоо	Оршин суугчид нь хэрэглэгчид байх эсэхээс үл хамааран кабелийн телевизийн кабель холбогдсон айль өрхийн тоог энэ үзүүлэлтээр илэрхийлнэ.	[МХХТ]
1156	Харилцаа холбоо	Homes passed by Multi-Channel TV	Олон сувгийн телевизийн үйлчилгээ авдаг өрхийн тоо	Энэ үзүүлэлт гэртээ олон сувгийн (газрын ба хиймэл дагуулын) телевизийн холболттой айл өрхийн тоогоор тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1157	Харилцаа холбоо	Hundred call second	100 дуудлагын секунд	100 дуудлага секунд 1 цент дуудлага секунд (CCS)-тэй адилхан. Энэ нь харилцаа холбооны ачааллын нягтыг хэмжих нэгж. 100 дуудлага секунд нь 1 цагийн 100 секундийн турш 1 сувгийг эзлэх дуудлага (оролдлогын ба эзлэлтийн хугацаа хоёулаа хамаарагдана)-ын хэмжээтэй тэнцүү. Зарим хэрэглээнд CCS нь эрлангаас илүү тохиромтой. 1 Эрланг нь нэг цагийн турш нэг сувгийг эзлэх 1 дуудлагын хэмжээтэй тэнцүү.Зарим тохиолдолд CCS-ээс жижиг “дуудлага-секунд” гэсэн нэгжийг ашигладаг. 1 дуудлага-секунд гэж 1 секундийн туршид 1 сувгийг эзлэх 1 дуудлагатай тэнцүү. 1 CCS = 100 дуудлага-секунд = 1/36 эрланг	[МХХТ]
1158	Харилцаа холбоо	In-band signaling	Ярианы зурвас дахь дохиолол	Нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээнд (PSTN) зурвас доторх дохиолол нь телефон яриад ашиглагдаж буй тэр сувгаар дохиоллыг (дуудлагын удирдлага) солилцоход хэрэглэгддэг. Дохионууд нь хэрэглэгчийн эзэлсэн дамжууллын сувгаар дамжигдах ба дохионы давтамж нь ярианы давтамжийн буюу (0.3-3.4)КГц зурваст хамаарна. Жишээ нь: R5 дохиололын системд шугамын дохио 2400КГц (буцах чиглэлд), 2600КГц (шууд чиглэлд) давтамжийг ашигладаг.	[МХХТ]
1159	Харилцаа холбоо	Incoming international minutes to mobile network	Хөдөлгөөнт телефон сүлжээ рүү олон улсаас орох дуудлагын минут	Хөдөлгөөнт телефон сүлжээ рүү олон улсаас орох дуудлагын нийт минутын тоогоор тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1160	Харилцаа холбоо	Incumbent local exchange carrier (ILEC)	Суурин үйлчилгээ хангагч	Суурин үйлчилгээ хангагч (ILEC) нь АНУ-д байдаг, суурин телефон сүлжээний үйлчилгээ хангадаг телефон компани юм. ILEC нь хэсгийн үйлчилгээний компани (RBOC)-ийн охин компани болох хуучны Blell үйлчилгээний компани (BОC)-ын бүрэлдэхүүнд хамаарагддаг. 1983 онд Велл систем задрахад (BОC)-үүд RBOC-д групп болон нэгтгэгдсэн. ILEC-ийг CLEC-ийн эсрэг сөргүүлэн тавьсан болно.	[МХХТ]
1161	Харилцаа холбоо	Initial address message with additional information(IAI)	Нэмэлт мэдээлэл бүхий анхны хаягийн мэдээлэл	Дуудлагын холболт тогтоох үед шууд чиглэлд дамждаг мэдэээний төрөл. Энэ нь хаягийн, удирдах , чиглүүлэх мэдээлэл мөн төлбөрийн болон холболт тогтоох үйл ажиллагаанд хэрэглэгдэх нэмэлт үйлчилгээний мэдээллийг агуулна.	[МХХТ]
1162	Харилцаа холбоо	Initial address message(IAM)	Анхны хаягийн мессеж	Дуудлага холболт тогтоох үед шууд чиглэлд дамждаг мэдээний төрөл. Энэ нь дуудлагыг боловсруулах болон чиглүүлэхэд хамаатай хаягийн мэдээлэл болон бусад мэдээллийг агуулна.	[МХХТ]
1163	Харилцаа холбоо	Installation fee for business telephone service	Бизнесийн телефон үйлчилгээний суурилуулалтын (холболтын) хураамж	Бизнесийн телефон үйлчилгээний холболтын хураамж НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1164	Харилцаа холбоо	Installation fee for residential telephone service	Өрхийн телефон үйлчилгээний суурилуулалтын (холболтын) хураамж	Суурилуулалтын (эсвэл холболтын) хураамж нь өрхийн үндсэн телефон үйлчилгээг авахад нь зориулсан нэг удаагийн төлбөр юм. Өөр өөр АТС-ийн бүсэд энэхүү төлбөрийн хэмжээ өөр байна. Томоохон хотуудын төлбөр өөр байна. Татварыг оролцуулан төлбөрийг тооцох шаардлагатай бөгөөд татвар ороогүй үед тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1165	Харилцаа холбоо	Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE)	Цахилгааны болон элетроникийн инженерүүдийн хүрээлэн		[МХХТ]
1166	Харилцаа холбоо	Integrated Serviced Digital Network (ISDN)	ISDN (англ. Нэгдмэл Үйлчилгээтэй Тоон Сүлжээ)	PSTN буюу нийтийн зориулалттай телефон сүлжээ ашиглан дуу хоолой, видео болон бусад сүлжээний үйлчилгээний тоон дамжуулалт хийх зориулалттай харилцаа холбооны стандарт. ISDN стандартаар 4 КГц-ийн дамжуулах шугам ашиглан 64 Кбит/с-ийн хурдтай өгөгдөл дамжуулж, телефон болон факсын холбооны нэгдмэл үйлчилгээ хийдэг.	[МХХТ]
1167	Харилцаа холбоо	Integrated T-1	Нэгтгэгдсэн Т-1	Нэгтгэгдсэн Т1 (Бас сувагчлагдсан Т1 гэж нэрлэдэг) бол тоон зөөгчийг модуляцлах арга юм. Энд, Т1 шугам нь 24 сувагт хуваагддаг. Суваг бүр 64Кбит/с хурдтай ба өөр өөр суваг дээр байгаа хэрэглээнүүдийг нэгэн зэрэг явуулах боломжтой. Т1 шугам нь ерөнхийдөө Америк, Канад, Япон улсуудад ашигладаг тоон зөөгчийн аргыг ашигладаг, хугацааны хуваалтын нягтруулга (TDM)-тай 24 сувгийн импульс кодын модуляц (PCM)-ын дохиог 1.544Мбит/с хурдаар зөөдөг. Нэгтгэгдсэн Т1 нь уян хатан учир бизнесийн хувьд түгээмэл болсон. Энэ нь байгууллагад суурин телефон, хот хоорондын телефон, интернэт, интернэт сулжээгээр дуу дамжуулах (VoIP) зэрэг үйлчилгээнүүдийг нэгэн зэрэг нэг сувгаар явуулахыг зөвшөөрдөг. Нэгтгэгдсэн Т1нь Т1 урсгалтай хутгаж болохгүй. Т1 урсгалын шугам нь хэрэглэгчид түрээслэгддэг ба илүү бага үнэтэй.	[МХХТ]
1168	Харилцаа холбоо	Intelligent network	Ухаалаг сүлжээ	Ухаалаг сүлжээ гэдэг нь “тусгай үйлчилгээ” маягийн архитектуртай. Ухаалаг сүлжээний сүүлийн үеийн хувилбар нь “Боловсронгуй ухаалаг сүлжээ (AIN)” юм. Энэ нь “Бие даасан үйлчилгээ” гэсэн санааг агуулсан архитектуртай ба энд телефон дугаарыг янз бүрийн хоорондоо ялгаатай үйлчилгээнд ашиглагддаг. Энэ үйлчилгээнүүд нь дуудлагын төрөл, дуудагчийг таних, өдрийн цаг хугацаа зэрэг нөхцөлүүдээс хамааран өөр өөр байдаг. Боловсронгуй ухаалаг сүлжээ (AIN) нь шинээр телефон төхөөрөмж суурьлуулахгүйгээр шинэ үйлчилгээнүүдийг нэмэгдүүлэхэд хялбар байдаг.	[МХХТ]
1169	Харилцаа холбоо	Interexchange carrier (IXC)	Станц хоорондын үйлчилгээ эрхлэгч	Станц хоорондын үйлчилгээ эрхлэгч бол газар зүйн өөр өөр нутаг дэвсгэрт оршиж байгаа суурин телефон станцуудын хоорондох холболтыг хангадаг телефон компани юм.	[МХХТ]
1170	Харилцаа холбоо	Interface specification	Интерфейсийн тодорхойлолт	Холбоотой хоёр системийн хоорондын харилцан холболт, харилцан ажиллагааны дараалал, хэлбэр, тоо болон төрөл зэргийн албан ёсны тайлбар.	[МХХТ]
1171	Харилцаа холбоо	Interface units	Интерфейсийн төхөөрөмжүүд	Шугам болон станц хоорондын хэлхээ төгсдөг бөгөөд эдгээр шугам , хэлхээнээс ирж буй ачааллыг боловсруулдаг станцын төхөөрөмж.	[МХХТ]
1172	Харилцаа холбоо	Internal connection	Дотоод холболт	Нэг станцын хэрэглэгчийн шугамууд буюу сувгуудын хооронд дуудлага тогтоох станцын холболт.	[МХХТ]
1173	Харилцаа холбоо	International incoming and outgoing fixed telephone traffic (minutes)	Улс хоорондын суурин телефон сүлжээний орох ба гарах ачаалал (минутаар)	Улс хоорондын суурин телефонсүлжээний орох ба гарах ачааллын нийлбэр.	[МХХТ]
1174	Харилцаа холбоо	International incoming and outgoing total telephone traffic (minutes)	Олон улсын орох, гарах дуудлагын телефон ачаалал (минутаар)	Хөдөлгөөнт болон суурин утасны олон улсын орох, гарах ачааллын нийт нийлбэр (минутаар).	[МХХТ]
1175	Харилцаа холбоо	International incoming fixed telephone traffic (minutes)	Улс хоорондын суурин телефон сүлжээний орох ачаалал (минутаар)	Тухайн улс руу гадаад орноос орж байгаа телефон дуудлагын ярианы ачаалал. Энэ үзүүлэлт нь ачааллын минутын тоогоор илэрхийлэгдэнэ.	[МХХТ]
1176	Харилцаа холбоо	International Incoming Internet bandwidth (Mbit/s)	Олон улсын интернэтийн орох зурвасын өргөн (Mбит/с)	Олон улсын интернэтийн орох мэдээллийн хэмжээний нийт багтаамж (Mбитсек). Энэ хэмжигдэхүүн нь олон улсын зурвасыг оруулан нийт интернэт мэдээллийн солилцооны багтаамжийг харуулна.	[МХХТ]
1177	Харилцаа холбоо	International incoming total telephone traffic (minutes)	Олон улсын нийт орох телефон ачаалал (минутаар)	Гадаад орнуудаас үндэсний сүлжээ рүү орж байгаа олон улсын амжилттай дуудлагын орох ярианы минут. Транзит яриаг хасаад, суурин ба үүрэн телефон яриа, удирдлагатай VoIP яриаг оруулна. Энэ үзүүлэлт нь ачааллын хэмжээг минутаар илэрхийлнэ.	[МХХТ]
1178	Харилцаа холбоо	International Internet bandwidth (Mbit/s)	Улс хоорондын интернэт сүлжээний зурвас (Мбит/с)	Энэ үзүүлэлт улс хоорондын интернэт сүлжээний зурвасын нийт багтаамж (Мбит/с). Хэрэв багтаамж тэгш хэмт бус (ө.х, орох нь гарахаасаа их) бол орох багтаамжаар авна. Энэ нь улс хоорондын зурвасаар солилцож байгаа бүх интернэтийн багтаамжийн нийлбэрээр хэмжигдэнэ.	[МХХТ]
1179	Харилцаа холбоо	International outgoing fixed telephone traffic (minutes)	Улс хоорондын суурин телефон сүлжээний гарах ачаалал (минутаар)	Тухайн улсаас гадаад орон руу гарч байгаа телефон дуудлагуудын нийлбэр минутаар.илэрхийлэгдэнэ. Үүнд үүрэн телефоны ачааллыг оруулж болно.	[МХХТ]
1180	Харилцаа холбоо	International outgoing total telephone traffic (minutes)	Олон улсын гарах дуудлагын телефон ачаалал (минутаар)	Үндэсний сүлжээнээс олон улс руу гарсан амжилттай дуудлагын нийт минут. Үүнд суурин ба үүрэн телефон яриа, удирдлагатай VoIP яриаг оруулна. Энэ үзүүлэлт нь ачааллын хэмжээг минутаар илэрхийлнэ.	[МХХТ]
1181	Харилцаа холбоо	International private leased circuit (IPLC)	Улс хоорондын хувийн түрээсийн суваг	Улс хоорондын хувийн түрээсийн суваг (IPLC) нь дэлхийн нийт нутаг дэвсгэр даяар тархан байрласан албан байгууллагуудыг хооронд нь холбох зорилгоор ашиглагдах “цэгээс цэгт” гэсэн хувийн шугам юм. IPLC-ыг интернэт сүлжээ рүү хандах, бизнесийн өгөгдөл солилцох, видео хурал явуулах гэх мэт харилцаа холбооны өөр бусад хэлбэрийн үйлчилгээ явуулахад ашиглаж болно.	[МХХТ]
1182	Харилцаа холбоо	International telephone call prices	Олон улсын телефон ярианы үнэ	Өөрийн орны суурин телефон утаснаас гадаад орон руу шууд ярих минутын үнэ. Үнийг дээд үнэ, эсвэл хямдрал зарласан доод үнээр тооцох ба үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр бичнэ. НӨАТ оруулж тооцно.	[МХХТ]
1183	Харилцаа холбоо	International telephone traffic	Улс хоорондын телефоны трафик	Аливаа улсаас гарч байгаа (outgoing) болон тэр улс руу орж байгаа бодит (холболт тогтсон) трафик (ачаалал)-ыг улс хоорондын трафик буюу ачаалал гэж нэрлэнэ. Гарах (outgoing) тарфик гэдэг нь дуудаж байгаа хэрэглэгчийн эх орноос түүний харъяалагддаг улсаас гадна орших улс руу залгагдаж байгаа трафик юм. Эсрэг тохиолдолд дуудагдаж байгаа хэрэглэгчийн улс руу гаднаас дуудах дуудлагыг орох (incoming) трафик гэнэ. Энэ үзүүлэлт нь мөн адил амжилттай болсон дуудлагын тоо буюу нийт ярианы минутаар бүртгэгдэнэ. Тодорхой хоёр улсын хоорондох харилцан холболтын трафик нь мөн бүртгэгдэж болно.	[МХХТ]
1184	Харилцаа холбоо	International telex traffic	Улс хоорондын телексийн трафик	Аливаа улсаас өөр улс руу дамжиж байгаа нийт гарах телексийн трафикийг энэ үзүүлэлтээр илэрхийлнэ. Хэрэв боломжтой бол тэр улсын хүлээн авч байгаа нийт орох телексийн трафикийг бүртгэж болно. Энэ үзүүлэлтийг захидлын тоо болон минутаар тооцно.	[МХХТ]
1185	Харилцаа холбоо	Internet	Интернэт	Дэлхий даяарх хэрэглэгчдийг хамарсан хоорондоо холбоотой компьютерийн сүлжээнүүдийн глобал систем. Интернэт нь цахим болон оптик сүлжээний технологиор холбогдож, орон нутаг болон дэлхийд өргөн цар хүрээг хамарч ажилладаг хувь, олон нийт, эрдмийн, бизнесийн болон төр засаг захиргааны сая сая сүлжээнээс бүрддэг аварга сүлжээ юм. Интернэт нь хэрэглэгчийг асар өргөн хүрээтэй мэдээллийн эх үүсгэвэр, үйлчилгээгээр хангаж өгдөгөөс чухам онцгой нь World Wide Web (WWW) хэмээх хоорондоо холбоостой гипертекст (hypertext) баримтын сүлжээ болон электрон шуудангийн дэд бүтэц юм. 2009 оны байдлаар ойролцоогоор дэлхийн хүн амын дөрөвний нэг нь буюу 1.5 тэрбум хүн интернэт хэрэглэж байна. Интернэт болон вэб буюу World Wide Web (англ. Даян Дэлхийн Тор) гэсэн нэр томъёог өдөр тутмын хэрэглээнд нэг утгаар ашиглах нь түгээмэл тохиолддог. Хэрэг дээрээ энэ хоёр нь ялгаатай. Интернэт нь дэлхийг хамарсан өгөгдлийн холбооны (data communication) систем бөгөөд компьютерүүдийг холбосон техник болон програм хангамжийн дэд бүтэц (infrastructure). Харин вэб гэдэг нь интернэтээр дамждаг олон төрөл үйлчилгээний зөвхөн нэг нь бөгөөд гиперхолбоос (hyperlink), URL-аар холбосон хоорондоо холбоотой баримт (document) болон бусад эх сурвалжийн цуглуулга юм.	[МХХТ]
1186	Харилцаа холбоо	Internet Dial-up traffic (minutes)	Диал-ап интернэтийн ачаалал (минутаар)	Нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээгээр диал-ап холболтоор интернэтэд хандсан нийт минут.	[МХХТ]
1187	Харилцаа холбоо	Internet draft	Интернэт төсөл	Интернэт стандарт батлагдахын өмнөх зургаан сарын хүчинтэй (явцын) албан бус бичиг баримт юм.	[МХХТ]
1188	Харилцаа холбоо	Internet protocol private branch exchange (IP-PBE)	Интернэт протокол хэрэглэсэн салбарын холболтын станц	Интернэт протокол хэрэглэсэн салбарын холболтын станц (IP PBX) нь VoIP (Интернэт протоколоор дуу дамжуулах) технологи бүхий хэрэглэгчүүдийн хооронд суурин сүлжээний шугамаар дуудлагуудыг холбох зориулалттай салбарын холболтын станц (Байгууллагын хүрээн дэх телефон холболтын систем) юм. Өргөн хэрэглээний IP PBX нь VoIP хэрэглэгч ба уламжлалт телефон хэрэглэгчийн хооронд буюу уламжлалт телефон хэрэглэгчүүдийн хооронд ердийн PBX-ийнхтэй адилхан замаар холболт хийж чадна. Үүний товчилсон хэлбэр нь IP-PBX, IP/PBX, IPPBX гэсэн хэд хэдэн хэлбэрээр бичигдэж болно. Ердийн PBX-д өгөгдөл ба дуу дамжуулахад тус тусдаа бие даасан сүлжээ шаардлагатай байдаг. IP PBX-ийн нэг сайн тал нь өгөгдөл ба дуу дамжуулах сүлжээг нэгтгэсэн байдлаар хэрэглэдэг. Энэ нь VoIP-тэй адил интернэт хандалт ба уламжлалт телефон холболтонд хэрэглэгч бүр нэг ижил шугамыг ашиглах боломжтой гэсэн үг юм. Энэ нь байгууллагыг хөгжүүлэх, үйл ажиллагааны урт хугацааг багасгах, ашиглалтын зардлыг багасгах зэрэг уян хатан ажиллагааг хангадаг.	[МХХТ]
1189	Харилцаа холбоо	Internet Protocol Suite (TCP/IP)	TCP/IP, Интернэт протоколын багц	Интернэт болон интернэттэй ижил төстэй сүлжээнд ашигладаг холбооны протоколын иж бүрдэл. Уг бүрдэлд багтдаг Transmission Control Protocol (TCP) болон Internet Protocol (IP) хэмээх хамгийн чухал хоёр протоколын нэрээр TCP/IP гэж мөн нэрлэдэг. Орчин үеийн интернэт протоколтой (IP) сүлжээ нь 1960-70-аад онд сууриа тавьсан Интернэт, 1980-аад оны дунд, хожуу үед үүссэн локал сүлжээний (Local area network, LAN) нийлмэл бүтэцтэй. Интернэт протоколын багц нь бусад олонх протоколын адилаар хэд хэдэн түвшний (layer) цогц байдаг бөгөөд доод түвшин бүр нь дээдэх түвшиндээ ажиллагааны суурь болж өгнө. Жишээ нь TCP протокол нь IP протокол дээрээ үндэслэж ажиллана. Өгөгдлийг физик дамжигдахуйц хэлбэрт хөрвүүлдэг доод түвшнийхээ протоколд суурилсан дээд түвшний протокол нь хэрэглэгчдээ илүү ойр, илүү хийсвэр (abstract) өгөгдөл дамжуулдаг түвшин юм. TCP/IP загвар нь өгсөх дарааллаар, Физик түвшин (Link Layer), Сүлжээний түвшин (Internet Layer), Тээвэрлэлтийн түвшин (Transport Layer), Хэрэглээний түвшин (Application Layer) гэсэн дөрвөн түвшинтэй.	[МХХТ]
1190	Харилцаа холбоо	Internet service provider (ISP)	Интернэт провайдер, Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага	Интернэт холболт болон интернэттэй холбоотой бусад төрлийн үйлчилгээ эрхэлдэг компани, байгууллага.	[МХХТ]
1191	Харилцаа холбоо	Internet standard	Интернэт стандарт		[МХХТ]
1192	Харилцаа холбоо	Internet2	Интернэт2	“Ирээдүйн интернэт” үүсэх явцыг хурдасгах үүднээс сүлжээний шинэ дэвшилтэт програм, технологи үүсгэж хөгжүүлэх зорилгоор америкийн судалгаа шинжилгээ, боловсрол, үйлдвэрлэлийн голлох байгууллагуудын хүрээнд байгуулагдсан арилжааны бус консорциум. Төрийн байгууллага болон компьютер үйлдвэрлэлийн тэргүүлэгч компаниудтай нягт хамтран ажилладаг уг консорциум өндөр хурдтай туршилтын Абилэн (англ. Abilene Network) сүлжээ ажиллуулдаг. Үүнтэй холбоотойгоор Internet2 гэсэн нэр нь консорциумаа биш, Абилэн сүлжээг хэлсэн утгатай хэрэглэгддэг.	[МХХТ]
1193	Харилцаа холбоо	IPTV (Internet protocol television)	Интернэт протоколын телевиз	IPTV нь Интернэт протокол (IP)-оор телевизийн хөтөлбөрийг түгээх арга юм. Энэ нь хоёр чиглэлийн үйл ажиллагаатай. IPTV нь газар зүйн өөр өөр газарт байгаа хүмүүст интернэтээр файл солилцож байх ба чатлаж байх үедээ нэгэн зэрэг кино үзэж болох боломжийг олгодог. IPTV суурь сүлжээг хангагч болон серверүүдээр илгээгдсэн 2 чиглэлийн өргөн нэвтрүүлгийн дохиог ашигладаг. Сервер нь үзэгчдэд хэрэгцээгээрээ агууламж цагаа сонгох ба өөр интерактив телевизийн сайн талуудыг авах зэрэг боломжийг хангадаг. Үзэгч өргөн зурвасын холболт, хүсэлтийг нэвтрүүлэх хүлээн авахад зориулсан төхөөрөмжтэй байх ёстой (Set-Top box). Уламжлалт кабелийн тоон телевиз хэрэглэгч бүрт 100 сувгийг хүргэх боломжтой. IPTV нь нэг агшинд нэг хөтөлбөрийг дамжуулдаг. Үзэгч сувгийг солих эсвэл нэвтрүүлэг сонгох үед сүлжээг удирдах серверээс үзэгчийн төхөөрөмж (Set Top box) рүү агууламжийн шинэ урсгалыг дамжуулдаг.	[МХХТ]
1194	Харилцаа холбоо	IPTV subscriber	Интернэтээр телевизийн нэвтрүүлэг үздэг хэрэглэгчийн тоо	Энэ үзүүлэлтээр интернэт сүлжээгээр телевизийн өргөн нэвтрүүлэг хүлээн авдаг өрхийн тоог бүртгэнэ.	[МХХТ]
1195	Харилцаа холбоо	Iridium Satellite Communications	Иридиум сансрын холбоо		[МХХТ]
1196	Харилцаа холбоо	ISDN subscribers	ISDN сүлжээний хэрэглэгч	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээний ISDN (Integrated Service Data Network) хэрэглэгчдийн тоог энэ үзүүлэлтийн дор ойлгоно. ISDN сүлжээ нь хоёр янз байж болно. Үүнд: Анхдагч сүлжээ (primary network) эсвэл үндсэн хурдтай интерфейсийн үйлчилгээ (2B+D, CCITT Rec.I.420)-ний сүлжээ эдгээр болно.	[МХХТ]
1197	Харилцаа холбоо	ISDN subscriptions	ISDN сүлжээний хэрэглэгчдийн тоо	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-нд холбогдсон хэрэглэгчийн тоо. Энэ нь үндсэн ба анхдагч хурдны интерфейс (өөрөө хэлбэл, ITU-T-ийн I.420 зөвлөмжид заасан 2B+D интерфейс)-ээр үйлчилгээг хэрэгжүүлдэг.	[МХХТ]
1198	Харилцаа холбоо	ISDN voice channel equivalents	ISDN сүлжээний ярианы сувгийн эквивалент	Энэ үзүүлэлтийг тодорхойлохдоо үндсэн хурдны ISDN-ний хэрэглэгчидийн тоог хоёроор, анхдагч хурдны ISDN-ний хэрэглэгчидийн тоог хэрэглэж буй стандартаасаа хамааран 23 эсвэл 30-аар үржүүлнэ.	[МХХТ]
1199	Харилцаа холбоо	Isochronous	Изохрон, тэнцүү хугацаа, хугацааны тэнцүүлэл	Энэ нь “isochronous” (Грекийн “тэнцүү” ба “хугацаа” гэсэн үгнээс гаралтай, “eye-SAH-krun-us” гэж дууддаг) нь дуу болон дүрсийн тоон дамжуулал амжилттай байхын тулд цаг хугацааны координацыг шаарддаг процесстой хамаатай. Компьютерийн төхөөрөмжөөс буюу сүлжээгээр нэвтрэн телевиз буюу компьютерт орж буй дуу, дүрсний хурд өгөгдлийн урсгалын эх үүсгэгчийн хурдтай ижил байх хэрэгтэй. Изохрон өгөгдөл дамжуулал нь өгөгдлийн урсгалыг үргэлжилсэн, тогтвортой хурдаар дамжуулах баталгаа өгдөг. (IEEE 1394 өндөр хурдны цуваа холбогчийн FireWire-д изохрон интерфейсийг оролцуулсан байдаг). Изохрон интерфейс нь синхрон ба синхрон бусыг ялгадаг.	[МХХТ]
1200	Харилцаа холбоо	Learning path: Network infrastructure	Сургалтын чиглэл: Сүлжээний дэд бүтэц	Энэ чиглэлээр дэд бүтэц, суурь сүлжээ, сүлжээний хандалтын цэг (NAP), замчлагч, интернэт холбогч, сэлгэн залгагч, гүүр, толгой станц, дахин дамжуулагч, гарцын төхөөрөмж, хүрэх цэг (POP), төгсгөлийн сервер, хост, сүлжээний үйлчилгээний төв, Х төгсгөлийн төхөөрөмж, сүлжээний хавсарга санах байгууламж (NAS), сүлжээний бүсийн санах байгууламж гэх мэтийг судална.	[МХХТ]
1201	Харилцаа холбоо	Learning path: Telephony and wide area networks	Сургалтын чиглэл: Телефон ба Глобал интернэт WAN сүлжээ	Энэ чиглэлээр суваг, нийтийн үйлчилгээний телефон сүлжээ (PSTN), хуучны телефон үйлчилгээний төхөөрөмж (POTS), телефон залгуур, диал-ап холболт, дуу нийлүүлэгч, модем -56Кбит/с, V.xx стандарт, суурин хэлхээ, төв оффисс, тодорхой шугам, үйлчилгээний компани “Белл”, Бүсийн үйлчилгээний компани “Белл”, ухаалаг сүлжээ (IN), Дэвшилтэт ухаалаг сүлжээ (AIN), дохиоллын систем №7 (SS7), EWSD станц, эрланг (шугам ашиглалтыг хэмжих нэгж), фрейм, фрейм релей, фрейм релейн хандах төхөөрөмж (FRAD), Асинхрон дамжууллын горим ATM, 2600Гц давтамж, нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ ISDN, В суваг, D суваг, төгсгөлийн адаптер, Өргөн зурвасын ВISDN сүлжээ, HDLC, IDSL, PABX, Автоматаар шууд орох дуудлага (DID), Дуудлага автоматаар танигч (ANI), Дуудагдсан дугаарыг таних үйлчилгээ (DNIS), тогтмол виртуаль суваг (PVC) , холболттой виртуаль суваг, хэрэглэгчийн тоон шугамын нягтруулагч DSLAM, IP-аар дуу дамжуулах технологи, салаалагч, тоон хэлхээний зөөгч зэргийг судална.	[МХХТ]
1202	Харилцаа холбоо	Learning path: Wireless and Cellular	Сургалтын чиглэл: Утасгүй ба үүрэн систем	Энэ чиглэлээр утасгүй холбооны үйлчилгээ хангагч (WSP), хөдөлгөөнт холбооны систем (AMPS, D-AMPS), сансрын холбооны систем (Eutlsat, VSAT, HALO), FDMA, TDMA нягтруулгын технологи, GSM-DECT, PCS, WAP, EPOC, Bluetooth хөдөлгөөнт холбооны стандартууд, радар, допплерийн эффект, нэврүүлэгч-хүлээн авагч, транспондер, дахин дамжуулагч, богино мессеж үйлчилгээ (SMS ), радиацын хамгаалалт, Виртуаль орчин (VHE), GPRS, ACeS, EDGE, HSCSD, UMTS стандартууд гэх мэтийг судална.	[МХХТ]
1203	Харилцаа холбоо	Learning path: Wires and cables	Сургалтын чиглэл: Утаснууд ба кабелиуд	Энэ чиглэлээр од мушгилттай кабель, од мушгилтгүй кабель, FTP кабель, од мушгилттай хос кабелийн категориуд (CAT1-5), коаксиаль кабель, бүдүүн нарийн утаснууд, шилэн кабель, төгсгөлийн цэг рүү очих кабель, хар кабель, тэгш хэмт кабель, зузаан коаксиаль кабель (АНУ-д), завсрын хуваарилах фрейм, гол хуваарилах фрейм гэх мэтийг судална.	[МХХТ]
1204	Харилцаа холбоо	Leased line	Түрээсийн суваг	Аливаа хэрэглэгч хязгаарлагдмал хүрээнд зөвхөн өөрөө хэрэглэх зорилгоор тусгай хэрэглээнд зориулж ашиглаж байгаа хоёр чиглэлийн шугамыг түрээсийн суваг гэж нэрлэнэ. Ийм суваг нь автомат холболттой ба холболтгүй ярианы болон өгөгдлийн суваг байж болно. Түрээсийн сувгууд нь дотоодын, хот хоорондын, улс хоорондын шугамыг ашиглан зохион байгуулагдаж болно. Энэ үзүүлэлт нь зөвхөн түрээсийн сувгийн тоог илэрхийлэх бөгөөд нэг түрээсийн сувгийг ашиглан зохион байгуулагдаж болно.	[МХХТ]
1205	Харилцаа холбоо	Leased line charges	Түрээсийн шугамын үнэ	Түрээсийн шугамын үнэ гэдэгт харилцан холболтын үнэ болон сарын түрээсийн үнийг хамруулна. Өртөг нь мэдээллийн хурд (2.4, 4.8, 9.6, 19.2, 56/64 Кбит/с болон 1.5/2.0 Mбит/с), зайнаас (км) хамаарч тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1206	Харилцаа холбоо	Leased line subscriptions	Түрээсийн шугамын хэрэглэгчид	Энэ үзүүлэлт түрээсийн шугамын хэрэглэгчдийн тоогоор тодорхойлогдоно. Түрээсийн шугам нь хувийн яриа ба /өгөгдлийн холбооны үйлчилгээнд зориулж 2 байршлыг хооронд нь холбож өгдөг. Түрээсийн шугам бол 2 цэгийн хоорондох нөөцлөгдсөн суваг юм. Түрээсийн шугамыг богино ба хол зайд үүсгэж болно. Энэ нь бүх л хугацааны турш нээлттэй суваг байдаг. Уламжлалт телефон сүлжээ нь сувгийг олон төрлийн ярианы холболт хийхдээ дахин дахин ашиглаж байдгаараа түрээсийн сувгаас ялгаатай. Түрээсийн шугамыг бизнесийн байгууллагууд ихэвчлэн салбар оффистойгоо холбогдоход ашигладаг. Учир нь түрээсийн шугам сүлжээний ачаалалд зориулж баталгаажсан зурвасыг өгдөг юм.	[МХХТ]
1207	Харилцаа холбоо	Line information database	Шугамын мэдээллийн өгөгдлийн сан	Шугамын мэдээллийн өгөгдлийн сан (LIDB) нь хэрэглэгчийн мэдээлэл агуулсан суурин сүлжээний телефон компаниар ашиглалт нь явагддаг өгөгдлийн сан юм. Хэрэглэгчийн мэдээлэлд нэр, хаяг, хүлээн авсан үйлчилгээ, урьдчилсан төлбөрт картын хүчинтэй эсэхийн талаарх мэдээлэл зэрэг хамрагдана.	[МХХТ]
1208	Харилцаа холбоо	Line signalling	Шугамын дохиолол	Ачааллын сувгийг бүгдийг нь эсвэл хагасыг нь тасралтгүй хянадаг болон төгсгөдөг төхөөрөмжүүдийн хооронд дохионууд нь дамжигддаг дохиоллын арга.	[МХХТ]
1209	Харилцаа холбоо	Line termination	Шугамын төгсгөл	Тоон дамжуулах системийн нэг төгсгөл болж, наандаж нэвтрүүлэх болон хүлээн авах функцийг агуулж буй функциональ буюу бүлэг блок.	[МХХТ]
1210	Харилцаа холбоо	Link-by-link signalling	Шугамнаас шугаманд дамжих дохиолол	Олон сувгийн холболтонд тухайн хугацаанд дохионууд нь нэг л шугамаар дамждаг ба завсрын холболтын цэг бүр дээр дараачийн дамжуулалд зориулж боловсруулалт хийхийг шаарддаг дохиоллын арга.	[МХХТ]
1211	Харилцаа холбоо	Link-link signalling	Нэвт дохиолол	Шууд холбогдсон эсвэл дохиоллын дамжууллын цэгээр холбогдсон хоёр дохиоллын цэгийн хооронд дохиоллын мэдээллийг солилцох процедур.	[МХХТ]
1212	Харилцаа холбоо	Load sharing (general)	Ачаалал хуваах (ерөнхий)	Ачааллыг тэнцвэржүүлэх болон найдвартай ажиллагааг сайжруулах үүднээс дохиоллын ачааллыг хоёр буюу түүнээс олон дохиоллын буюу мэдээний чиглэлээр хуваарилах процесс.	[МХХТ]
1213	Харилцаа холбоо	Local access and transport area	Суурин хандалт тээвэрлэх бүс	Суурин хандалт тээвэрлэх бүс (LATA) нь АНУ-д хэрэглэгддэг, суурин сүлжээний телефон үйлчилгээ эрхлэгч (LECs) нэг ба хэд хэдэн компаниудыг хамрах газарзүйн бүсийг нэрлэх нэр томъёо. LATA-ийн хүрээнд 2 суурин станцын хооронд холболтыг “LATA доторх” гэж нэрлэдэг. 2 LATA-ийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн хоорондох холболтыг “LATA хоородох” гэж нэрлэдэг. LATA хоородынх бол хот хоорондын үйлчилгээ эрхлэнэ. “LATA доторх” буюу “LATA хоородох” үйлчилгээ эрхлэх компаний мөрдөх дүрмийг 1996 оны Харилцаа холбооны актан дээр үндэслэгдэн гаргасан.	[МХХТ]
1214	Харилцаа холбоо	Local exchange carrier (LEC)	Суурин холболтын үйлчилгээ эрхлэгч	Суурин холболтын үйлчилгээ эрхлэгч нь (LEC) АНУ-д нийтийн үйлчилгээний телефон компанид зориулагдсан нэр томьёо юм. Энэ нь суурин үйлчилгээг хангадаг. LEC-ийн хамгийн томуудын нэг нь ашиглалт үйлчилгээний BELL компани болно.	[МХХТ]
1215	Харилцаа холбоо	Local fixed to fixed telephone traffic (minutes)	Суурин телефон сүлжээний хот доторх ачаалал	Суурин телефон сүлжээний ачаалал нь дуудаж байгаа станц нь байрлах суурин холболтын муж дотор бүрэн төгссөн телефоны шугамын ачааллаас бүрдэнэ. Энэ нь суурин холболтын төлбөрт хэрэглэгчээс дуудах ачаалал юм. Уг ачааллыг минутаар илэрхийлнэ. Хэрэв ачаалал нь дуудлагын тоо эсвэл импульсийн тоогоор илэрхийлэгдвэл ачааллыг минутад хувиргах тохиромжтой аргыг хэрэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1216	Харилцаа холбоо	Local number portability (LNP)	Суурин хэрэглэгчийн дугаар зөөврийн байх шинж	Суурин хэрэглэгчийн дугаар зөөврийн байх шинж (LNP) нь АНУ-д хэрэглэгддэг, хэрэв хэрэглэгчид нь өөр суурин телефоны үйлчилгээ хангагч руу холбогдвол өөрийнхөө дугаарыг хадгалах чанар юм. LNP нь байрлалын чиглэлийн дугаар (LRN)-аар хийгдэх боломжтой. Ирээдүйд хэрэглэгчид өөр байрлалд шилжихэд өөрийн телефон дугаар хадгалах шинж (LNP) нь улам өргөжих болно. LNP ба LRN нь дугаар зөөвөрлөлтийг удирдах төвөөр хянагдан удирдагдах болно.	[МХХТ]
1217	Харилцаа холбоо	Local Telephone Traffic	Орон нутгийн (хотын доторх) телефон трафик	Төлбөрйин тооцоо хийгддэг бүс нутгийн хүрээнд (дуудаж байгаа станцын оршин буй дүүрэг) АТС хооронд солилцож байгаа бодит (холболт тогтсон) ачааллыг орон нутгийн (хотын доторхи/Local) трафик гэж нэрлэнэ. Орон нутгийн (хотын доторхи/local) хязгаарт нэг хэрэглэгч нөгөөг дуудаж телефоноор ярьсан ярианы төлбөр орон нутгийн (хотын доторхи/local) тарифаар тооцогдох юм. Энэ үзүүлэлтийг ярианы нийт минутаар эсвэл холболт тогтсон дуудлагын тоогоор илэрхийлж болно. Хэрэв энэ үзүүлэлт ямар нэг хэмжих нэгж юмуу зөвхөн орон нутгийн (хотын доторхи/local) тарифаар төлбөрийн импульсын тоогоор бүртгэгдэж байвал түүнийг нийт дуудлагын тоо/нийт ярианы минутад харьцуулсан харьцаанд шилжүүлэх тохиромжтой аргачлалыг мөрдөх шаардлагатай.	[МХХТ]
1218	Харилцаа холбоо	Location Routing Number (LRN)	Байрлалын чиглэлийн дугаар, LRN	Байрлалын чиглэлийн дугаар (LRN) нь үйлчилгээний удирдлагын цэг (SCP) гэж нэрлэгдэх, өгөгдлийн санд хадгалагдах 10 цифр бүхий дугаар юм. Энэ нь суурин телефон станцын холболтын портыг таних зориулалттай. LRN бол суурин хэрэглэгчийн дугаар зөөврийн байх шинж (LNP)-ийг хангах техник юм.. LRN-ийг ашигласнаар номер цуглуулж байхад суурин телефон станц SCP дэх замчлалын өгөгдлийн сангаас хэрэглэгчтэй холбоотой LRN-ыг асуудаг. LRN нь суурин телефон үйлчилгээ эрхлэгчийг таних телефон дугаарын хэрэгцээг даган өөрчлөгддөг. Хэрэв хэрэглэгч өөр телефон үйлчилгээ эрхлэгч рүү шилжвэл тухайн телефон дугаар нь хадгалагдах болно. Зөвхөн LRN өөрчлөгдөнө.	[МХХТ]
1219	Харилцаа холбоо	Long distance carrier	Хот хоорондын телефон үйлчилгээ эрхлэгч	Хот хоорондын телефон үйлчилгээ эрхлэгч бол газарзүйн өөр өөр бусад орчин буй суурин станцуудын хоорондох холболтыг хангагч телефон коммани юм. АНУ-д холболтын байгууламж хоорондын үйлчилгээ эрхлэгч (IXC)-тэй адилаар, хот хоорондын үйлчилгээ эрхлэгч нь тээвэрлэх бүсийн суурин хандалт хооронд (interLATA)-ын үйлчилгээг хангадаг.	[МХХТ]
1220	Харилцаа холбоо	Long distance fixed to fixed telephone traffic (minutes)	Хот хоорондын сууринаас суурин телефон ачаалал (минутаар)	Хот хоорондын суурин телефон ачаалал нь дуудсан телефон аппаратнаас суурин төлбөрөөс гадна орчинд орших телефон аппараттай солилцох хот хоорондын суурин телефоны идэвхтэй хэрэглэгчийн үүсгэсэн ачааллаас бүрдэнэ. Энэ үзүүлэлт нь хотхоорондын суваг эзлэлтийн нийт минутаар тодорхойлогдоно. Үүнд диал-ап интернэт хандалтанд ашигласан минут хамаарахгүй.	[МХХТ]
1221	Харилцаа холбоо	Long-haul optics	Гэрлэн дохионы алсын дамжуулал	Гэрлэн дохиоллын алсын дамжуулал гэдэг нь хүний нүдэнд үзэгдэх гэрлэн дохиог шилэн кабелиар алс хол зайд дамжуулах гэсэн утгатай. Дамжуулалтанд дахин дамжуулагч огт хэрэглэхгүй эсвэл хамгийн багаар хэрэглэхийг зорино. Хэвийн үед дахин дамжуулагч нь дохионы чанарыг хадгалахын тулд шилэн кабелийн уртын дагуу зайлшгүй хэрэглэх шаардлагатай байдаг. Гэрлэн дохионы дамжууллыг (өөрөөр хэлбэл, гэрлэн дохионы хэт хол дамжуулал (ULH) оптик гэж нэрлэдэг) хөгжүүлэгчдийн гол шалгуур нь шилэн кабель ашигладаг материалын алдагдалтай холбоотой байдаг. Энэ алдагдлын хэмжээ нь оролтонд байх гэрлэн дохионы тодрол нэмэгдсэнээр ихэсч болно.	[МХХТ]
1222	Харилцаа холбоо	Loop / disconnet signalling	Хэлхээ/ салгах дохиолол	Битүү хэлхээг (щлейфийг) салгах болон дахин залгах замаар дохиог илэрхийлэх тогтмол гүйдлийн дохиоллын арга.	[МХХТ]
1223	Харилцаа холбоо	Loopback	Шлейф, гэдрэг холбоо, гэдрэг хэлхээ	Телефон системд “гэдрэг холбоо” гэдэг нь сүлжээний хүрэх цэг рүү анхны гарах цэгээс дохиог илгээж үүнийгээ буцааж хүлээн авах шалгалтын дохио юм. Буцаж ирсэн энэ дохио нь асуудлыг шийдэхэд (гэмтэлд диагностик хийхэд) тусалдаг. Гэдрэг холбооны шалгалтыг телефон системийн төхөөрөмжийн хэсэг бүр лүү нэгэн цаг хугацаанд илгээх нь гэмтлийг арилгах техник болох юм.	[МХХТ]
1224	Харилцаа холбоо	LZW compression	LZW шахагч, LZW шахалт	LZW шахалт нь Abraham Lempel, Jacov Ziv, Terry Weleh нарын санаачилсан хүснэгт дээр сууриласан алгоримтын загварыг ашиглан файлыг жижигрүүлэн багасгаж шахах арга юм. LZW шахалтанд гол хэрэглэгддэг 2 файл форматыг ашигладаг. Үүнд: 1. Вэб сайтын GIF дүрс формат 2. TIFF дүрс формат юм. LZW шахах арга нь текст файлыг шахахад бас тохиромжтой.	[МХХТ]
1225	Харилцаа холбоо	Main line for residential use	Хувийн хэрэглэгчийн гол шугамын тоо	Хувийн хэрэглэгч буюу айл өрхөд үйлчлэх зориулалттай гол шугамыг хувийн хэрэглэгчийн гол шугамын тоо гэж нэрлэнэ. Энэ нь мэдээлэл холбооны үзүүлэлтүүдийн нэг юм. Үүнд албаны хэрэглэгч, засгийн газрын ба тусгай зориулалтын шугам эсвэл бусад телефон станцтай холбогдох шугамыг оролцуулахгүй.	[МХХТ]
1226	Харилцаа холбоо	Main lines connected to digital exchange	Тоон холболтын системд холбогдсон гол шугамын тоо	Энэ тодорхойлолтын утга нь тоон технологитой холболтын системд холбогдсон нийт гол шугамын тоо юм. Энэ үзүүлэлт нь нийт тоон (электрон) холболтын системийн тоог, холболтын систем хоорондын холбох шугамын тоог, тоон сүлжээний төгсгөлийн төхөөрөмжийн тоог илэрхийлэхгүй.	[МХХТ]
1227	Харилцаа холбоо	Main lines in urban areas	Хот суурин газрын гол шугамын тоо	Улсын хэмжээний нийт гол шугамын хичнээн нь хот суурин газар байна вэ гэдгийг илэрхийлнэ. Хот суурин газар Urban гэдэг тодорхойлолт өгөгдсөн байх ёстой.	[МХХТ]
1228	Харилцаа холбоо	Major alarm	Ноцтой гэмтлийн дохиолол, томоохон гэмтлийн дохиолол	Тоног төхөөрөмж болон системд гарсан ноцтой, нилээд их хэмжээний томоохон гэмтлийг дохиолдог. энэ төрлийн гэмтлийг улаан өнгийн гэрлээр илэрхийлдэг.	[МХХТ]
1229	Харилцаа холбоо	Mean opinion score (MOS)	Дундаж үнэлгээ	Интернэт телефон, дуу дамжуулах холбоонд дундаж үнэлгээ (MOS) нь хэлхээний очих төгсгөл дээрх хүний ярианы чанарын тоон хэмжээг хангадаг схем юм. Энэ схем системийн гүйцэтгэлийн тоон үзүүлэлтийн математик дундажыг ашигладаг. MOS-ыг тодорхойлохын тулд эрэгтэй эмэгтэй яригчаас холбооны хэлхээгээр дамжигдсан өгүүлбэрүүд сонсогчид хэр чанартай сонсогдсоныг тодорхойлно. Сонсогч өгүүлбэр бүрт муу /1/, дунд /2/, сайн /3/, онц /4/, онц сайн /5/ гэсэн үнэлгээ өгдөг. MOS нь муу /1/-ээс хамгийн сайн /5/ -ын хооронд байх хувийн оноонуудын арифметик дундаж юм.	[МХХТ]
1230	Харилцаа холбоо	Media	Мэдээллийн хэрэгсэл	Мэдээлэл эсвэл өгөгдлийг хадгалах, зөөвөрлөхөд ашигладаг хадгалуур (storage), дамжуулах суваг (transmission channel) болон хэрэглүүр (tool). Medium хэмээх үгний олон тоо заасан хувирал болох media нь ихэнхдээ mass media (масс мэдээллийн хэрэгсэл) болон news media гэсэн нэр томъёотой ижил утгаар хэрэглэгддэг боловч medium буюу тодорхой нэг төрлийн мэдээллийн хэрэгслийг тусгайд нь илэрхийлсэн утгатай байж болдог.	[МХХТ]
1231	Харилцаа холбоо	Mediation device	Завсрын төхөөрөмж	Цахилгаан холбооны удирдлагын сүлжээнд, сүлжээний элемент үйлдлийн системийн хооронд оршдог бөгөөд хоёр нэгжийн хоорондын мэдээллийн урсгалыг хөрвүүлдэг, нягтруулдаг төхөөрөмж буюу функц.	[МХХТ]
1232	Харилцаа холбоо	Minor alarm	Бага зэрэг гэмтлийн дохиолол	Тоног төхөөрөмж болон системд гарсан бага зэргийн гэмтлийг дохиолдог. Энэ төрлийн гэмтлийг шар өнгөөр илэрхийлдэг.	[МХХТ]
1233	Харилцаа холбоо	MMS sent	Илгээсэн мулимедиа үйлчилгээ, MMS	Улс дотроо болон олон улсын чиглэлүүд рүү илгээсэн нийт мултимедиа мессежийн тоо. Компьютерээс хөдөлгөөнт холбоо руу эсвэл компьютеруудад илгээсэн мессежийг хасаж тооцно.	[МХХТ]
1234	Харилцаа холбоо	Mobile cellular – cheapest recharge card value	Хөдөлгөөнт үүрэн холбоо – хамгийн хямд цэнэглэгч картны үнэ	Хамгийн хямд цэнэглэгч картны үнэ. Энэ картаар хэдэн минут ярьж болох, хэдэн богино мессеж (SMS) бичих боломжтойг тэмдэглэх ёстой.	[МХХТ]
1235	Харилцаа холбоо	Mobile cellular monthly subscription charge	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны сарын хэрэглээний төлбөр	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны сарын хэрэглээний төлбөрт НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1236	Харилцаа холбоо	Mobile cellular postpaid connection charge	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны дараа төлбөрт үйлчилгээний холболтын төлбөр	Шинэ хэрэглэгчийн нэг удаа төлөх төлбөр буюу Сим картны үнэ. Уг төлбөрт урамшууллын ярианы эрх, SMS-ийн эрх багтсан бол үүнийг тэмдэглэнэ. Буцаан олгогдох мөнгийг үүнд оруулахгүй. НӨАТ оруулж тооцно.	[МХХТ]
1237	Харилцаа холбоо	Mobile cellular prepaid connection charge	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны урьдчилсан төлбөрт үйлчилгээний холболтын төлбөр	Шинэ хэрэглэгчийн нэг удаа төлөх төлбөр буюу Сим картны үнэ. Уг төлбөрт урамшууллын ярианы эрх, SMS-ийн эрх багтсан бол үүнийг тэмдэглэнэ. НӨАТ оруулж тооцно.	[МХХТ]
1238	Харилцаа холбоо	Mobile cellular prepaid- price of SMS (off-net)	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны урьдчилсан төлбөрт хэрэглэгчийн бусад сүлжээнд бичих SMS-ийн үнэ	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны урьдчилсан төлбөрт хэрэглэгчийн бусад сүлжээнд бичих богино мессеж (SMS)-ийн үнэ. НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1239	Харилцаа холбоо	Mobile cellular prepaid- price of SMS (On_net)	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны урьдчилсан төлбөрт хэрэглэгчийн сүлжээн дотроо бичих SMS-ийн үнэ	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны урьдчилсан төлбөрт хэрэглэгчийн өөрийн сүлжээн дотроо бичих богино мессежийн (SMS)-ийн үнэ. НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1240	Харилцаа холбоо	Mobile cellular telephone subscriptions (post-paid + prepaid)	Хөдөлгөөнт үүрэн телефон хэрэглэгч (урьдчилсан төлбөрт + дараа төлбөрт)	Үүрэн телефон хэрэглэгч гэж үүрэн холбооны технологийг ашиглан суурин болон үүрэн холбооны сүлжээнд холбогдсон идэвхтэй хэрэглэгчдийн тоо. Үүнд урьдчилсан төлбөрт болон дараа төлбөрт хэрэглэгчдийг хамааруулна. Гар утасны ярианы үйлчилгээ үзүүлдэг бүх үйлчилгээ орно.	[МХХТ]
1241	Харилцаа холбоо	Mobile communication charges	Хөдөлгөөнт холбооны төлбөр	Хөдөлгөөнт холбооны төлбөрт дараахи төлбөрүүд багтана. Үүнд: Хөдөлгөөнт холбооны холболтын болон сарын суурь хураамж, долоо хоног, өдөр, цаг, зайнаас хамаарсан ярианы төлбөр эдгээр орно. Боломжтой бол хөдөлгөөнт холбооны ярианы тухай мэдээллийг аналог (TACS, NMT, AMPS г.м) эсвэл тоон (GCM, DCME г.м) системийн үйлчилгээний яриа хэлбэрээр тус тусдаа бүртгэнэ.	[МХХТ]
1242	Харилцаа холбоо	Mobile communication investment	Үүрэн холбооны хөрөнгө оруулалт	Энэ үзүүлэлтэд улсын хэмжээнд үүрэн холбооны үйлчилгээнд жилд оруулсан хөрөнгө оруулалт тооцогдоно.	[МХХТ]
1243	Харилцаа холбоо	Mobile data revenues	Хөдөлгөөнт холбооны өгөгдөл дамжуулах үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд хөдөлгөөнт үүрэн телефоноор богино мессеж SMS, болон мултимедиа мессеж MMS үйлчилгээ, интернэт ашиглан өгөгдөл дамжуулах үйлчилгээнээс олсон орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1244	Харилцаа холбоо	Mobile Internet traffic	Хөдөлгөөнт холбооны интернэт ачаалал	Хөдөлгөөнт холбооны бүх сүлжээний өгөгдлийн ачааллын (SMS, MMS үйлчилгээний ачаалал хамаарахгүй) нийт хэмжээ.	[МХХТ]
1245	Харилцаа холбоо	Monthly subscription for business telephone service	Бизнесийн телефон үйлчилгээний сарын хэрэглээ	Бизнесийн телефон үйлчилгээний сарын хэрэглээ. НӨАТ оруулж тооцно. Оруулаагүй тохиолдолд тэмдэглэх шаардлагатай.	[МХХТ]
1246	Харилцаа холбоо	Monthly subscription for residential telephone service	Өрхийн телефон үйлчилгээний сарын хэрэглээ	Нийтийн Үйлчилгээний Телефон Сүлжээний дараа төлбөрт үйлчилгээний суурь хураамж нь тогтмол байна. Энэхүү суурь хураамжинд шугамын түрээс орох ба харин терминал буюу төгсгөлийн төхөөрөмжийн (ө.х. телефон утас) түрээс орохгүй.	[МХХТ]
1247	Харилцаа холбоо	Muldex	Мулдекс	Мультплексор, демультплексор гэсэн үгний товчлол. Мультплексор, демультплексор хоёр нэг төхөөрөмж дээр нэгдсэн үед энэ хэллэгийг хэрэглэнэ.	[МХХТ]
1248	Харилцаа холбоо	Multi-carrier modulation (MCM)	Олон зөөгчийн модуляц	Олон зөөгчийн модуляц (MCM) бол өгөгдөл дамжууллын арга юм. Энэ аргын үед өгөгдлийг олон нийлэгдэхүүнүүдэд хуваадаг ба эдгээр нийлэгдэхүүнүүд тус бүр өөрийн зөөгч дохиогоор илгээгддэг. Бие даасан зөөгч бүр нарийн зурвастай боловч нийлмэл дохио нь өргөн зурвастай болно. MCM нь анх 1950 онд Америкийн цэргийн холбоонд ашиглагддаг байсан. Одоогоор MCM нь физик орчноор дамжуулагдах тоон холбооны зурвасын өргөнийг нэмэгдүүлэх утгаар ашиглагдах хандлагатай байна. Энэ схем зарим радио өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээнд ашиглагддаг. Энэ технологи өөрөө тоон телевизд зээлдүүлэгддэг, ба асимметрик хэрэглэгчийн тоон шугам (ADSL)-ын системд өгөгдлийн өндөр хурд үүсгэх аргаар ашиглагддаг. MCM нь бас бүсийн утасгүй сүлжээ (WLAN)-д ашиглагддаг. Ортогональ давтамжийн хуваалттай нягтруулга (OFDM), давтамжийн хуваалттай нягтруулга (FDM), ба хугацааны хуваалттай нягтруулга (TDM)-ыг бас хараарай.	[МХХТ]
1249	Харилцаа холбоо	Multichannel homes	Өргөн нэвтрүүлгийн олон сувагт айлын тоо	Энэ үзүүлэлтээр илэрхийлэх тоо нь кабелийн телевизийн хэрэглэгчийн тоон дээр сансрын шууд хүлээн авах (Direct to home) антенны тоог нэмсэнтэй тэнцүү байна.	[МХХТ]
1250	Харилцаа холбоо	Multi-frequency signalling (MFC signalling)	Олон давтамжийн кодын дохиолол	Дохиоллын мэдээллийг m давтамжтай багцаас авсан тус бүр нь n давтамжийг агуулах нийлмэл дохиогоор илэрхийлэх ярианы давтамжийн дохиоллын арга.	[МХХТ]
1251	Харилцаа холбоо	Multimedia home platform (MHP)	Олон орчинт платформ	Олон орчинт платформ (MHP) нь тоон видео өргөн нэвтрүүлэг (DVB)-ийн стандарт юм. Энэ стандарт нь тоон ТВ-(DTV)-ийг интернэт ба дэлхий нийтийн вэб (WWW)-тэй нэгтгэхэд чиглэгдсэн. Үүний үр дүнд интерактив (2 талдаа идэвхитэй) ба өндөр тодролтой телевиз болон хэрэглэгч, бизнест олон зорилготой холбооны сүлжээг бий болгох боломжоор хангагдана. МНР-ийг бүрэн хэрэгжүүлэхэд функцүүд нь кабель, шилэн кабель ба сансрын гэсэн холбооны шугамын орчноор дамжуулагдах болно. Хэрэглэгч вэбэд хандах, ТВ програм (зарим тохиолдолд түүнд оролцох) үзэх, онлайнаар худалдаа хийх, өргөн зурвасын интернэт рүү хандах зэрэг боломжтой. Үүнд: сайжруулсан өргөн нэвтрүүлэг, 2 талын (интерактив) өргөн нэвтрүүлэг, интернэт.	[МХХТ]
1252	Харилцаа холбоо	Multipe	Олшруулалт	Холболтын шатны хэд хэдэн оролт болон гаралтыг ачаалал боловсруулах төхөөрөмжид холбох харилцан холболт.	[МХХТ]
1253	Харилцаа холбоо	Multi-tapping	Олон товчлуурын арга	Олон товчлуурын арга нь телефон аппаратны товчлуурыг ашиглан текст оруулахад ашигладаг хуучны процесс юм. Товчлуурын үсгийг сонгохын тулд тухайн товчлуурыг хэд хэдэн удаа дарна. Жишээ нь: А, В, С үсгүүд “2” гэсэн товчлууртай холбоотой. “2”-ын товчлуурыг нэг удаа дарж А, 2 удаа дарж В, 3 удаа дарж С үсгүүдийг тус тус сонгоно.	[МХХТ]
1254	Харилцаа холбоо	National call fee access (NCFA)	Дотоодын дуудлагын төлбөрийн хандалт	Англид хэрэгжүүлдэг, Дотоодын дуудлагын төлбөрийн хандлага (NCFA) бол дугаар хөрвүүлэх үйлчилгээ (NTS) юм.Энэ нь дотоодын тарифаар тооцогдох 0870 юмуу 0871-ээр эхэлсэн телефон дугаар луу газар зүйн харъяалал харгалзахгүй дуудлага хийхийг дуудагчид зөвшөөрсөн Зарим NCFA-д төлбөрийн талыг дуудагч, нөгөө талыг нь үйлчилгээ үзүүлэгч компани төлөхөөр зохион байгуулагддаг.	[МХХТ]
1255	Харилцаа холбоо	National telephone traffic	Хот хоорондын телефоны трафик	Дуудаж байгаа станцын өөрийн орон нутгийн (хотын доторх) тариф мөрдөж тооцдог бүсийн хязгаараас гадна орших холболтын системтэй солилцох хот хоорондын магистраль (toll) ачаалал (трафик)-ийн зөвхөн амжилттай холболт тогтсон бодит хэмжээг хот хоорондын ачаалал гэнэ. Дээрх үзүүлэлтийн адил энэ үзүүлэлтийг нийт ярианы минутаар эсвэл нийт дуудлагын тоогоор бүртгэнэ.	[МХХТ]
1256	Харилцаа холбоо	National telex traffic	Үндэсний дотоодын телексийн трафик	Дамжуулж байгаа болон хүлээн авч байгаа нийт ачаалал нь нэг улсын хүрээнд байгаа телексийн трафикийг энэ үзүүлэлтээр илэрхийлнэ. Энэ үзүүлэлтийг захидлын тоо болон минутаар тооцно.	[МХХТ]
1257	Харилцаа холбоо	Network operations center (NOC)	Сүлжээний үйлчилгээний төв	Сүлжээний үйлчилгээний төв (NOС) нь цахилгаан холбооны сүлжээний удирддаг, хянадаг, ашиглалт явуулдаг хэсэг юм. Сүлжээний олон үйлчилгээ эрхэлдэг том байгууллагууд NOC-тэй, сүлжээг хянах өрөөтэй байдаг. Энэ өрөө нь сүлжээний зураглал буюу хянагдаж буй сүлжээ, сүлжээний төлөв байдлыг нарийвчлан үзүүлэх ажлын байр ба сүлжээг удирдахад зайлшгүй шаардлагатай програм зэргээс бүрддэг. Сүлжээний үйлчилгээний төв бол сүлжээний гэмтлийг засварлах, програмыг хувиарлах ба сэргээх, чиглүүлэгч ба домейн нэрийг удирдах, өөр сүлжээтэй нэгдэхэд координац хийх зэрэгт зориулагдсан гол цэг (зангилаа) юм.	[МХХТ]
1258	Харилцаа холбоо	Network terminal 1 (NT-1)	Сүлжээний төгсгөлийн төхөөрөмж-1, NT-1	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-ний үндсэн хурдны интерфейс (BRI)-ийн үйлчилгээг ашиглан, NT-1 (сүлжээний төгсгөлийн нэгж 1) нь телефоны утсаар ирсэн 2 утастын дохиог 4 утастын дохио болгон хувиргадаг төхөөрөмж. Энэ нь гэрийн болон албаны хэрэглэгчийн төхөөрөмжөөс дохиог хүлээн авдаг ба эдгээр төхөөрөмж рүү дохиог илгээдэг. Англи болон бусад улсуудад NT-1 нь телефон компаний төв оффис дээр байрладаг. Америкт NT-1 нь гэрт болон албан байгууллагад байрлах телефон, компьютер зэрэг 8 хүртэлх төхөөрөмжөөс тогтсон бие даасан хайрцаг юм. Хэрэв NT-1 нь нэг төхөөрөмж маягаар хийгдсэн бол тэр нь телефон компаниас ирэх шугамаар үйлчилгээ явуулна. Нэмэлт төхөөрөмжид нэг буюу түүнээс олон нэмэлт шугам шаардагдана.	[МХХТ]
1259	Харилцаа холбоо	Non-tangible investment	Материаллаг бус хөрөнгө оруулалт	Энэ үзүүлэлтэд улсын хэмжээнд үйлчилгээ эрхэлж буй бүх операторууд хамаарагдана. Компьютерийн програм хангамж, лиценз зэрэг материаллаг бус зүйлд зориулсан хөрөнгө оруулалт байх юм.	[МХХТ]
1260	Харилцаа холбоо	Number of computers	Компьютерийн тоо	Улсын хэмжээнд ашиглагдаж байгаа компьютерийн тоо. Энэхүү статистик тооллогод суурин компьютерүүд, laptop, notebook зэрэг зөөврийн компьютеруудын тоо багтана. Харин mainframe-д холбогдсон төгсгөлийн төхөөрөмжүүд, мини-компьютерууд, ухаалаг утас зэрэг төхөөрөмжүүд орохгүй.	[МХХТ]
1261	Харилцаа холбоо	Number of countries with which there is a roaming agreement	Роуминг үйлчилгээний гэрээтэй улс орнуудын тоо	Роуминг үйлчилгээний гэрээтэй нийт улс орнуудын тоогоор тодорхойлогдоно. Хэрэв хэд хэдэн операторууд ялгаатай тооны роумингийн гэрээтэй байвал нийт орны тоо нь роумингийн гэрээтэйгээр тооцогдоно. Жишээ нь нэг оператор 1, 2, 3, 4, 5 гэсэн зөвшөөрөлтэй, нөгөө оператор нь 1, 6, 7 гэсэн зөвшөөрөлтэй бол нийт орны тоо нь роумингийн гэрээгээр 7 байна.	[МХХТ]
1262	Харилцаа холбоо	Number of localities with public Internet access centres (PIAC)	Интернэт төвүүдтэй суурингуудын тоо	Энэ үзүүлэлт хот, аймаг, сум, суурингуудад үйл ажиллагаа явуулдаг интернэт төвүүдийн тоогоор тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1263	Харилцаа холбоо	Number of radio sets	Радио цэгийн тоо	Радио цэг нь FM, AM, LW, SW давтамжийг ашиглан радио өргөн нэвтрүүлгийн дохиог хүлээн авах зориулалттай төхөөрөмж юм. Үүнд Walkman буюу чихэвчний радио, авто машины радио эсвэл сэрүүлэгтэй цаг багтана. Харин гар утасны болон компьютерийн радио хамаарахгүй.	[МХХТ]
1264	Харилцаа холбоо	Number of terrestrial multi-channel TV subscriptions	Газрын олон сувгийн телевизийн хэрэглэгчдийн тоо	Энэ үзүүлэлт Кабелийн телевиз, газрын тоон технологит телевиз, MMDS, SMATV зэрэг газрын олон сувгийн телевизийн хэрэглэгчдийн нийлбэрээр тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1265	Харилцаа холбоо	Number of TV sets	Нийт телевизийн цэгүүдийн тоо	Агаарын долгион, кабель, хиймэл дагуулаар дамжуулан өргөн нэвтрүүлгийн телевизийн дохиог хүлээн авах зориулалттай төхөөрөмж юм. Компьютер, гар утас зэрэг бусад төхөөрөмжөөр телевизийн нэвтрүүлгийг хүлээж авч байгаа тохиолдолд эдгээр төхөөрөмжийн тоог оруулж тооцохгүй. Аналог ба тоон дохиог телевизороор хүлээж авах нь ялгаатай. Аналог үед тодорхой цөөхөн тооны дохиог агаарын долгионоор хүлээн авдаг бол тоон технологитой үед олон сувгийг хүлээн авах боломжтой. (ө.х.хиймэд дагуул ба кабелиар)	[МХХТ]
1266	Харилцаа холбоо	OC-1	Оптик зөөгчийн түвшин-1, OC-1	51.84 Mбит/с	[МХХТ]
1267	Харилцаа холбоо	OC-12	Оптик зөөгчийн түвшин-12, OC-12	622.08 Mбит/с	[МХХТ]
1268	Харилцаа холбоо	OC-192	Оптик зөөгчийн түвшин-192, OC-192	10 Гбит/с	[МХХТ]
1269	Харилцаа холбоо	OC-24	Оптик зөөгчийн түвшин-24, OC-24	1,244 Гбит/с	[МХХТ]
1270	Харилцаа холбоо	OC-256	Оптик зөөгчийн түвшин-256, OC-256	13.271 Гбит/с	[МХХТ]
1271	Харилцаа холбоо	OC-3	Оптик зөөгчийн түвшин-3, OC-3	155.52 Mбит/с	[МХХТ]
1272	Харилцаа холбоо	OC-48	Оптик зөөгчийн түвшин-48, OC-48	2.488 Гбит/с	[МХХТ]
1273	Харилцаа холбоо	OC-768	Оптик зөөгчийн түвшин-768, OC-768	Оптик зөөгчийн түвшин-768 нь синхрон оптик сүлжээ (SONET)-ний хамгийн хурдан стандарт юм. Энэ нь өргөн зурвасын нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (BISDN)-ний нэг хэсэг болох оптик кабелиар өгөгдөл дамжуулахад зориулагдсан. ОС-768 нь 40Гбит/с хурдтай оптик зөөгч зурвасын өргөн дэх хэрэгцээ өсөхийн хирээр ОС-768 нь нэг оптик кабелиар өгөгдлийн олон суваг зөөхийн тулд нягтарсан долгионы уртын нягтруулгыг (DWDM) хэрэглэдэг. Шинэ DWDM нь кабель бүрээр 10Тбит/с дамжуулахаар төлөвлөгдөж байна. Enkigo OC-768 үйлчилгээг санал болгосон анхны компани юм.	[МХХТ]
1274	Харилцаа холбоо	OCx (Optical Carrier levels)	Оптик зөөгчийн түвшингүүд	Синхрон оптик сүлжээ (SONET) -нд оптик кабелиар тоон дохио дамжуулахад зориулагдсан дохионы хурдыг үржүүлдэг төхөөрөмж хамаарагддаг. Үндсэн хурд (OC-1) 51,84Мбит/с. Үндсэн хурдыг үржүүлэн дараах жагсаалтаар үзүүлсэн хурдуудыг гаргадаг. Синхрон бус дамжууллын горим (ATM) зарим оптик зөөгчийн ашиглалтыг явуулдаг. Оптик зөөгчийн түвшин Өгөгдлийн хурд Оптик зөөгч -1 ОС-1 51,84 Мбит/с Оптик зөөгч -3 ОС-3 155,52 Мбит/с Оптик зөөгч -12 ОС-12 622,08 Мбит/с Оптик зөөгч -24 ОС-24 1,244 Гбит/с Оптик зөөгч -48 ОС-48 2,488 Гбит/с Оптик зөөгч -192 ОС-192 10 Гбит/с Оптик зөөгч -256 ОС-256 13,271 Гбит/с Оптик зөөгч -768 ОС-768 40 Гбит/с	[МХХТ]
1275	Харилцаа холбоо	Operation and maintenance centre processor	Ашиглалт үйлчилгээний төвийн процессор	Нэг буюу түүнээс дээш холболтын төвд үйлчлэх , ашиглалт үйлчилгээний зориулалттай төвлөрсөн процессор.	[МХХТ]
1276	Харилцаа холбоо	Other fixed (wired) broadband Internet subscriptions	Бусад суурин (утсан) өргөн зурвасын интернэтийн хэрэглэгч	Интернэтэд хандах хандалтын бусад суурин (утсан) өргөн зурвасын технологи (DSL, кабель модем, шилэн кабелиас бусад) ашиглан файл татах чиглэлдээ 256кбит/с ба түүнээс илүү хурдаар интернэт үйлчилгээ авдаг интернэт хэрэглэгчийн тоо. Үүнд цахилгаан дамжуулах шугамын холбоо мэт хамрагдаж болно. Харин түр холбооны өргөн зурвасын хандалт (ө.х, PWLAN-ын төвлөрсөн цэг хоорондын роуминг үйлчилгээ) болон хөдөлгөөнт үүрэн холбооны сүлжээгээр интернэт үйлчилгээ авдаг интернэт хэрэглэгч хамаарахгүй. WiMAX бас хамаарахгүй. Цахилгаан дамжуулах шугамын интернэт хэрэглэгч гэж цахилгааны шугамаар өргөн зурвасын үйлчилгээ авах технологи (BPL)-ийг ашиглан интернэтд хандах хэрэглэгчийг хэлнэ.(файл татах хурд 256кбит/с ба түүнээс дээш)	[МХХТ]
1277	Харилцаа холбоо	Out-band signaling	Зурвасын гаднах дохиолол	Зурвасын гаднах дохиолол бол харилцаа холбооны сүлжээний дохиолол (телефон дуудлагыг удирдах мэдээлэл солилцдог) юм.Энэ нь телефоны дуудлагад ашигладаг сувгаас тусдаа тусгай шугамаар үүргээ гүйцэтгэдэг. Зурвасын гаднах дохиолол нь дохиоллын систем N7(SS7)-д ашиглагддаг. Дохионууд нь хэрэглэгчийн эзэлсэн дамжууллын сувгаар дамжигдах ба дохионы давтамж нь ярианы давтамжийн буюу (300-3400) Гц зурвасаас гаднах зурваст хамаарна. Жишээ нь: R2 дохиололын системд шугамын дохио 3700 Гц (Америк стандарт), 3825 Гц (Европ стандарт) давтамжийг ашигладаг.	[МХХТ]
1278	Харилцаа холбоо	Outgoing mobile minutes to fixed networks	Хөдөлгөөнт телефоноос суурин телефон сүлжээ рүү хийсэн гарах дуудлагын ачаалал(минутаар)	Улс дотроо хөдөлгөөнт телефоноос суурин телефон сүлжээ рүү хийсэн гарах дуудлагуудын нийт минутын тоогоор илэрхийлэгдэнэ.	[МХХТ]
1279	Харилцаа холбоо	Outgoing mobile minutes to international	Хөдөлгөөнт телефоны улс хоорондын гарах дуудлагын минут	Энэ нь хөдөлгөөнт телефоны улс хоорондод хийсэн гарах дуудлагуудын нийт минутын тоогоор илэрхийлэгдэнэ.	[МХХТ]
1280	Харилцаа холбоо	Outgoing mobile minutes to other mobile networks	Хөдөлгөөнт үүрэн телефоноос бусад хөдөлгөөнт сүлжээ рүү хийсэн гарах дуудлага	Хөдөлгөөнтөөс бусад хөдөлгөөнт сүлжээ рүү хийсэн телефоны гарах дуудлагуудын нийт минутаар тодорхойлно.	[МХХТ]
1281	Харилцаа холбоо	Outgoing mobile minutes to same mobile network	Нэг ижил сүлжээнд хийх хөдөлгөөнтөөс хөдөлгөөнт хэрэглэгч рүү гарах ачаалал (минутаар)	Улсын хүрээнд нэг ижил үүрэн сүлжээнд хөдөлгөөнтөөс хөдөлгөөнт рүү хэрэглэгчээр хийгдэх телефон дуудлагын нийт минутын тоо.	[МХХТ]
1282	Харилцаа холбоо	Output connection	Гаралтын холболт	Станцын хяналтын цэгээс тоон станцын интерфейс хүртэлх нэг чиглэлийн зам.	[МХХТ]
1283	Харилцаа холбоо	Overlap address signalling	Давхардалтай хаягийн дохиолол	Холболтын төвөөс хийх хаягийн дохионы дараагийн дамжуулал түрүүчийн шугамаар дамжсан хаягийн бүх мээдээллийг хүлээн авахын өмнө эхлэдэг дохиоллын арга юм.	[МХХТ]
1284	Харилцаа холбоо	Overlap line signalling	Давхцалттай шугамын дохиолол	Хаягийн дохионуудыг холболтын төвөөс цааш нь дамжуулах ажиллагаа хүлээн авах шугаман дохиог таних хугацаа дуусахаас өмнө эхэлдэг дохиоллын арга юм.	[МХХТ]
1285	Харилцаа холбоо	Packet switched data communications data network	Багц холболттой өгөгдлийн сүлжээ	Багцын холболтын технологи бүхий (Жишээ нь: Х.25 протокол) сүлжээ	[МХХТ]
1286	Харилцаа холбоо	Packet switched data communications network charges	Багц холболттой өгөгдлийн холбооны сүлжээ ашигласны төлбөр	Энэ үзүүлэлтээр Багц холболттой өгөгдлийн холбооны сүлжээний хэрэглэгчийн төлөх харилцан холболтын болон сарын түрээсийн төлбөр, мөн дуудлага амжилттай болсны төлбөрийг нийт дүнгээр нь илэрхийлнэ.	[МХХТ]
1287	Харилцаа холбоо	Percent coverage of mobile cellular network (land area)	Хөдөлгөөнт үүрэн холбооны сүлжээний хамрах хүрээ (газар нутгаар)	Энэ нь нийт хөдөлгөөнт холбооны сүлжээний тархалтын хүрээг газрын хэмжээтэй харьцуулсан хувь. Энэ үзүүлэлтийг хөдөлгөөнт холбооны сүлжээ бүхий газар нутгийн хэмжээг нийт газар нутгийн хэмжээнд харьцуулж тодорхойлно.	[МХХТ]
1288	Харилцаа холбоо	Percent of fixed telephone faults cleared by next working day	Ажлын нэг өдрийн дотор зассан суурин телефоны гэмтлийн эзлэх хувь	Суурин телефон сүлжээнд гарсан гэмтэл тэмдэглэснээс хойш дараачийн ажлын нэг өдөрт багтааж зассан гэмтлийн эзлэх хувь. Энэ үзүүлэлтийг ажлын нэг өдөрт зассан гэмтлийн тоог нийт гэмтлийн тоонд харьцуулж 100%-аар үржүүлж тодорхойлно.	[МХХТ]
1289	Харилцаа холбоо	Percent of fixed telephone lines connected to digital exchanges	Тоон холболтын станцад холбогдох суурин телефон хэрэглэгчийн эзлэх хувь	Энэ үзүүлэлт нь суурин телефон утасны шугамаас тоон телефон станц руу холбогдсон тоог суурин телефон шугамын нийт тоонд харьцуулсан харьцаагаар тодорхойлогдоно. Өөрөөр хэлбэл, тоон сүлжээний төгсгөлийн цэгийн эзлэх хувь.	[МХХТ]
1290	Харилцаа холбоо	Percent of fixed telephone lines in urban areas	Хот суурин газрын суурин телефон хэрэглэчийн эзлэх хувь	Энэ үзүүлэлтийг хот суурин газрын суурин телефон хэрэглэгчийн тоог улсын хэмжээний нийт суурин телефон хэрэглэгчийн тоонд хувааж тодорхойлно.	[МХХТ]
1291	Харилцаа холбоо	Percent of fixed telephone lines which are residential	Суурин телефоны хувийн хэрэглэгчийн эзлэх хувь	Энэ үзүүлэлт нь өрхийн хэрэгцээнд зориулагдан идэвхтэй байгаа суурин телефон хэрэглэгчийн тоог (өөрөөр хэлбэл, бизнесийн, улсын, албаны болон нийтийн хэрэгцээнд ашиглагддаггүй суурин телефон хэрэглэгч) нийт суурин телефон хэрэглэгчийн тоонд хувааж тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1292	Харилцаа холбоо	Percentage of calls for operator services answered within 15 minutes	15 минутын дотор залгагчаас хариу өгсөн дуудлагын хувь хэмжээ	Энэ үзүүлэлт нь залгагчаас 15 минутын хугацаанд дуудсан хэрэглэгчид хариу өгсөн дуудлагын хувь хэмжээг илэрхийлнэ. Энэ үзүүлэлтэнд хаягийн захиалгат дуудлага, залгагчийн тусламжтай холбогдох дуудлага аль алийг нь хамааруулна. Тусгай дуудлага (галын, түргэн тусламжийн г.м)-д зориулж тусад нь үзүүлэлт хэрэглэнэ.	[МХХТ]
1293	Харилцаа холбоо	Percentage of calls which fail during the busy hour	Оргил ачааллын цагт амжилтгүй болсон дуудлагын хувь хэмжээ	Амжилтгүй болсон дуудлагын хувь хэмжээ гэдэг нь ашиглалтын байгууллагын явуулж буй үйлчилгээнд ашиглагдаж байгаа тоног төхөөрөмжийн хүчин чадал техникийн шалтгаантай төрөл бүрийн проблемааас хамаарч (жишээ нь: сүлжээний хэт ачаалал, шугамын гэмтэл гэх мэт) холболт тогтоогүй дуудлагын тоог амжилттай болон амжилтгүй болсон нийт дуудлагын тоонд хуваасан харьцааг процентоор илэрхийлсэн хэмжигдэхүүн юм.	[МХХТ]
1294	Харилцаа холбоо	Percentage of localities with public Internet access centres (PIAC)	Нийтийн интернэт хандалтын төвтэй суурингуудын (PIAC) эзлэх хувь	Нийтийн интернэт хандалтын төвтэй суурингуудын (PIAC) эзлэх хувийг тооцоолохдоо ядаж нэг PIAC-тай суурингийн тоог улсын хэмжээний нийт суурингийн тоонд хувааж 100-аар үржүүлнэ.	[МХХТ]
1295	Харилцаа холбоо	Percentage of localities with telephone service	Телефон үйлчилгээ авдаг суурин газрын эзлэх хувь	Энэ үзүүлэлт нь суурин телефон, эсвэл хөдөлгөөнт үүрэн телефон, эсвэл хоёулангийнх нь телефон үйлчилгээг орсон суурин газрын эзлэх хувь.	[МХХТ]
1296	Харилцаа холбоо	Percentage of telephone service faults cleared by next working day	Дараагийн ажлын өдөрт багтааж засагдсан телефон үйлчилгээний гэмтлийн хувь хэмжээ	PSTN буюу нийтийн хэрэглээний автомат телефон сүлжээнд бүртгэгдсэн нийт гэмтлийн хэдэн хувь нь дараагийн ажлын өдрийн төгсгөлд засагдаж байна вэ? гэдийг энэ үзүүлэлт илэрхийлнэ. Гэхдээ энд амралтын болон хагас бүтэн сайн өдрүүдийг тооцохгүй. Бусад төрлийн үйлчилгээнд ийм үзүүлэлт тусдаа мөрдөгдөнө.	[МХХТ]
1297	Харилцаа холбоо	Percentage of the population covered by a mobile cellular telephone network	Хөдөлгөөнт үүрэн телефон сүлжээнд хамрагдсан хүн амын эзлэх хувь	Үүрэн холбооны сүлжээний радио долгион тархалтын хүрээнд оршин суудаг хүн амын эзлэх хувь. Энэ үзүүлэлт хөдөлгөөнт үүрэн холбооны сүлжээ орсон газрын уугуул оршин суугчид (хэрэглэгч мөн эсэхээс үл шалтгаална)-ын эзлэх хувиар тодорхойлогдоно. Үүнийг гаргахдаа хөдөлгөөнт үүрэн холбооны радио дохио тархсан газрын оршин суугчдын тоог нийт хүн амын тоонд хуваана.	[МХХТ]
1298	Харилцаа холбоо	Personal Communications Service	PCS	Канад, Мексик, АНУ-д тоон гар утсанд (mobile phone) ашигладаг 1900 МГц-ийн радио зурвасын оноосон нэр. CDMA (Code Division Multiple Access), GSM, D-AMPS системүүд РСS-ийн давтамжид хэрэглэгдэнэ. АНУ-аас бусад газарт PCS-ийг GSM-1900, Хонконкод GSM-1800 гэж нэрлэдэг.	[МХХТ]
1299	Харилцаа холбоо	Phantom dialing	Санамсаргүй дуудлага	Энэ нь дараах нэр томъёогоор хэрэглэгддэг. Үүнд: 1. Диал-ап холболт ашигладаг компьютерийн сүлжээнд, “санамсаргүй дуудлага” гэдэг нь компьютерээс номер цуглуулахыг оролдох, компьютерийн автомат холболт хийгдэх ба интернэт холболт тогтох зэрэг тохиолдлыг илэрхийлэх нэр томъёо юм. 2. Хөдөлгөөнт утасгүй холбооны сүлжээнд, “санамсаргүй дуудлага” гэдэг нь үүрэн телефоны хэрэглэгч өөрийн гар утсандаа телефон дугаарыг урьдчилан програмчлан хадгалсан товчлуурыг санамсаргүй дарснаар хийгдсэн дуудлагыг илэрхийлэх нэр томъёо юм.	[МХХТ]
1300	Харилцаа холбоо	Ported mobile numbers	Зөөвөрлөгдсөн хөдөлгөөнт телефоны дугаар	Жилийн хугацаанд зөөвөрлөгдсөн (шилжүүлэгдсэн) нийт хөдөлгөөнт телефоны дугаар. Дугаар зөөвөрлөлт нь шилжилтийн тоогоор тодорхойлогдоно. (өөрөөр хэлбэл, нэг дугаар олон удаа шилжилт хийж болно)	[МХХТ]
1301	Харилцаа холбоо	Predictive dialer	Хадгалагдсан дугаарыг дуудагч	Хадгалагдсан дугаарыг дуудагч бол телефон удирдлага хяналтын систем юм. Энэ нь телефон дугаар бүхий хуудсанд бүртгэгдсэн дугаарыг дарааллаар нь автоматаар дууддаг ба хариу өгөөгүй, завгүйн дохионууд, хариулагч машин, холбогдоогүй дугаарууд зэргийн аль нь болохыг дэлгэцээр харуулдаг. Хадгалагдсан дугаарыг дуудагчууд нь зайнаас маркетинг хийх, хайгуул судалгаа хийх, баталгаа өгөх, төлбөрийг цуглуулах, үйлчилгээг бий болгох зэрэгт голдуу ашиглагддаг.	[МХХТ]
1302	Харилцаа холбоо	Premium rate service (PRS)	Өндөр төлбөртэй үйлчилгээ	Дуудагч телефон төлбөрөө илүү өндөр ханшаар төлдөг. Энэ төлбөр нь үйлчилгээ үзүүлэгчид, PRS дугаарыг түрээслэгч сүлжээний оператор хоёрын хооронд хуваагддаг. PRS нь дугаар хөрвүүлэх үйлчилгээ(NTS)-ний дэд категори ба бүх PRS дугаарууд 090, 0909-ээр эхэлдэг, агууламжийн үйлчилгээнд зориулагдан нөөцлөгдсөн байдаг.	[МХХТ]
1303	Харилцаа холбоо	Primary rate interface (PRI)	Анхдагч хурдны интерфейс	Нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээнд (ISDN) гэрийн болон жижиг байгууллагын хүрээнд хандахад зориулагдсан үндсэн хурдны интерфейс (BRI), томоохон хэрэглэгчид зориулсан анхдагч хурдны интерфейс (PRI) гэсэн үйлчилгээний 2 түвшин байдаг. Энэ 2 хурд хоёулаа тодорхой тооны В суваг, D сувагтай, В суваг бүр өгөгдөл, дуу болон бусад үйлчилгээг явуулдаг. D суваг нь дохиоллын болон удирдлагын мэдээллийг дамжуулахад зориулагдсан байдаг.	[МХХТ]
1304	Харилцаа холбоо	Primary rate ISDN subscriptions	Анхдагч хурдны ISDN-ийн хэрэглэгчдийн тоо	Анхдагч хурдны (2048 кбит/с) интерфейсээр ажилладаг ISDN-ий хэрэглэгчдийн тоо	[МХХТ]
1305	Харилцаа холбоо	Private branch exchange (PBX)	Хувийн буюу дотоод холболтын систем, Оффисын холболтын систем	Нийтийн хэрэглээний телефон үйлчилгээнээс тусдаа, албан газар, байгууллага, офисын дотоодын хэрэглээний зориулалттай автомат телефон станц. Ийм автомат телефон станц нь цөөн дугаартай (ихэвчлэн 100-200), телефон шугам нь байгууллага “дотуур” холбохын зэрэгцээ нийтийн телефон шугам сүлжээ рүү (PSTN / public switched telephone network) “гадагш” холбож өгдөг.	[МХХТ]
1306	Харилцаа холбоо	Provision	Хангамж, хангалт	Ерөнхийдөө хангамж, хангалт гэдэг нь ямар нэгэн юмыг боломжтой байлгах буюу хангах гэсэн утгатай. Харилцаа холбооны нэр томъёололд хангамж гэдэг нь зурвасын өргөн буюу утсан холболт шиг бүтээгдэхүүн буюу үйлчилгээг хангах гэсэн утгатай. Харилцаа холбооны уламжлалт орчинд сувгийн, үйлчилгээний, холболтын гэсэн гурван өөр төрлийн хангамж байдаг.	[МХХТ]
1307	Харилцаа холбоо	Public data network subscribers	Нийтийн хэрэглээний өгөгдлийн сүлжээний хэрэглэгч	Нэр дурдсан өгөгдлийн сүлжээний хэрэглэгчийг нийтийн хэрэглээний өгөгдлийн сүлжээний хэрэглэгч гэж нэрлэнэ. Үүнд: багц холболттой өгөгдлийн сүлжээ, сувгийн холболттой өгөгдлийн сүлжээ, dial-up холболттой өгөгдлийн сүлжээ эдгээр болно.	[МХХТ]
1308	Харилцаа холбоо	Public pay phones	Нийтийн хэрэглээний таксафон	Ажиллаж байгаа бүх төрлийн зоосон мөнгөний болон картын, гудамжинд болон холбооны газруудад байрладаг таксафонуудыг бүхэлд нь хамруулж Нийтийн хэрэглээний таксафон гэж нэрлэнэ. Хувийн өмчийн байранд байрладаг таксафоныг мөн оролцуулж тоолох ёстой. Мөн хязгаарлагдмал боломжтой (Зөвхөн хотын ба хот хоорондын) таксафоныг тооцоонд оруулна. Үндэсний онцлогоос хамаарч өөр өөр тодорхойлолт (Хувийн секторын таксафоныг оролцуулалгүйгээр) хэрэглэж болох ба заавал тодотгосон байна.	[МХХТ]
1309	Харилцаа холбоо	Public Wireless Local Area Network (PWLAN)	Олон нийтийн утасгүй LAN сүлжээ	IEEE 802.11 стандартад суурилах ба Wi-Fi гэж нэрлэдэг.	[МХХТ]
1310	Харилцаа холбоо	PWLAN access points	PWLAN-сүлжээний хандалтын цэгүүд	Олон нийтэд зориулсан утасгүй интернэт сүлжээний хандалтын цэгүүд. Олон нийтийн утасгүй LAN сүлжээний хандалтын цэгийн тоо (ө.х, төвлөрсөн цэг) IEEE 802.11 стандартад суурилах ба WiFi гэж нэрлэдэг.	[МХХТ]
1311	Харилцаа холбоо	Q signaling (QSIG)	Q дохиолол	Q дохиолол (товчоор QSIG) нь тоон салбарын холболтын станц (PBX)-уудын хоорондын дохиололд ашиглагддаг, Q.931 стандартад үндэслэн гаргасан, нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээнд (ISDN) зориулагдсан протокол юм. QSIG дохиолол VoIP сүлжээ,хувийн виртуаль сүлжээ (VPN) ба корпорациуд, боловсролын байгуулагууд, засгийн газрын агентлагууд гэх мэтд зориулсан олон төрлийн хэрэглээний, өндөр хурдны сүлжээнд хэрэглэгддэг.	[МХХТ]
1312	Харилцаа холбоо	Q.931	Q.931 дохиолол	Q.931 (бас Q931 гэж тэмдэглэдэг) бол VoIP-д хэрэглэгддэг, нэгдмэл үйлчилгээтэй тоон сүлжээ (ISDN)-ний холбоонд зориулсан дохиоллын протокол юм. Q.931 протокол холболт тогтох болон төгсгөл өгөх процессыг зохицуулдаг.	[МХХТ]
1313	Харилцаа холбоо	Quadbit	4-бит	4 бит (заримдаа цөөн бит гэнэ) бол 4 битээр авсан 16 боломжит комбинацын нэг нь юм. Энэ нь холбооны зарим дохионд ашигладаг. Дохиог 4 битээр кодолж болох ба энэ нь нэг битийн кодлолоос илүү сайн. Параллель портын интерфейсийн стандарт IEEE 1284-аар өгөгдөл шугамаар цөөн бит (хоёр 4 битийн дараалал)-ээр илгээгддэг.	[МХХТ]
1314	Харилцаа холбоо	Radio Paging	Пейжерийн үйлчилгээ	Пейжерийн сүлжээгээр үйлчлүүлэх буюу хэрэглэгчдэд мэдээ дохио өгөх.	[МХХТ]
1315	Харилцаа холбоо	Radio Paging Subscriber	Радио пейжерийн хэрэглэгч	PSTN сүлжээний хэрэглэгчээс дуудагдах боломжтой хөдөлгөөнт пейжерийн хэрэглэгчийг радио пейжерийн хэрэглэгч гэнэ.	[МХХТ]
1316	Харилцаа холбоо	Random errors	Санамсаргүй алдаанууд	Бие биенээсээ статистик үл хамааралгүй хэмээн тооцогдох бөгөөд тоон дохионд тархсан алдаанууд.	[МХХТ]
1317	Харилцаа холбоо	Reasonableness check	Боломжтой (ойлгомжтой) эсэхийг шалгах	Тухайн сувгийн хувьд хүлээн авсан дохионы мэдээн дэх дохиоллын мэдээлэл түрүүчийн хүлээн авсан дохионы мэдээний дараалалтай харьцуулахад ойлгомжтой эсэхийг шалгах үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1318	Харилцаа холбоо	Reentrant trunking	Дахин орох сувагчлал	Операторууд, нэмэлт төхөөрөмж зэрэг тусгай үйлчилгээний төхөөрөмжид хандахын тулд холболтын шатанд гаралтаас оролт руу холбох сувгийн чиглэл.	[МХХТ]
1319	Харилцаа холбоо	Regional Bell operating company (RBOC)	Бүсийн үйлчилгээний компани Bell	Бүсийн үйлчилгээний “Bell”компани (RBOC) нь АНУ-н бүсийн телефон компаниуд (эсвэл тэдний залгамжлагч)-ын нэгийг тодорхойлж буй нэр томъёо. RBOC компани бүр хоёр ба түүнээс дээш үйлчилгээний “Bell”компани (BOC)-аас бүрддэг.	[МХХТ]
1320	Харилцаа холбоо	Register signalling	Регистр дохиолол	Хаягийн мэдээллийг дамжуулахад нэвт олон давтамжийн зурвасын доторхи импульсэн дохиоллын аргыг хэрэглэдэг. Дохиоллын давтамжууд нь 200Гц-ийн алхамтай 700-1700Гц-ийн хоорондох 6 стандарт давтамжууд байх ба тэдгээрийн хоёрынх нь хослолоор дохиог илэрхийлнэ. Хаягийн мэдээллийн өмнө KP дохио дамжуулагдах байх ба төгсгөлд нь ST дохио байна. Энэ регистр дохиолол нь бусад зурвасын гаднах болон доторх шугаман дохиоллын системүүдэд өргөн хэрэглэгддэг.	[МХХТ]
1321	Харилцаа холбоо	Release-guard signal	Чөлөөлөлтийн дохио	Холбогдсон суваг чөлөөт төлөвтөө шилжих үед шууд чиглэлийн бэлэн дохионы хариу болгон буцааж дамжуулдаг дохио.	[МХХТ]
1322	Харилцаа холбоо	Remote Desktop Protocol (RDP)	RDP (англ. Алслагдмал дэсктопын протокол)	Сервер дээр алслагдмал зайнаас ажиллах зориулалттай хавсрага түвшний протокол (application layer protocol). Уг протоколын клиент нь Windows CE болон Мobile-ийг оролцуулаад Windows-ийн бүх хувилбар, Linux, FreeBSD, Mac OS X-д бий. Default буюу шууд тохиргоотой нөхцөлд TCP 3389 порт ашиглана. Клиент програм хангамжид зориулсан Microsoft-ийн албан ёсны нэр нь Remote Desktop Connection эсвэлTerminal Services Client (TSC) бөгөөд Windows 2k/XP/2003/Vista/2008/7 версүүдэд клиент нь mstsc.exe нэртэй.	[МХХТ]
1323	Харилцаа холбоо	Repeater	Дахин дамжуулагч	Харилцаа холбоонд дараах нэр томъёогоор ашиглагдана. Үүнд: 1. Харилцаа холбооны тоон системд, дахин дамжуулагч нь цахилгаан соронзон ба оптик орчноор дамжуулагдан ирсэн тоон дохиог хүлээн аваад орчны дараагийн цэг рүү дамжуулдаг төхөөрөмж юм. Цахилгаан соронзон орчинд дахин дамжуулагч нь чөлөөт орон зайн цахилгаан соронзон оронгийн хазайлт буюу кабелийн алдагдлыг багасгадаг. Дахин дамжуулагчууд нь алслалтын дагуу тархах дохиог ихэсгэх боломжийг бүрдүүлдэг. Дахин дамжуулагчууд нь оролтын дохион дахь хүсээгүй шуугианыг арилгадаг. Тоон дохионууд хүчдэл байгаа, байхгүйгээс хамааран аналог дохионоос илүү хурдан сарнидаг учир илүү олон дахин дамжуулах хэрэгтэй байдаг. Иймээс аналог дохионы өсгөгчүүд 18.000 метр интервалд, тоон дохионых (2.000-6.000) метрт байрладаг. 2. Утасгүй холбооны системд, дахин дамжуулагч нь радио хүлээн авагч, өсгөгч, нэвтрүүлэгч, тусгаарлагч хоёр антенн зэргээс бүрддэг. 3. Сансрын холбоонд, дахин дамжуулагч (нилээд тохиолдолд транспондер гэдэг) нь шууд чиглэлийн дохиог хүлээж аваад тэдгээрийг өөр давтамжаар, заагдсан байрлал руу дахин дамжуулдаг.	[МХХТ]
1324	Харилцаа холбоо	Response	Хариу дохио, телефон хэрэглэгч харилцуураа авах, телефон дуудлаганд хариу өгөх дохио	Лавлагаагаар шаардсан мэдээллийг агуулсан дохио ба дохионууд (мессежийн дараалал мэтээр илгээгдэх боломжтой)	[МХХТ]
1325	Харилцаа холбоо	Retiming	Дахин синхрончлол	Синхрончлолын дохион дээр тулгуурлан тоон дохионы харгалзсан чухал агшнуудын хооронд интервал тавилт.	[МХХТ]
1326	Харилцаа холбоо	Revenue from data services	Өгөгдөл дамжуулах үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд өгөгдлийн холбооны бүх үйлчилгээнээс олох орлого. Үүнд багц холболт бүхий өгөгдлийн холбооны үйлчилгээнүүд ба интернэт хандалтаас олох орлого хамаарагдана. Харин телеграмм юмуу телексийн үйлчилгээнээс олох орлого орохгүй.	[МХХТ]
1327	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed (wired) broadband services	Суурин (утсан) холбооны өргөн зурвасын үйлчилгээнээс олох орлого	Энэ үзүүлэлтэд өндөр хурдны (доод хурд 256 кбит/с байх) өгөгдлийн холболт болон суурин (утсан) холбооны дэд бүтцээр дамжигдаж байгаа холбогдох үйлчилгээнээс олох орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1328	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed international calls	Суурин телефоны олон улсын ярианы орлого	Энэ үзүүлэлтэд суурин телефон сүлжээн дэх зөвхөн олон улсын буюу улс хоорондын дуудлагуудын ярианы төлбөрөөс орох орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1329	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed local calls	Суурин телефоны хот дотрох ярианы орлого	Энэ үзүүлэлтд суурин телефоны зөвхөн хот доторхи дуудлагуудын ярианы төлбөрөөс орох орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1330	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed national long distance calls	Суурин телефоны орон нутгийн ярианы орлого	Энэ үзүүлэлтд суурин телефон утасны зөвхөн орон нутгийн буюу хот хоорондын дуудлагуудын ярианы төлбөрөөс орох орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1331	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed telephone calls	Суурин телефон ярианы орлого	Улс хоорондын, орон нутгийн, хот доторхи бүх дуудлагуудын телефон ярианы төлбөрөөс орох орлого хамаарагдана.	[МХХТ]
1332	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed telephone connection charges	Суурин телефоны холболтын хураамжийн орлого	Суурин телефон утасны холболтын хураамжийн орлогод шилжүүлсэн болон таслах хураамж бас тооцогдоно.	[МХХТ]
1333	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed telephone services	Суурин телефон үйлчилгээний орлого	Суурин телефоны үйлчилгээний орлогод суурилуулалтын орлого, олон улсын, орон нутгийн, хот доторх ярианы орлого зэрэг бүх орлого багтана.	[МХХТ]
1334	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed telephone subscription charges	Суурин телефон утасны хэрэглээний төлбөрөөс орох орлого	Суурин телефон утасны сар тутмын хэрэглээний төлбөрөөс орох орлого дээр суурь хураамжийн орлого нэмэгдэнэ.	[МХХТ]
1335	Харилцаа холбоо	Revenue from fixed value-added telecommunication services	Харилцаа холбооны өртөг нэмэгдүүлсэн үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлт нь харилцаа холбооны суурин сүлжээний өртөг нэмэгдүүлсэн нэмэлт үйлчилгээнээс олох орлого юм. Жишээ нь: дуудлага шилжүүлэх, телефон хурлын үйлчилгээ, тооцооны дэлгэрэнгүй жагсаалт гаргах г.м	[МХХТ]
1336	Харилцаа холбоо	Revenue from inbound roaming	Дотоод роуминг үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд гадаадын дугаарыг дотоодын сүлжээнд ашиглах дотоод роуминг үйлчилгээний орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1337	Харилцаа холбоо	Revenue from Internet services	Интернэт үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд Интернэт сүлжээний хэрэглэгчдийн үйлчилгээний төлбөрөөс орох орлого хамаарагдана. DSL холболтоор интернэтд хандах хандалт хамаарагдахгүй.	[МХХТ]
1338	Харилцаа холбоо	Revenue from leased lines	Түрээсийн шугамаас орох орлого	Энэ үзүүлэлт жижиглэнгийн борлуулагчдаас олох бодит орлогоос бүрдэнэ. Харин бөөний борлуулагчдын орлого тооцогдохгүй.	[МХХТ]
1339	Харилцаа холбоо	Revenue from mobile networks	Хөдөлгөөнт холбооны сүлжээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд хөдөлгөөнт үүрэн холбооны яриа болон өгөгдлийн үйлчилгээнүүдийн нийт орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1340	Харилцаа холбоо	Revenue from outbound roaming	Гадаад роуминг үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд дотоодын дугаарыг гадаадын сүлжээнд хэрэглэх роуминг үйлчилгээний орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1341	Харилцаа холбоо	Revenue from wireless broadband services	Утасгүй холбооны өргөн зурвасын үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд Өндөр хурдны (доод хурд 256 кбит/с байх) өгөгдлийн холболт болон утасгүй холбооны дэд бүтцээр дамжигдаж байгаа холбогдох үйлчилгээнээс олох орлого хамаарна.	[МХХТ]
1342	Харилцаа холбоо	Ring back	Хонхны буцах дуу, дохио, зуммер	Хонхны буцах дуу бол дундаа тасалдалтай дуут дохио. Үүнийг телефон системийн дуудагч хэлхээний алсын төгсгөлд хонх дуугарахад сонсдог. Энэ нь дуудсан буюу дуудагдсан хэрэглэгчийн аль нэгний холболтын үйлчилгээгээр хийгддэг. Энэ нь дуудлагын төхөөрөмжөөр хийгддэггүй. Хонхны буцах дууг бас “дуут дохио”, “дуут жингэнэх тон”, “хонхны буцах тон”, “жингэнэх тон” гэх мэтээр нэрлэж болдог. Хонхны буцах дуу ирэхгүй байх нь хэлхээний алсын төгсгөл холбогдоогүйг илэрхийлнэ.	[МХХТ]
1343	Харилцаа холбоо	Ring tone	Телефон аппаратны хонхны дуу	Хонхны дууны ашиглалт бол хүлээн авах төгсгөлийн телефон аппаратны хонх дуугарахыг дуудагч сонсоход зориулагдана. (Заримдаа “хонхны буцах дуу” гэж нэрлэдэг.) Импульсийн хурд нь дуудлага бүр 1 фаз ашиглах 3 фазын генератораас гарах 1 импульс, 2 хоосон импульс байх юм.	[МХХТ]
1344	Харилцаа холбоо	Ringing tone; Ring back tone (USA)	Хонхны дохио, дуудлага илгээлтийн дохио(хонхны буцах дохио)	Дуудагдсан талд хонхны дохио илгээгдсэнийг заах дохио.	[МХХТ]
1345	Харилцаа холбоо	Roaming minutes by foreign subscribers (inbound roaming)	Гадаадын хэрэглэгчийн роуминг үйлчилгээний минут (орох роуминг)	Гадаадын зочин хэрэглэгчийн тухайн оронд хийж байгаа орох ба гарах дуудлагын нийт минут (орох роуминг)-ын тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1346	Харилцаа холбоо	Roaming minutes outside of home network (outbound roaming)	Өөрийн сүлжээнээс гарсан гарах Роуминг үйлчилгээний ачаалал (минутаар)	Гадаад орны сүлжээнд тухайн операторын өөрийн хэрэглэгчдийн хийсэн гарах ба орох ярианы минут (олон улсын роуминг). Дотоодын хөдөлгөөнт холбооны хэрэглэгч биш, түр зуур дотоодын роуминг үйлчилгээг авч байгаа тухайн орны иргэншилгүй гадаадын хэрэглэгчийн ярианы минутыг тооцохгүй.	[МХХТ]
1347	Харилцаа холбоо	Rural localities with public Internet access centres	Нийтийн интернэт хандалтын төвтэй хөдөөгийн суурин газар	Хөдөөгийн бүх суурингийн хувьд (тосгон, дагуул хот) ядаж нэг интернэт хандалтын төв байх бөгөөд энэ төв нь нийтэд зориулж байнгын эсвэл цагаар үйл ажиллагаагаа явуулдаг байна. (Орон орны хувьд хөдөө гэсэн ойлголт янз бүр ба “хөдөө” гэсэн тодорхойлолтыг авч үзнэ)	[МХХТ]
1348	Харилцаа холбоо	Satellite subscriptions	Хиймэл дагуулын интернэтийн хэрэглэгч	Файл татах чиглэлдээ 256Кбит/с ба түүнээс дээш хурдтай хиймэл дагуулын интернэт хэрэглэгчийн тоо.	[МХХТ]
1349	Харилцаа холбоо	SDH (Synchronous digital hierarchy)	Синхрон тоон шатлал	Шилэн кабелиар өгөгдлийг синхрон горимоор дамжуулахад зориулагдсан технологийн стандарт юм. Энэ нь олон улсын түвшинд синхрон шилэн кабелийн сүлжээтэй адил. Хоёр технологи хоёулаа уламжлалт синхрон тоон шалгах төхөөрөмж дээр суурилсан сүлжээний PDH харилцан холболтоос илүү хурдан өртөг багатайгаар хангадаг. SDH нь синхрон дамжууллын модуль ба дараахь хурдыг ашигладаг.Үүнд: STM-1 (155Mбит/c), STM-2 (622Mбит/c), STM-3 (2,5Гбит/c), STM-4 (10Гбит/c).	[МХХТ]
1350	Харилцаа холбоо	SDI (Serial digital interface)	Цуваа тоон интерфейс	Цуваа тоон интерфейс (SDI) нь коаксиаль кабелиар тоон видео дамжуулал явуулахад зориулагдсан стандарт. Өгөгдлийн хамгийн ерөнхий хурд 270Мбит/с. Нөгөөтэйгүүр онолын хувьд 540Мбит/с хурд хүртэл ихэсгэх боломжтой. Стандарт 75 омын кабель ашигладаг. Энэ бол ихэнх гэрийн телевизийн (TV) суурилуулалтанд ашигладаг коаксиаль кабелийн төрөлтэй адил юм. SDI стандарт 8 буюу 10 бит урттай өгөгдлийн үгүүдийг ашигладаг. Үүсгэгч (нэвтрүүлэгч) ба хүрэх цэг (хүлээн авагч) хоёрын хооронд дохионууд шахагддаггүй ба өөрөө синхрончлогддог. Ихэнх алдаанууд шуугиан буюу илэрч болох интерференцээр үүсдэг бөгөөд өгөгдлийн алдагдал “Хэмингийн код” гэж нэрлэгдэх тусгай кодоор сэргээгддэг.	[МХХТ]
1351	Харилцаа холбоо	Sequential couleur avec memoire	Телевизийн дэлгэцийн технологи	Телевизийн дэлгэцийн технологи (SECAM) нь телевизийн дэлгэцийн технологи бөгөөд Франц, хуучин Зөвлөлт холбооны гишүүн орнууд бусад өөр улсуудад хэрэглэгддэг стандарт юм. SECAM бол дэлхий нийтэд телевизийн 3 стандарт байдгийн нэг юм. Нөгөө хоёр нь Америкийн Үндэсний телевизийн стандартын хорооны стандарт NTSC, Францаас бусад Европын улсуудын Фаз солих шугамын стандарт PAL болно. PAL стандарттай адил SECAM нь видио дүрс хэлбэржүүлэхэд 625 мөрийн катодын гэрэлт хоолой (CRT)-оор дэлгэлт хийдэг).	[МХХТ]
1352	Харилцаа холбоо	Service control point	Үйлчилгээний хяналтын цэг	Нэмэлт үйлчилгээг үзүүлэхийн тулд дуудлагыг боловсруулах, удирдах мөн өгөгдөлд хандах холбооны сүлжээний функц.	[МХХТ]
1353	Харилцаа холбоо	Service indicator	Үйлчилгээ заагч	Мэдээ харъяалагдах хэрэглэгчийг таних (заах) дохиоллын мэдээ доторх мэдээлэл.	[МХХТ]
1354	Харилцаа холбоо	Service level agreement (SLA)	Үйлчилгээний түвшингийн гэрээ	Үйлчилгээний түвшингийн гэрээ нь сүлжээний үйлчилгээ хангагч ба хэрэглэгчийн хооронд байгуулсан гэрээ юм. Олон интернэт үйлчилгээ үзүүлэгч (ISP)-үүд хэрэглэгчидээ үйлчилгээний түвшингийн гэрээгээр хангадаг. Энэ гэрээний заалтуудыг биелүүлсэн эсэх нь үйлчилгээний чанарыг тодорхройлох нэг үзүүлэлт болдог.	[МХХТ]
1355	Харилцаа холбоо	Short Message Service (SMS) sent	Илгээсэн богино мессеж үйлчилгээ (SMS)	Энэ үзүүлэлт дотооддоо болон олон улсын чиглэлүүдэд илгээсэн хөдөлгөөнт холбооны богино мессеж үйлчилгээ (SMS)-ний нийт тоогоор тодорхойлогдоно. Компьютерээс хөдөлгөөнт холбоо руу эсвэл компьютеруудад илгээсэн мессежийг хасаж тооцно.	[МХХТ]
1356	Харилцаа холбоо	Signal computing system architecture	Дохио боловсруулалтын системийн архитектур, ДБСА	Энэ нь дараах нэр томъёогоор ашиглагдана. Үүнд: Дохио боловсруулалтын системийн архитектур (SCSA) нь үйлдвэрлэлийн стандарт бөгөөд энэ стандарт нь компьютер-телефоны нэгдсэн системийн техник, програм хангамжийн бүрдэлд ззориулагдсан ажлын хүрээний хэсэг юм. Ажлын хүрээ нь 3 түвшинтэй. Үүнд: 1. Хэрэглээний түвшин: Энд дуудлагын орчинг (бичлэг хийх, тоглуулах, дуу таних ба түүний хэрэглээ гэх мэт) ба дуудлагын урсгалыг хянадаг. 2. Програмын загвар: Энд дуудлагын орчны програмын интерфейсийг бүрдүүлнэ. 3. Техникийн загвар: ANSI / VITA SCB-ECTFH 100 CT Bus гэсэн 2 холбох протоколын нэгээс бүрдэнэ. Техникийн ба програмын загварын түвшин хоёулаа ухаалаг сүлжээ (ANI), нийтийн үйлчилгээний телефоны сүлжээ (PSTN), интернэт сүлжээнд холбогдож чадна.	[МХХТ]
1357	Харилцаа холбоо	Signalling	Дохиолол	Телефонд, дохиолол гэж сүлжээний цэгүүд хооронд мэдээлэл солилцохыг хэлнэ. Дохиолол нь холболт тогтоох, удирдах, дуудлага бүрийг төгсгөх үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг. Зурвас доторх дохиолол нь телефон дуудлагатай адил сувгаар дамжих дохилол юм. Зурвасын гаднах дохиолол өөр бие даасан тусдаа сувгаар, тусгай зорилгоор дамжих дохиолол юм.	[МХХТ]
1358	Харилцаа холбоо	Signalling connection control part	Дохиоллын холболтын удирдлагын дэд систем	Дохиоллын холболтын удирдлагын дэд систем (SCCP) нь Олон Улсын Цахилгаан Холбооны байгууллага (ITU)-ын зөвлөмж Q711-т заагдсан, дохиоллын систем №7 (SS7)-д зориулсан замчлалын протокол, телефон сүлжээнд холболт тогтооход ашиглагддаг протоколуудын олонлог юм. Европын зарим хэсэгт SS7-г С7 гэж нэрлэдэг. SCCP нь телефон сүлжээний төгсгөлийн станцуудын хооронд багцуудыг найдвартай хүргэдэг. Тээвэрлэх түвшинд SCCP нь 800/888/887 дугаараар эхэлдэг дугаар (чөлөөт телефон)-ын үйлчилгээ, Картны үйлчилгээ (дуудлагын карт), Үүрэн сүлжээнд Роуминг үйлчилгээнд ашиглагддаг. SCCP нь бас “хэрэглэгчийг хянах протокол” гэсэн утгыг илэрхийлнэ. Энэ нь Сискогоор VoIP-н төгсгөлийн цэгүүдийн хооронд ашиглагддаг протокол юм.	[МХХТ]
1359	Харилцаа холбоо	Signalling destination point	Дохиоллын хүрэх цэг	Дохиоллын сүлжээний эцэс дэх дохиоллын мессеж очих төгсгөлийн зангилаа	[МХХТ]
1360	Харилцаа холбоо	Signalling imformation	Дохиоллын мэдээлэл	Дохио эсвэл дохиоллын мэдээний мэдээллийн агууламж	[МХХТ]
1361	Харилцаа холбоо	Signalling message	Дохиоллын мессеж	Дуудлага ба удирдлагын илгээлтэд хамаарах дохиоллын мэдээллийн цуглуулга. Мөн алдааны удирдлага, дараалал тогтоолт, заагтай хязгаарлалт зэрэг элементүүдийг агуулна.	[МХХТ]
1362	Харилцаа холбоо	Signalling network	Дохиоллын сүлжээ	Дохиоллын мессежүүдийг дамжуулахад хэрэглэгдэх ба ерөнхий сувгийн дохиоллын цэгүүд болон тэдгээрийг холбосон дохиоллын шугамуудаас бүрдсэн цахилгаан холбооны дэд сүлжээний нэг төрөл юм.	[МХХТ]
1363	Харилцаа холбоо	Signalling network management functions	Дохиоллын сүлжээний удирдлагын функцүүд	Дохиоллын сүлжээний төлөвийн тухай урьдчилан тодорхойлсон өгөгдөл болон мэдээлэл дээр үндэслэн тухайн үеийн мэдээ чиглүүлэл болон дохиоллын сүлжээний төхөөрөмжүүдийн бүтцийн удирддаг функцүүд.	[МХХТ]
1364	Харилцаа холбоо	Signalling origination point	Дохиоллын гарах цэг	Дохиоллын сүлжээний эхлэл дэх дохиоллын мессеж гаргах төгсгөлийн зангилаа.	[МХХТ]
1365	Харилцаа холбоо	Signalling point	Дохиоллын цэг	Дохиоллын мессежүүдийг хүлээн авах, үүсгэх эсвэл тэдгээрийг дохиоллын нэг шугамаас нөгөө рүү эсвэл хоёуланд нь шилжүүлдэг дохиоллын сүлжээний зангилаа. Дохиоллын цэгүүд нь холболтын систем, холболтын төвүүд, техник үйлчилгээний төвүүд, сүлжээний удирдлагын төвүүд гэх мэт ерөнхий сувгийн дохиоллын систем N7-г ашиглаж байгаа цахилгаан холбооны дурын объект дээр зохион байгуулагдсан байж болно.	[МХХТ]
1366	Харилцаа холбоо	Signalling point code	Дохиоллын цэгийн код	Дохиоллын сүлжээн дэх дохиоллын цэгүүдийн дугаар буюу хаяг. Энэ нь ITU-T -ийн стандартаар 14 битээр, ANSI-ийн стандартаар 24 битээр дугаарлагдах ба дугаар нь сүлжээ-кластер-гишүүний дугаар гэсэн 3 түвшинт загвараар тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1367	Харилцаа холбоо	Signalling route management functons	Дохиоллын чиглэлийг удирдах	Функцууд дохиоллын сүлжээний дохиоллын чиглэлүүдийн бэлэн байдлын өөрчлөлтийн тухай мэдээллийг дамжуулах функцүүд.	[МХХТ]
1368	Харилцаа холбоо	Signalling route-set- test procedure	Дохиоллын чиглэл тогтоох	Туршилтын үйл ажиллагаа өмнө нь ажиллагааны бэлэн бус төлөвт орсон дохиоллын чиглэлийн удирлагын үйл ажиллагааны процедур.	[МХХТ]
1369	Харилцаа холбоо	Signalling system	Дохиоллын систем	Дохионы нөөц өрнүүлэх, дамжуулах, хүлээн авахад шаардлагатай техник болон програм хангамж ба эдгээр дохиог ашиглах болон хөрвүүлэх үйл ажиллагаанууд.	[МХХТ]
1370	Харилцаа холбоо	Signalling system 7	Дохиоллын систем №7	Нийтийн үйлчилгээний телефон сүлжээ (PSTN)-нд дохиоллын систем (SS7) бол бие даасан өөр тусдаа сүлжээнд телефон дуудлагын холболт тогтоох, удирдахад шаардлагатай мэдээллийг гаргадаг систем юм.Дохиоллын мэдээлэл тоон багцын хэлбэрээр тавигддаг. SS7 нь зурвасын гаднах дохиолол гэж нэрлэгддэг Мэдээллийг 64Кбит/с, 56Кбит/с хурдтайгаар тусдаа биеэ даасан сувгаар дамжуулдаг.	[МХХТ]
1371	Харилцаа холбоо	Signalling time slot	Дохиоллын суваг	Цикл бүрт тодорхой фазаас эхлэх ба дохиоллын мэдээлийг дамжуулахад зориулагдсан хугацааны завсар.	[МХХТ]
1372	Харилцаа холбоо	Signalling traffic management functions	Дохиоллын ачааллын удирдлагын функцүүд	Мэдээний урсгалд жигд бус байдлыг үүсгэхгүй байхаар дохиоллын ачааллын дамжилтыг удирдах ба мессежийн замчлалын мэдээллийг удирдах. Шаардлагатай тохиолдолд өөрчилдөг функцүүд.	[МХХТ]
1373	Харилцаа холбоо	Slamming	Чөлөөт хэрэглээ	Чөлөөт хэрэглээ гэдэг нь Америкт зарим хот хоорондын холболтын үйлчилгээ үзүүлэгчид хэрэглэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр үйлчилгээ явуулдаг практик юм. Баруун өмнөдын суурин телефон үйлчилгээ үзүүлэгч Велл компани 1997 онд “Чөлөөт хэрэглээний тухай 558,000 хэрэглэгчээс дуудлага хүлээн авсан” гэж мэдээлсэн. Чөлөөт хэрэглээний аргууд шалгагддаггүй ба кард болгондоо бэлэг санал болгодог. Телефоны өмгөөлөгчид ихэвчлэн хүүхдүүд, хүүхэд асрагчид ба гэрийн ажилтай хүмүүсээс сайшаал хүртдэг.	[МХХТ]
1374	Харилцаа холбоо	Small form factor (SFF)	Бага оврын холбогч	Бага оврын холбогч (SFF) бол оптик кабелийн системд ашиглахад зориулагдсан авсаархан жижиг хэмжээний физик холбогчуудын нэг төрөл нь юм. Тэд ердийн холбогчийн хагастай тэнцэх хэмжээтэй. Одоогоор наад зах нь гурван төрлийн холбогч байна. Үүнд: Лакентийн LC холбогч, 3М-ын VF-45 холбогч, Тусо-ийн MT-RJ холбогч SFF-г ашиглан ганцаарчилсан картанд олон инттефейс хийх боломжтой. Энэ холбогчийг ашиглах нь шууд гагнахаас хавьгүй дээр, сүлжээний системийн уян хатан, олон талын өөрчлөлт хийх боломжийг ихэсгэдэг, тэдгээрийг ашиглахад өртөг бага, хялбар болгодог.	[МХХТ]
1375	Харилцаа холбоо	Small form-factor pluggable (SFFP)	Бага оврын залгуур	Бага оврын залгуур (SFP) нь оптикийн нэвтрүүлэгч, хүлээн авагчийн модуль төхөөрөмжийг шинээр үйлдвэрлэхэд зориулагдсан тодорхойлолт. Энэ төхөөрөмж нь бага оврын холбогч (SFF)-той хамт ашиглахад зориулан зохион бүтээгдсэн. Эдгээр төхөөрөмж хоёулаа байнгын нөөцтэй. SFP нэвтрүүлэгч- хүлээн авагч нь 5Гбит/с өгөгдлийн хурдаар үйлдэл гүйцэтгэдэг. Янз бүрийн өргөн зурвасын обьектуудадаа SFP нэвтрүүлэгч- хүлээн авагчийн ашиглалтыг дэмжих талаар консорциум зохиодог. Энэ нь жин, хэмжээ багатай, зөөвөрлөх болон солиход хялбархан.	[МХХТ]
1376	Харилцаа холбоо	SMS international	Олон улсын SMS	Олон улсын чиглэлүүд рүү илгээсэн нийт SMS-ын тоогоор тодорхойлогдоно. Компьютерээс хөдөлгөөнт холбоо руу эсвэл компьютеруудад илгээсэн мессежийг хасаж тооцно.	[МХХТ]
1377	Харилцаа холбоо	Software-based VoIP applications	Програм хангамжид суурилсан VoIP хэрэглээ	Үүнд програм хангамжид суурилсан VoIP ашигласан skype, hotmail, yahoo гэх мэт хэрэглээнүүд хамаарагдана.	[МХХТ]
1378	Харилцаа холбоо	Space system	Сансрын систем	Тусгай зорилгоор сансрын радио холбоо ашиглан хамтран ажиллах газрын станцууд ба эсвэл сансрын станцуудын бүлэг.	[МХХТ]
1379	Харилцаа холбоо	Speech digit signaling	Ярианы тоон дохиолол	Тоон хугацааны завсарууд нь үндсэндээ кодчлогдсон яриаг дамжуулахад ашиглагддаг сувгийн холбоотой дохиоллын нэг төрөл.	[МХХТ]
1380	Харилцаа холбоо	Splitter	Хуваагч	Телефонд хуваагч (заримдаа хуучны телефон үйлчилгээний хуваагч гэдэг) нь телефон дохиог хоёр ба түүнээс олон дохионд хуваадаг төхөөрөмж юм. Дохио бүр нь сонгогдсон давтамжаар зөөгдөх ба олон үүсгүүрүүдээс гарах дохионуудыг нэг дохионд нэгтгэж бас чадна.	[МХХТ]
1381	Харилцаа холбоо	Splitterless	Хуваагчгүй	Хуваагчгүй гэдэг нь хэрэглэгчийн тоон шугам (DSL)-ийн телефон үйлчилгээний төрлийг заадаг. Энд хэрэглэгч талд хуучин телефон үйлчилгээний хуваагч суурьлуулах шаардлагагүй.	[МХХТ]
1382	Харилцаа холбоо	Splitting	Салгалт	Сувгийн доор дурдсан хэсгүүдийг салгах эсвэл тусгаарлах үүрэг гүйцэтгэдэг холболтын функц. Үүнд: – Дохиоллын давтамж оруулж байгаа цэгийн өмнө. – Дохионы хүлээн авуур холбогдсон цэгийн дараа. Дохионы ойлт ба салбарласан дохио хүлээн авах үйлдэл нь дохиоллын төхөөрөмжийн буруу ажиллагааг засах үед хийх салгалт. Түрүүчийн суваг эсвэл ойрхон байгаа төгсгөлийн төхөөрөмжийн интерференцээс хамгааалах дохиог дамжуулах үед хийх салгалт.	[МХХТ]
1383	Харилцаа холбоо	Standard mobile subscriptions with use of data communications at broadband speeds	Өргөн зурвасын хурдаар интернэт үйлчилгээ авдаг стандарт хөдөлгөөнт хэрэглэгч	Стандарт хөдөлгөөнт утаснаасаа 256 Кбит/с ба түүнээс дээш хурдаар интернэт үйлчилгээ авдаг хэрэглэгчдийн тоо.	[МХХТ]
1384	Харилцаа холбоо	StarBand	Одон зурвас	Одон зурвас бол геостационар хиймэл дагуул ашиглан өргөн зурвасын интернэт үйлчилгээ үзүүлэгч (ISP) бөгөөд бие даасан бусад орчинтой байнгын холболтыг хангадаг. 2000 оны сүүлчээр гарсан “одон зурвас” буцах болон шууд чиглэлийн өгөгдөл дамжуулалтанд хоёуланд нь сансрын (хиймэл дагуул) шугамыг ашигладаг, цуваа холбогч (USB) порт буюу Этернэт карт, тусгай модем, 2 фүүт өндөр 3 фүүт өргөн, 3 фүүт гүнтэй тавган антенн, модем антенн хоёрын хооронлох холболтонд зориулсан 2 коаксиал кабель зэргийг шаарддаг.	[МХХТ]
1385	Харилцаа холбоо	Subscriber’s line	Хэрэглэгчийн шугам	Хэрэглэгчийн төхөөрөмжийг станцтай (ATC) холбож байгаа телефоны шугам.	[МХХТ]
1386	Харилцаа холбоо	Subsequent address message (SAM)	Дараагийн хаягийн мессеж	Анхны хаягийн мэдээллийн дараа шууд чиглэлд дамжих мэдээний төрөл ба цаашид шаардлагатай хаягийн мэдээллийг агуулна.	[МХХТ]
1387	Харилцаа холбоо	Subsequent address message with one signal	Нэг дохиотой дараагийн хаягийн мэдээ	Анхны ба дараагийн хаягийн мэдээний дараа шууд чиглэлд дамждаг мэдээний төрөл ба хаягийн зөвхөн нэг дохио агуулна.	[МХХТ]
1388	Харилцаа холбоо	Symmetrical through connection	Тэгш хэмт нэвт холболт	Хоёр чиглэлийн дамжууллын нэгэн зэрэг болох нэвт холболт	[МХХТ]
1389	Харилцаа холбоо	T-1	T-1	T1 зөөгч бол Америк, Канад, Япон улсад, тоон дамжуулах үйлчилгээнд өргөн хэрэглэгддэг. Эдгээр улсад энэ нь 24 биеэ даасан сувгаас бүрдэнэ. Импульс кодын модуляц (ИКМ), хугацааны хуваалттай нягтруулга (TDM) ашигладаг, дохиог дамжуулах хурд 1,544 Mбит/cек. Т1 шугамд зэс утас ашигладаг байсан бол одоо шилэн кабель ба утасгүй орчныг хамруулж байна. Т1 гаднах систем хотуудын хоорондох холбоонд зориулагдан хөгжиж байгаа. Олон албан газрууд Т1 шугамуудыг интернэт хандалтыг хангагчид руу холбогдоход ашигладаг.	[МХХТ]
1390	Харилцаа холбоо	T9	9 товчлуурын текст	Телефон утасны 9 цифр бүхий товчлуурыг даран суурин ба хөдөлгөөнт утас ашиглагчид мессеж бичих систем юм. Текст оруулах товчлуурыг давтан (2-4 удаа) дарах замаар үсгээ сонгож оруулдаг байсан. Т9 систем бол нэг товчлуур дараад үсгээ таних урьдчилан суулгасан програм ашигладаг. Тежикийн холбооны байгууллагаар 20 гаруй хөдөлгөөнт телефон үйлдвэрлэгч Т9 систем ашиглах лиценз авсан. Т9-ийг богино мессеж үйлчилгээнд (SMS) ба утасгүй хэрэглэгчийн протокол (WAP)-ын хослолд ашигладаг.	[МХХТ]
1391	Харилцаа холбоо	Tansfer-allowed (procedure)	Зөвшөөрсөн дамжуулал (үйл ажиллагаа)	Дохиоллын чиглэл ажиллагаанд бэлэн болсныг дохиоллын цэгт мэдээлэхэд хэрэглэгдэх дохиоллын чиглэлийн удирдлагад багтсан үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1392	Харилцаа холбоо	Target population for DCC (Digital Community Centres) services	DCC үйлчилгээг зориулах хүмүүсийн тоо	Энэхүү үйлчилгээг зориулах хүмүүсийн тоог олохдоо боломжит хүн амын тооноос (боломжит хүн амын тоонд 6 болон түүнээс дээшхи насныхан орно) PIAC-аас өөр хэлбэрээр интернэтэд хандаж байгаа хүмүүсийн тоог хассан ялгавраар олно.	[МХХТ]
1393	Харилцаа холбоо	T-carrier system	T зөөгч систем	Т зөөгч, Е зөөгч, DSO нягтруулагч зэргийн хоорондын хамаарал, тоон дохио X-г хар. Т зөөгч системийг Америкэд Белл систем 1960 онд гаргасан. Энэ нь цифрчилсэн дуу дамжууллын анхны систем байсан. Анхны хурд нь 1,544 Mбит/с бүхий Т1 шугамыг өнөөдөр интернэт үйлчилгээ эрхлэгчид (ISP) интернэтэд холбогдоход ерөнхийдөө ашиглагдаж байна. Өөр нэг түвшин бол Т3 шугам, хурд нь 44,736Мбит/с, бас л интернэт үйлчилгээ үзүүлэгчидэд голлон ашиглагддаг. Т зөөгч систем импульс кодын модуляц (PCM), хугацааны нягтруулга (TDM)-ыг ашигладаг бүхэлдээ тоон систем. Энэ систем нь 4 утас ашигладаг ба бүрэн дуплекс (Нэг ижил цаг хугацаанд 2 утас нь дохиог нэвтрүүлэхэд, 2 утас нь хүлээн авахад зориулагддаг). Мөн Т1 тоон урсгал нь 24 ширхэг 64кбит/с хурдтай нягтруулсан сувгаас бүрддэг. 4 утас анх 4-лсөн мушгиатай зэс утас байсан бол одоо коаксиаль кабель, шилэн кабель, тоон радио релей ба бусад өөр орчин байх юм.	[МХХТ]
1394	Харилцаа холбоо	TCP/IP offload engine (TOE)	TCP/IP -г ачаалах хөдөлгүүр	TCP/IP-г ачаалах хөдөлгүүр (товчоор TOE) бол нэвтрүүлэх чадамжийн оновчлолыг хийх зорилгоор өндөр хурдны этернет системийн нэрийг өсгөх технологи юм. TOE-ийн бүрэлдэхүүн хэсэг нь сүлжээний интерфейс карт (NIC) буюу хост холболтын адаптор (HBA) мэтийн нэг сувагт нэгтгэсэн хэлбэр юм.	[МХХТ]
1395	Харилцаа холбоо	Telco	Телефон компани	Америк болон бусад улсуудад “telco” гэж телефон компаний богиносгосон хэлбэр юм.	[МХХТ]
1396	Харилцаа холбоо	Telecenter	Алслагдсан цэгүүдийг холбох төв	Telecenter /Америк бичлэгээр/ эсвэл telecentre /Англи бичлэгээр/ гэж хоёр янзаар бичигдсэн байдаг. Энэ төв нь байгуулагын өөр газар байрласан ажлын байр. Энэ оффис нь алсад байрлах төхөөрөмжүүдийг ажиллуулахын тулд зайнаас хандалт хийх боломжийг хангадаг.	[МХХТ]
1397	Харилцаа холбоо	Telecommunication credit card	Кредит картын үйлчилгээ	Гадаад улсад зорчих үедээ телефон ярианы төлбөрийг кредит картаар хийх.	[МХХТ]
1398	Харилцаа холбоо	Telecommunications display device (TDD)	Холбооны дэлгэцэт төхөөрөмж	Холбооны дэлгэцэт төхөөрөмж (TDD)-г бас текст телефон гэдэг, Энэ нь товчлуурт гар, сонсч байгаа болон ярьж байгаа хүмүүст зориулагдсан дэлгэцээр тоноглогдсон телефон. TDD нь товчлуурт гар ашиглан бичсэн мессежийг нэвтрүүлэх ба хүлээн авах боломжтой. Гэрийн болон нийтийн хэрэглээний телефоныг 2-ууланг нь TDD-ээр тоноглож болно. Нийтийн хэрэглээний TDD таксофонд гарын драйвер нь нөгөө талын TDD телефоноос хариу өгсөний дараа ашиглахаар хийгдсэн. Ингэснээр гар гадны сүйтгэгч ба бусад эвдрэлээс хамгаалагддаг.	[МХХТ]
1399	Харилцаа холбоо	Telecommunications network	Харилцаа холбооны сүлжээ, холбооны сүлжээ	Олон хэрэглэгчдийн хооронд өгөгдөл дамжуулах, солилцох чадвартай терминал (terminal), холбоос (link), зангилааны (node) цогц. Мэдээлэл сүлжээн дэх терминал бүрийн өөрийн гэсэн давтагдашгүй, цор ганц хаягийн дагуу зангилаагаар холбогдсон холбоосоор дамжина. Холбооны сүлжээний жишээнд компьютерийн сүлжээ, интернэт сүлжээ, телефон сүлжээ, цахилгаан мэдээний сүлжээ, нислэгийн мэдээллийн сүлжээ (aeronautical) зэрэг байж болно.	[МХХТ]
1400	Харилцаа холбоо	Telecommuting (e-commuting, e-work, telework, working from home (WFH), working at home (WAH))	Телекоммют	Ажиллагчид ажлын байрлал, ажиллах цагаа уян хатан, чөлөөтэй хуваарилдаг ажил хөдөлмөрийн зохицуулалт. Телекоммют нь ажлын тодорхой төвлөрсөн байранд өдөр бүр очих замаар хөдөлмөрлөхийн оронд телехолбооны шугам ашиглан дуртай газраасаа ажиллах боломж олгоно.	[МХХТ]
1401	Харилцаа холбоо	Teleconference	Зайнаас хийх хурал	Энэ нь энгийн хоёр замт телефон холболтоос илүү нарийн технологийг ашиглан холбогдсон хоёр буюу түүнээс олон оролцогчдын телефон уулзалт юм. Үүний хялбар хэлбэр нь хоёр талын төгсгөлийн оролцогчид чанга яригч ашиглан хийх аудио хурал болно. Дүрс /видео/ хурлыг зохион байгуулахад илүү олон төхөөрөмж, тусгай нарийн зохион байгуулалт шаардлагатай ба энд оролцогчид бие биенийхээ дүрсийг харж болдог.	[МХХТ]
1402	Харилцаа холбоо	Telephone jacks	Телефоны залгуур	Америкт телефоны залгуурыг бас бүртгэгдсэн залгуур ч гэдэг, заримдаа RJ-XX гэж тэмдэглэдэг ба энэ нь телефон холболтын интерфейсийн (үүр, залгуур) бүлэг юм. JACK гэж заримдаа үүр, залгуур хоёрын хоёуланг нь, заримдаа зөвхөн залгуурийн үүргээр хэрэглэгддэг.	[МХХТ]
1403	Харилцаа холбоо	Telephone main line faults	Телефоны гол шугамын гэмтэл	Нэг жилийн хугацаанд бүртгэгдсэн гэмтэлтэй телефоны гол шугамын нийлбэр тоог гол шугамын гэмтэл гэж нэрлэнэ. Улс бүр өөрийн онцлогоос хамааруулж энэ үзүүлэлтэнд хэрэглэгчийн эзэмшилд байгаа төгсгөлийн төхөөрөмжийн гэмтлийг оруулж тооцох уу үгүй юу гэдгээ тодорхойлж болно. Нийтийн хэрэглээний цахилгаан холбооны үйлчилгээ явуулдаг ашиглалтын байгууллагаас шууд хамаарахгүй гэмтлийг голдуу хасаж тооцдог.	[МХХТ]
1404	Харилцаа холбоо	Telephone main lines in operation	Ажилд байгаа телефоны гол шугам	Нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээний бүрэлдэхүүн хэсэг болох холболтын систем дээр өөрийн биеэ даан холбогдох порт бүхий хэрэглэгчийн төгсгөлийн төхөөрөмжийг холболтын системтэй холбох үүрэгтэй телефоны шугамыг гол шугам гэнэ. Энэ үг нь “Төв станцын (main station)” эсвэл “Станцын шууд шугам (direct exchange line)” хэллэгтэй адил утгатай бөгөөд төрөл бүрийн баримт бичигт аль нь ч хэрэглэгдэж болно.	[МХХТ]
1405	Харилцаа холбоо	Telephone service installation charge	Телефон хэрэглэгчийн анх тавилтын үнэ	Телефоны үндсэн үйлчилгээний хэрэглээний нэг хэсэг болох угсралтын ажилд хамаатай нэг удаагийн төлбөрийг хэлнэ. Өөр өөр холболтын системийн дүүрэгт ялгавартай тариф хэрэглэж байвал хамгийн том хотод зориулсан тарифыг хэрэглэх ба энэ тухай тусгай тэмдэглэл хийсэн байна. Телефоны анх тавилтын тарифыг хувийн ба албаны хэрэглэгчид ялгавартай, мөн анхдагч буюу дараагийн шугамд ялгаатай тогтоосон байвал эдгээрийг тусад нь тэмдэглэнэ.	[МХХТ]
1406	Харилцаа холбоо	Telephone service international call charges	Улс хоорондын ярианы үнэ	Улс хоорондын ярианы үнэ гэдэг нь аль нэг улсаас гарах чиглэлд өөр улс руу орох чиглэлд автоматаар холбогдож (International Direct Dialling) ярьсан 3 минут ярианы өртөг юм. Харин залгагчийн тусламжтай яриаг энд тооцохгүй. Өртөгийг тооцохдоо оргил цагийн тарифаар болон хэрэв боломжтой бол хамгийн бага ачааллын цаг (хямдралтай)-ийн тарифаар тооцно. Өртөгийг үндэсний мөнгөн тэмдэгтээр төрөл бүрийн татварын тухай мэдээллийн хамт бүртгэнэ.	[МХХТ]
1407	Харилцаа холбоо	Telephone service monthly subscription charge	Телефон хэрэглэгчийн сарын суурь хураамж	Телефон хэрэглэгчийн сарын суурь хураамж гэж нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээний (PSTN) хэрэглэгчийн сар бүр дахин давтан төлж байгаа тогтмол төлбөрийг хэлнэ. Энэ төлбөр нь телефон шугам түрээсэлсэний хөлс бөгөөд хэрэглэгчийн төгсгөлийн төхөөрөмж (телефон аппарат)-ийн түрээсийн төлбөр биш юм. Учир нь хэрэглэгч аппаратаа зах зээлээс худалдаж авдаг. Хувийн болон албаны хэрэглэгч, эсвэл анхдагч болон дараагийн шугамд тохирсон тус тусдаа ялгавартай тарифыг тогтоож өгнө. Хэрэв суурь хураамж нь ямар нэг төлбөрөөс чөлөөлсөн юмуу хөнгөлөлттэй тарифтай байвал түүнийг тодорхой дурьдах шаардлагатай. Өөр өөр АТС-ийн дүүрэгт ялгавартай тариф хэрэглэж байвал хамгийн том хотод зориулсан хураамжийг ашиглаад энэ тухайгаа тусгай тэмдэглэл хийнэ.	[МХХТ]
1408	Харилцаа холбоо	Telephone service national call charge	Хотын доторхи ба хот хоорондын ярианы үнэ	Дотоодын телефон ярианы тарифыг хотын доторхи (local) болон хот хоорондын (long-distance) гэж хуваах ба тус тусад нь ялгавартай тогтооно. Хотын доторхи телефоны ярианы үнэ өртгийг тогтоохдоо хэрэглэгчийн өөрийн төгсгөлийн төхөөрөмжийг ашиглан (нийтийн хэрэглээний таксафоныг тооцохгүй) нэг холболтын системийн хүрээнд оргил цагийн үеэр 3 минут ярьсан ярианы өртөгөөр тооцно. Үүнээс гадна нийтийн хэрэглээний таксафоноос хотын дотор ярьсан ярианы өртөгийг мөн тооцно.	[МХХТ]
1409	Харилцаа холбоо	Telephony	Телефон	Телефон нь дууны дохио, факс бусад өөр мэдээллийг цахилгаан дохио болгон алслагдсан хэсгүүдийн хооронд дамжуулахтай холбоотой технологи, чанга яригч буюу нэвтрүүлэгч ба хүлээн авагчийн ажиллагааг 2-ууланг нь гүйцэтгэдэг гарт барьдаг төхөөрөмж юм.. Интернэт телефон нь интернэт сүлжээ ашиглан яриа буюу бусад телефон мэдээллүүдийг солилцдог бүтэцтэй ба интернэтийн ашиглалт уламжлалт телефон компаний дэд бүтцээс арай илүү . Интернэтэд хандсанаар хот хооронд ба улс хоорондод дуудлага хийх уламжлалт телефон сүлжээгээр дуудлага хийхээс нилээд хямд байдаг.	[МХХТ]
1410	Харилцаа холбоо	Telephony applications programming interface (TAPI)	Телефон хэрэглээний програмын интерфейс	Телефон хэрэглээний програмын интерфейс (TAPI) бол дэлхийн хаа нэгтээ байгаа хүмүүс рүү буюу телефон холболт бүхий эх үүрвэр лүү телефон буюу видео телефоноор ярих боломжийг танд болон таны компьютерт бүрдүүлэх стандарт програмчлалын интерфейс юм. Таны компьютер TAPI-аар тоноглогдож, энэ програмыг суулгаснаар зөв хэрэглээ ба дараах функцүүдийг гүйцэтгэх техник хангамжтай болно. Үүнд: 1. Хэн нэгэн зураг буюу дүрсэн дээр дарангуут дуудлага хийгдэнэ. 2. Энгийн графикийн хэрэглэгчийн интерфейсийг хурлын дуудлага хийхэд ашиглах ба тэгээд хувиарт цагтаа коференц хийх боломжтой. 3. Хэн ярьж байгааг харах. 4. Мэйлд дуу нэмж оруулах ба сонсох 5. Тухайн дугаараас автоматаар дуудлага хүлээн авах. 6. Факс нэвтрүүлэх хүлээн авах. 7. Дээр дурьдсан бүх үйлдлийг компьютертой адил зөөврийн үүрэн телефоноос хийж болно.	[МХХТ]
1411	Харилцаа холбоо	Television household	Телевиз үздэг өрхийн тоо	Телевизийн хүлээн авагч буюу телевизортой өрхийн тоог энэ үзүүлэлтээр илэрхийлнэ. Энэ үзүүлэлтийн утга нь нийт ажиллаж байгаа телевизийн хүлээн авагчийн тоо биш юм. Учир нь айл өрх нэгээс дээш телевизортой байж болохоос гадна өрхийн өөрийн сууцнаас бусад хувийн компани, албан тасалгаа гэх мэт газруудад мөн телевизор байж болно. Телевизийн лицензийн хувьд лиценз олгох схем тэр бүр өргөн хэрэглэгддэггүй.	[МХХТ]
1412	Харилцаа холбоо	Television receivers	Телевизийн хүлээн авагчууд	Ашиглагдаж байгаа нийт телевизийн хүлээн авагч (телевизор)-ийн тоог энэ үзүүлэлтээр илэрхийлнэ. Зарим улсад телевизор бүрийг бүртгэж лиценз олгодог схем мөрддөг. Зарим өрх нэгээс дээш телевизортой байх эсвэл бүртгэгдээгүй байх тохиолдол байдаг учир телевизийн хүлээн авагчийн үнэн тоог багасгаж тооцно.	[МХХТ]
1413	Харилцаа холбоо	Telex service	Телексийн үйлчилгээ	Дэлхий нийтийн телексийн сүлжээгээр үйлчлүүлэх	[МХХТ]
1414	Харилцаа холбоо	Telex subscriber lines	Телексийн хэрэглэгчийн шугамын тоо	Нийтийн хэрэглээний телексийн сүлжээн дахь телексийн автомат холболтын станцад өөрийн бие даасан төхөөрөмжтэй хэрэглэгчийг телексийн автомат холболтын станцтай холбож байгаа шугамыг телексийн хэрэглэгчийн шугам гэж нэрлэнэ.	[МХХТ]
1415	Харилцаа холбоо	Telex subscription lines	Телексийн хэрэглэгч,телекс үйлчилгээний хэрэглэгч, телекс үйлчилгээний хэрэглэгчийн шугам	Телекс үйлчилгээний хэрэглэгчийн шугам нь хэрэглэгчийн төхөөрөмжийг нийтийн телексийн сүлжээнд холбодог шугам юм.	[МХХТ]
1416	Харилцаа холбоо	Terminals installed in Digital Community Centres (DCC)	DCC-т холбогдсон терминалууд	DCC төвд ашиглагдах нийт компьютерүүдын тоо. DCC нь олон нийт интернэт үйлчилгээг авахдаа терминалаас хандах боломжтой төв юм.	[МХХТ]
1417	Харилцаа холбоо	Terrestrial fixed wireless subscriptions	Газрын, утасгүй суурин сүлжээний интернэт хэрэглэгч	Файл татах чиглэлдээ багадаа 256Кбит/с хурдтай газрын утасгүй суурин интернэт хэрэглэгчийн тоо. Энэ нь бас суурин WiMAX ба утасгүй суурин интернэт хэрэглэгчийг хамруулна, харин интернэтийн чөлөөт тархалтын цэгт (hotspots) санамсаргүйгээр орж ирсэн хэрэглэгчүүд хамрагдахгүй.	[МХХТ]
1418	Харилцаа холбоо	Terrestrial mobile wireless subscriptions	Газрын утасгүй хөдөлгөөнт интернэт хэрэглэгч	Энэ үзүүлэлт нь идэвхтэй байгаа өргөн зурвасын хөдөлгөөнт интернэт хэрэглэгчийн тоо ба тусгай зориулалтын өгөгдлийн хөдөлгөөнт интернэт хэрэглэгчийн тоо хоёрын нийлбэрээр тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1419	Харилцаа холбоо	Tertiary digitalmuldex	Гуравдагч тоон мулдекс	64Kбит/с, 34368Kбит/с битийн урсгалуудын хооронд дохионуудыг хувиргадаг тоон мультплексор–демультплексор.	[МХХТ]
1420	Харилцаа холбоо	Text and multimedia messaging revenues	Текстэн болон мултимедиа мессеж үйлчилгээний орлого	Энэ үзүүлэлтэд зөвхөн текстэн богино мессеж үйлчилгээ (SMS), мултимедиа мессеж үйлчилгээ (MMS)-нээс олсон орлого тооцогдоно.	[МХХТ]
1421	Харилцаа холбоо	Through connection	Нэвт холболт	Станцын холболт тогтоохын тулд удирдлага болон холболтын төхөөрөмжийн гүйцэтгэдэг үйлдлүүдээр тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1422	Харилцаа холбоо	Timing recovery(timing exraction)	Синхрончлолыг сэргээх, синхрончлолыг ялгах	Хүлээн авсан дохионоос үүсэх синхрончлолын дохио	[МХХТ]
1423	Харилцаа холбоо	Toslink	Тослинк	Тослинк нь тоон аудио дохио дамжуулах шилэн кабельд зориулагдсан холбогчийн формат юм. Тоон аудио дохионы шилэн кабельд аудио өгөгдлийг цахилгаан дохионы оронд гэрлэн импульсийн хэлбэрт хөврүүлэн дамжуулдаг. “Тослинк” холбогч нь дөрвөлжин залгуур ба DVD, CD тоглуулагч, сансрын хүлээн авах антенн, бусад төхөөрөмжүүдтэй холбоход ашигладаг. Жижиг залгуур (miniplug) гэж Тослинктэй төстэй шилэн кабелийн тоон аудио-ийн өөр формат юм. Энэ нь жижиг (мини) дискэн тоглуулагч ба бусад жижиг хэмжээний тоон аудио төхөөрөмжүүдэд ашиглагддаг. Тослинк залгуурыг мини залгуурт хувиргахад зориулагдсан адаптор (зохицуулагч) байдаг.	[МХХТ]
1424	Харилцаа холбоо	Total annual investment in telecom	Харилцаа холбоонд жилд оруулсан нийт хөрөнгө оруулалт	Энэ үзүүлэлтэд улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй бүх оператор компаниудын хөрөнгө оруулалт хамаарагдана.	[МХХТ]
1425	Харилцаа холбоо	Total capacity of local public switching exchange	Хотын доторхи нийтийн хэрэглээний холболтын системийн нийт багтаамж	Холбооны байгууламж холболтын системд холбогдох боломжтой гол шугамын максимум тоо хэмжээг холболтын системийн нийт багтаамж гэнэ. Үүнд аль хэдийн холбогдсон гол шугамын тоо, ирээдүйд холбогдож болох гол шугамын тоо, мөн ашиглалтын зориулалттай (хэмжилтийн) гол шугамын тоо бүгд хамаарна. Гол шугамын тоонд бодит боломжтой байгаа гол шугамын тоог тооцно, түүнээс биш онолын хувьд өргөтгөх эсвэл шахах технологиор олшруулах боломжтой гол шугамын тоог тооцож болохгүй.	[МХХТ]
1426	Харилцаа холбоо	Total capacity of public switching exchanges	Нийтийн хэрэглээний суурин телефон холболтын системийн нийт багтаамж	Нийтийн хэрэглээний суурин телефон холболтын системийн нийт багтаамж гэдэг нь тухайн холболтын станцад холбогдож болох суурин телефон хэрэглэгчийн максимум тоотой харгалзана. Энэ тоонд холбогдсон болон ирээдүйд холбогдож болох суурин телефон хэрэглэгчүүдийн тоо, мөн станцын техник ашиглалтад зориулагдан ашиглагдах шалгалтын дугааруудын тоо хамрагдана.	[МХХТ]
1427	Харилцаа холбоо	Total fixed (wired) broadband Internet subscriptions	Өргөн зурвасын холболттой суурин интернэтийн бүртгэлтэй холболт (Mбит/с)	Нийтийн интернэт (TCP/IP холболт)-д файл татах чиглэлдээ 256Кбит/с ба түүнээс дээш хурдаар шилэн кабель модем, Диал-ап холболт, шилэн кабель, коаксиал кабель зэрэг интернэтийн утсан холболтыг ашиглан өндөр хурдаар хандах нийт холболтыг хэлнэ. Энэ нийт тоо нь төлбөрийн аргаас хамаарахгүйгээр тоологдоно. Үүнд хөдөлгөөнт үүрэн сүлжээгээр өгөгдлийн холбоо болон интернэтэд хандсан хандалт тооцогдохгүй.	[МХХТ]
1428	Харилцаа холбоо	Total fixed (wired) Internet subscriptions	Суурин интернэтийн нийт хэрэглэгч	Диал-ап холболт болон байнгын өргөн зурвасын холболттой нийт интернэт хэрэглэгчийн тоо. Зөвхөн сүүлийн 3 сард идэвхтэй байсан хэрэглэгчийг хамруулна.	[МХХТ]
1429	Харилцаа холбоо	Total full-time telecommunication staff	Харилцаа холбооны салбарын нийт үндсэн албан хаагчид	Харилцаа холбооны салбарын нийт үндсэн албан хаагчидад оператор компаниуд, интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагуудын ажилтан албан хаагчид бүгд хамаарагдана.	[МХХТ]
1430	Харилцаа холбоо	Total investment in pay TV services	Төлбөрт телевизийн үйлчилгээний нийт хөрөнгө оруулалт	Төлбөрт телевизийн (кабелийн телевиз) үйлчилгээнд оруулсан нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр тодорхойлогдоно.	[МХХТ]
1431	Харилцаа холбоо	Total number of computers in Digital Community Centres (DCC)	DCC үйлчилгээний нийт компьютерийн тоо	DCC төвд байгаа боломжит бүх компьютерүүдийн тоо. DCC нь олон нийт терминалаас интернэтэд ханддаг төв юм.	[МХХТ]
1432	Харилцаа холбоо	Total number of Digital Community Centres (DCC)	Нийтийн харилцааны тоон системийн төвүүдийн нийт тоо	Нийтийн харилцааны тоон системийн төвүүдийн тоо. Уг төв нь долоо хоногт 20 цагаас доошгүй цаг нээлттэй ажилладаг, хамгийн багадаа 1 компьютер, 1 принтер, 64Кбит/с хурдтай интернэттэй байх шаардлагатай.	[МХХТ]
1433	Харилцаа холбоо	Total number of public Internet access centres (PIAC)	Нийтийн интернэт төвүүдийн нийт тоо	Нийтийн үйлчилгээний интернэт кафе, телецентр, дижитал төвүүд, электрон номын сан, сургалтын төв болон эдгээртэй төсөөтэй үйл ажиллагаа эрхэлдэг төвүүдийн нийт тоогоор тодорхойлогдох үзүүлэлт.	[МХХТ]
1434	Харилцаа холбоо	Total revenue from all telecommunication services	Харилцаа холбооны үйлчилгээний нийт орлого	Улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй нийт харилцаа холбооны байгууллагын жилийн орлого. Үүнд гэрээт борлуулагчийн орлого мөн орно.	[МХХТ]
1435	Харилцаа холбоо	Total Wireless broadband subscriptions	Утасгүй өргөн зурвасын интернэтийн нийт хэрэглэгч	Хиймэл дагуулын, газрын суурин утасгүй ба газрын хөдөлгөөнт утасгүй интернэт хэрэглэгчдийн нийлбэр дүн.	[МХХТ]
1436	Харилцаа холбоо	Transceiver	Нэвтрүүлэгч хүлээн авагч хамтад нь нийлүүлсэн төхөөрөмж	Шалгах хэлхээгээр нэвтрүүлэгч болон хүлээн авагчийг шалгах туршилт хийдэг сувгийн гарах төгсгөлд суурилуулсан дууны төхөөрөмж.	[МХХТ]
1437	Харилцаа холбоо	Transfer-controlled (procedure)	Удирдлагатай дамжуулал	Хэт ачааллын бөөгнөрлийн тухай мэдээлдэг , дохиоллын чиглэлийн удирдлагад багтсан үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1438	Харилцаа холбоо	Transfer-prohibited(procedure)	Хориотой–дамжуулалт (үйл ажиллагаа)	Дохиоллын чиглэл бэлэн биш байгааг дохиоллын цэгт мэдээлэхэд ашиглагддаг дохиоллын чиглэлийн удирдлагад багтсан үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1439	Харилцаа холбоо	Transfer-restriced (procedure)	Хязгаарлагдмал–дамжуулал (үйл ажиллагаа)	Дохиоллын чиглэлүүд нь оновчтой биш ба боломжтой бол ашиглахгүй байх тухай дохиоллын цэгт мэдээлэхэд ашиглагддаг дохиоллын чиглэлийн удирдлагад багтсан үйл ажиллагаа.	[МХХТ]
1440	Харилцаа холбоо	Universal network	Универсаль сүлжээ, олон талын сүлжээ, олон талт сүлжээ	Универсаль сүлжээ нь дуу ба нийтийн хэрэглээний телефон сүлжээ, интернэт, кабелийн ТВ, өгөгдлийн сүлжээ, ТВ өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээ бүгд хамтдаа ажиллахаар нэгдсэн нэг сүлжээ гэсэн санааг агуулдаг. Juniper сүлжээний байгууллага шилэн кабель дээрх универсаль сүлжээтэй төстэй сүлжээг төлөвлөсөн. Энэ нь интернэт ачаалалд зориулж микросхем ашигласан маш өндөр хурдны (олон гигабитйн) сэлгэн залгагчуудаас бүрддэг. Микросхем нь IBМ хийсэн хэрэглээний тусгай хэлхээ (ASIC)- г агуулдаг. Сэлгэн залгагчууд нь долгионы уртын хуваалттай нягтруулгыг (WDM) ашигладаг.	[МХХТ]
1441	Харилцаа холбоо	Unreasonable message	Утгагүй, үл ойлгогдох мессеж	Үл ойлгогдох агуулгатай, буруу чиглэлтэй, буруу дараалалтай мессежийг хэлнэ.	[МХХТ]
1442	Харилцаа холбоо	User (of a signalling system)	Хэрэглэгч (дохиоллын системийн)	Мэдээлэл дамжуулахын тулд дохиоллын сүлжээг ашигладаг функциональ хариу. Ердөө цахилгаан холбооны үйлчилгээ.	[МХХТ]
1443	Харилцаа холбоо	VCSEL (vertical cavity surface emitting laser)	Босоо гадаргуугаар цацрах лазерын туяа	Босоо гадаргуугаар цацрах лазерын туяа нь (VCSEL) шилэн кабелийн холбоонд өгөгдлийн хурдыг ихэсгэх ба идэвхижлийг сайжруулах замаар өөрчлөлт хийж чадах тусгай лазерын диод юм. VCSEL-ийг “vixel” гэж дууддаг. Хуучны лазерын диодуудыг гадаргуугаар цацаргагч диод гэж нэрлэдэг., гэрлийн буюу инфра улаан (IR) энергийг хагас дамжуулагчийн түвшин хоорондох заагаар параллелиар цацаргадаг.(гаргадаг) VCSEL бол энергийг түвшин хоорондын заагт перпендикуляр цацаргадаг. VCSEL-850 ба 1300 нанометр долгион дээр энерги гаргахаар зохион бүтээгдсэн. Эдгээр долгионы уртууд нь цахилгаан соронзон спектрийн инфра улаан (IR) долгионы орчинд харьяалагддаг. (Хүний нүдэнд харагдах хамгийн урт улаан өнгө бол ойролцоогоор 770нанометрийн долгион юм) Шилэн кабель 1550 нанометр орчимын долгионоор энергийг хамгийн их эрчимтэйгээр дамжуулдаг.	[МХХТ]
1444	Харилцаа холбоо	Video telephony	Видео телефон, дүрст телефон	Видео телефон нь төгсгөлийн хэрэглэгчүүдийн хооронд бодит хугацаанд дүрс дуу аль алиныг нь нэвтрүүлэх, хүлээн авах бүрэн дуплекс систем юм. Видео телефоны (заримдаа видеофон гэж дууддаг) зарчим хуучны телефонтой адил. Видео телефон зохион бүтээгчдэд тохиолдох анхны бэрхшээл бол дүрсийн дохионы зурвасын өргөн дууныхаас олон дахин их байдаг шаардлагыг шийдэх, дүрсийн бүтэн байдлыг хангахад оршино. Энэ нь дохио аналог, тоон гэдгээс шалтгаална. Дүрсийн дохионы зурвасын өргөнийг хамгийн бага дүрс болгон шахах технологи ашиглан багасгаж болно. Энд өнгийн дүрснээс арай илүү саарал өнгийн шкалд оруулах, хөдөлгөөнгүй дүрсийг хэдхэн секундын хугацаанд /үргэлжилсэн хугацаанд дамжуулахаас арай сайн байдаг/ оруулах, дүрсийг бүтнээр нь дамжуулах аргыг хэрэглэвэл сайн үр дүн өгөх болно.Энэ төрлийн дүрсийн дохио удаан сканы телевиз (SSTV) хэлбэртэй байх ба түүнийг ердийн зэс телефон шугамаар нэвтрүүлж хүлээн авч болно.	[МХХТ]
1445	Харилцаа холбоо	Voice portal	Дууны гарц, дууны хаалга	Дууны гарц (заримдаа товчоор “vortal” гэдэг)нь хэрэглэгч ямар нэг мэдээллийг (цаг уур, спорт, хувьцааны тухай г.м) телефоноор авч чадах вэб хуудас юм уу өөр бусад үйлчилгээ. Жишээ нь; үүрэн телефоны хөдөлгөөнт хэрэглэгч вэб сайтын дууны гарц руу номер цуглуулж болно, дууг юм уу товчлуурыг ашиглан мэдээлэл авахыг шаардаж болно. Вэб хуудасны дуу боловсруулах тусгай програмаас хүссэн мэдээллээ авч болно. Ярих юм уу товч дарах хэлбэрээр мэдээлэл шаардсаны дараа дууны гарц дуут мэдээллээр юмуу зарим тохиолдолд E-mail мессежээр хэрэглэгчид хариу өгдөг. Be Vocal, Tellne гэсэн 2 компани дууны гарцууд болж ажилладаг.	[МХХТ]
1446	Харилцаа холбоо	Voice-enabled e-mail	Дуут и-мэйл, дуут шуудан	Дуут шуудан (заримдаа дуу идэвхжсэн шуудан гэдэг) нь дуу таних ба ярианы синтез хийх технологийг ашигладаг. Энэ технологи нь хэрэглэгчдэд ямар нэг телефоноос өөрийнхөө и-мэйл рүү хандах боломжийг олгодог. Хэрэглэгч дууны гарц руу хандахын тулд телефон номер цуглуулна, дараа нь мэйл, мессежээ цуглуулахын тулд хоёр товч дараад ”миний мэйлийг ав” гэсэнтэй төстэй үг хэлнэ. Ярианы синтезийн програм мэйл текстийг дуут мессеж болгон хувиргаж энэ нь телефоноор эргэж сонсогдох болно.	[МХХТ]
1447	Харилцаа холбоо	Voice–frequency signalling (VF signalling)	Ярианы давтамжийн кодын дохиолол	Дохиоллын мэдээлэл нь телефон ярианы зурвасын дотор давтамжтай гүйдлүүдийг ашиглахад үндэслэсэн дохиоллын арга.	[МХХТ]
1448	Харилцаа холбоо	Voicemail (voice mail, vmail, VMS)	Дуут шуудан, Ви-мэйл	Телефон мэдээллийг бүртгэх, хадгалах, дамжуулах төвлөрсөн электрон систем. Мөн авто хариулагч (answering machine) гэх мэтчилэн дуут зурвас (voice message) дамжуулдаг аливаа системийг ингэж нэрлэж болдог.	[МХХТ]
1449	Харилцаа холбоо	VoIP minutes	VoIP ярианы минут	VoIP технологид суурилсан удирдлагатай, суурин телефон ярианы дуудлагууд. Удирдлагатай VoIP үйлчилгээ гэдэг нь тухайн оператор үйлчилгээний чанарыг хянаж болох, VoIP-ийг ашигласан, нийтэд хүртээмжтэй телефон үйлчилгээ юм. Энэ нь дотоодын ба олон улсын нийт VoIP ачаалал юм. Харин энэхүү ачааллын хэмжээнд програм хангамжинд суурилсан VoIP ачаалал тооцогдохгүй.	[МХХТ]
1450	Харилцаа холбоо	VoIP subscriptions	VoIP үйлчилгээний хэрэглэгч	Интернэт протокол ашиглан интернэт сүлжээгээр суурин телефоны үйлчилгээ авдаг хэрэглэгчүүдийг VoIP хэрэглэгч гэж үзнэ. IP телефоны хэрэглэгч ч гэж нэрлэдэг.	[МХХТ]
1451	Харилцаа холбоо	VoIP trunk gateway	VoIP холбох шугамын гарц	VoIP-ын холбох шугамын гарц нь VoIP сүлжээнд факс машин, энгийн телефон мэт хуучны телефон үйлчилгээ (POTS)-ний төхөөрөмжийг ашиглахад зориулсан интэрфэйс юм. VoIP холбох шугамын гарц нь сувгийн карт буюу бүх функцийг агуулсан төхөөрөмж /хайрцаг/ хэлбэрээр үйлдвэрлэгддэг байна. Хуучны телефон үйлчилгээний POTS төхөөрөмжийн портын тоо хандаж буй хэрэглээний хэмжээнээс (жижиг бизнес, дунд бизнес, үйлдвэрийн газар) хамаарч өөрчлөгдөнө. VoIP транкийн гарц нь хэрэглэгчүүдийг операторууд буюу хот хоорондын телефон компаний оролцоогүйгээр VoIP сүлжээ рүү холбодог. VoIP үйлчилгээ үзүүлэгчид хот хоорондын ба суурин дуудлага хийх тохиолдолд өөрсдөө үнийн тарифаа тогтоодог.	[МХХТ]
1452	Харилцаа холбоо	Waiting list for fixed lines	Суурин телефон тавиулахаар хүлээлгэнд байгаа өргөдлийн тоо, хүлээгдэж буй шугамын тоо, захиалгын тоо	Улсын хэмжээнд суурин утасны захиалгын тоо хэмжээ Техникийн боломжгүйгээс хүлээгдэж байгаа, нийтийн телефон сүлжээнд холбогдохыг хүссэн өргөдөл.	[МХХТ]
1453	Харилцаа холбоо	Waiting list for main lines	Гол шугамын хүлээгдэж байгаа өргөдлийн тоо	PSTN буюу нийтийн хэрэглээний автомат телефон сүлжээний тоног төхөөрөмжийн (төхөөрөмж буюу хэрэглэгчийн шугам) хүрэлцээгүй байдлаас шалтгаалан хэрэглэгчийн хүсэлтийг хангаж чадахгүй байх өөрөөр хэлбэл хэрэглэгч бүрийн хүсэлтээр тоног төхөөрөмж тавьж өгч чадаагүй үйлчлэгч байгууллагын зүгээр хэрэглэгчид өртэй байгаа хүсэлтийн тоог хүлээгдэж байгаа өргөдлийн тоо гэнэ. Хэрэглэгчийн хүсэлтийг барагдуулж шинэ шугамаар хангах хугацааг нарийн тогтоож мөрдөх шаардлагатай. Жишээлбэл: Хэрэглэгчийн шаардсан өдрөөс хойш хоёр долоо хоногоос хэтрүүлэхгүй хүсэлтийг барагдуулж байх гэх мэт. Харин түрээсийн суваг, хөдөлгөөнт холбоо, багц холболттой өгөгдлийн холбоо ба бусад нэмэлт үйлчилгээ тус бүрт биеэ даасан тус тусдаа үзүүлэлтүүд бүртгэгдэх ёстой.	[МХХТ]
1454	Харилцаа холбоо	Webtone	Вэб дуу, тон, интернэтэд хандах үргэлжилсэн зуммер	Вэб дуу нь интернэтэд хандахад шууд сонсогдох завсрын ба үргэлжилсэн зуммер (тон). Энэ нь телефон хэрэглэгч харилцуур (трубка) авахад станцын “Номероо цуглуул” гэсэн зуммер сонсдогтой адилхан зуммер байна. Телефон систем, интернэт 2 нэгдэж байгаа тул вэб тон нь телефоны “Номер цуглуул” гэсэн зуммерийг агуулах болно гэж зарим нь үздэг. Вэб тон бас хөдөлгөөнт төхөөрөмжөөс, компьютерт, ахуйн хэрэглээний төхөөрөмжөөс буюу бидний хүрээлж буй үйлчилгээний газруудаас интернэт рүү хандахад сонсогддог.	[МХХТ]
1455	Харилцаа холбоо	Wide-area telephone service (WATS)	Глобал телефон үйлчилгээ	Глобал телефон үйлчилгээ нь хот хоорондын холбооны үйлчилгээг тогтмол тарифаар явуулдаг тусгай хэлбэр юм. WATS-ийн шугам бизнесийн болон засгийн газрын агентлагт голлон ашиглагдаж байна. Зарим хувийн болон жижг корпороциуд WATS-ийн гишүүн болсон байдаг. WATS шугамын 3 төрөл байдаг. 1. Орох дуудлагын үйлчилгээний WATS /IN-WATS/ 2. Гарах дуудлагын үйлчилгээний WATS /OUT-WATS/ 3. Орох ба гарах дуудлагын үйлчилгээг хосолсон WATS Орох дуудлагын WATS-ын шугам нь энэ зорилгоор нөөцлөсөн бүсийн кодуудыг багтаасан телефон дугаартай, 800, 888, 877 мэтийн. Эдгээр дугааруудыг дуудаж буй хүмүүс хот хоорондын холбооны тарифаар төлбөр төлдөггүй. Үүний оронд энэ дуудлагыг хүлээн авсан хэрэглэгч ашигласан цагаар, сарын тогтмол ханшаар тооцож төлбөрийг төлдөг. Гарах дуудлагын WATS-ын шугамууд нь хот хоорондын тогтмол тарифаар төлбөр нь тооцогдоно.	[МХХТ]
1456	Харилцаа холбоо	Wink	Богино үргэлжлэлтэй дохио	Харилцаа холбоонд богино үргэлжлэлтэй дохио нь үргэлжилсэн дохионы богинохон тасалдалтай хэлбэр. Энэ дохионууд нь телефон холболтын системээр гүйцэтгэгдэх процессын шалтгааныг тодорхойлох буюу тухайн нөхцөл байдлыг тодорхойлоход ашиглагддаг. Богино импульсууд нь залгагч юмуу хэрэглэгчдэд сувгийн тухайн нөхцөлийг илэрхийлж дохиолно. Энэ нь үргэлжилсэн дохион дахь богино тасалдлын сериэс бүрддэг. Жишээ нь: Олон шугамын телефон янз бүрийн товчлууртай, шугам бүрт нэг товчлуур байх ба товчлуур бүр гэрэлтүүлэгтэй. Нэг товчлуур гэрэлтэхэд шугаманд дуудлага ирж байгааг илэрхийлэх ба гэрэл тодорхой тогтмол интервалаар (ойролцоогоор 0.5сек) тасалдан хэрэглэгчийн анхаарлыг татан дохиолдог.	[МХХТ]
1457	Харилцаа холбоо	Wink release	Төгсгөл өгөх дохио	Богино хэмжээний чөлөөлөх дохио бол холболтын төвөөс телефон руу холболтын төгсгөлд хэрэглэгч трубка тавьсаныг илэрхийлэн илгээгддэг “тон” юм. Ихэвчлэн чөлөөлөх дохио хүлээн авсан телефон хэрэглэгч трубкаа бас тавина.	[МХХТ]
1458	Харилцаа холбоо	802.11	802.11	802.11 нь утасгүй суурин газар нутгийн сүлжээ буюу WLAN-д зориулсан IEEE-ээр хөгжүүлэгдсэн утасгүй холбооны ажлын групп юм.	[WGD]
1459	Харилцаа холбоо	802.15	802.15		[WGD]
1460	Харилцаа холбоо	802.16	802.16		[WGD]
1461	Харилцаа холбоо	802.2	802.2		[WGD]
1462	Харилцаа холбоо	802.22	802.22		[WGD]
1463	Харилцаа холбоо	0G	0G		[WGD]
1464	Харилцаа холбоо	1G: First Generation wireless technology	1G: Анхдагч үеийн утасгүй технологи		[WGD]
1465	Харилцаа холбоо	1xEV-DO	1xEV-DO		[WGD]
1466	Харилцаа холбоо	1xEV-DV	1xEV-DV		[WGD]
1467	Харилцаа холбоо	1xRTT	1xRTT		[WGD]
1468	Харилцаа холбоо	2.5G	2.5G		[WGD]
1469	Харилцаа холбоо	2G: Second Generation Wireless Technology	2G: Хоёрдогч үеийн утасгүй технологи		[WGD]
1470	Харилцаа холбоо	3.5G	3.5G		[WGD]
1471	Харилцаа холбоо	3G: Third Generation Wireless Technology	3G: Гуравдагч үеийн утасгүй технологи		[WGD]
1472	Харилцаа холбоо	3GPP LTD	3GPP LTD		[WGD]
1473	Харилцаа холбоо	3GPP: The 3rd Generation Partnership Project	3GPP: Гуравдагч үеийн хөдөлгөөнт холбооны төсөл		[WGD]
1474	Харилцаа холбоо	3GPP2: The 3rd Generation Partnership Project 2	3GPP: Гуравдагч үеийн хөдөлгөөнт холбооны төсөл 2		[WGD]
1475	Харилцаа холбоо	3GPS: 3G Service Provider	3GPS: 3G үйлчилгээгээр хангагч		[WGD]
1476	Харилцаа холбоо	3GSM: Third generation GSM network	3GSM: Гуравдагч үеийн GSM сүлжээ		[WGD]
1477	Харилцаа холбоо	3-Way Calling	3-Way Calling		[WGD]
1478	Харилцаа холбоо	4G: Fourth generation of wireless communications	4G: Дөрөвдөгч үеийн утасгүй технологи		[WGD]
1479	Харилцаа холбоо	64 QAM: 16ary Quadrature Amplitude Modulation	64QAM: 16 битийн Квадрат Агуургийн Модуляц		[WGD]
1480	Харилцаа холбоо	6lowpan: IPv6 over Low power Wireless Personal Area Networks	6lowpan: Бага чадлын утасгүй хувийн сүлжээний IPv6		[WGD]
1481	Харилцаа холбоо	802.11a	802.11a		[WGD]
1482	Харилцаа холбоо	802.11b	802.11b		[WGD]
1483	Харилцаа холбоо	802.11e	802.11e		[WGD]
1484	Харилцаа холбоо	802.11g	802.11g		[WGD]
1485	Харилцаа холбоо	802.11i	802.11i		[WGD]
1486	Харилцаа холбоо	802.11j	802.11j		[WGD]
1487	Харилцаа холбоо	802.11k	802.11k		[WGD]
1488	Харилцаа холбоо	802.11n	802.11n		[WGD]
1489	Харилцаа холбоо	802.11r	802.11r		[WGD]
1490	Харилцаа холбоо	802.11s	802.11s		[WGD]
1491	Харилцаа холбоо	802.11x	802.11x		[WGD]
1492	Харилцаа холбоо	802.15.1	802.15.1		[WGD]
1493	Харилцаа холбоо	802.15.3	802.15.3		[WGD]
1494	Харилцаа холбоо	802.15.4	802.15.4		[WGD]
1495	Харилцаа холбоо	802.16-2004	802.16-2004		[WGD]
1496	Харилцаа холбоо	802.16-2005	802.16-2005		[WGD]
1497	Харилцаа холбоо	802.16a	802.16a		[WGD]
1498	Харилцаа холбоо	802.16d	802.16d		[WGD]
1499	Харилцаа холбоо	802.16e	802.16e		[WGD]
1500	Харилцаа холбоо	802.1x	802.1x		[WGD]
1501	Харилцаа холбоо	AAS: Adaptive Antenna System	Адаптив антенны систем	Адаптив антенний систем нь сүлжээний операторуудад утасгүй сүлжээний багтаамжийг нэмэгдүүлэх боломжийг олгодог технологи юм. Мөн адаптив антенны систем нь спектрийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх, хамрах хүрээг өргөжүүлэх, давтамж дахин ашиглах чанарыг дээшлүүлэх боломжийг олгодог. Адаптив антенны систем нь холбооны шугамын нэвтрүүлэх ба хүлээн авах талын антенны олон элементүүдээс бүрдэх бөгөөд дохионууд нь хөдөлгөөнт радио сувгийн орон зайн хэмжээсийг ашиглах ба тохируулгатайгаар боловсруулагддаг. Нэвтрүүлэх болон хүлээн авах тал эсвэл холбооны шугамын холболтын хоёр төгсгөлд боловсруулалт хийгдсэн эсэхээс хамааран адаптив антенний системийн аргыг олон оролттой ганц гаралттай (MISO), нэг оролтын олон гаралттай (SIMO), эсвэл олон оролтын олон гаралттай (MIMO) гэж тодорхойлдог.	[WGD]
1502	Харилцаа холбоо	Absorption Spectrum	Шингээлтийн спектр	А-түлхүүр нь хэрэглэгчдийн хамтран ашиглаж байгаа нууц мэдээллийг баталгаажуулахын тулд ашигладаг үүрэн утасны дугаарт олгосон нууц код юм.	[WGD]
1503	Харилцаа холбоо	AC: Authentication Center (or AUC)	Баталгаажуулалтын төв	GSM-ийн гол сүлжээ рүү холболт тогтоох оролдлого хийсэн SIM карт бүрийг таних үйл ауиллагааг хэлнэ /голдуу утас нь асаалттай байх үед/. Баталгаажуулалт амжилттай болсон тохиолдолд HLR нь SIM . Нууцлалын түлхүүр нь гар утас болон GSM гол сүлжээний хоорондох бүхий л утасгүй холбооны мэдээллийг (дуу, SMS гэх мэт) нууцлахад ашиглагддаг.	[WGD]
1504	Харилцаа холбоо	ACCH: Associated Control Channel	Нэгдсэн удирдлагын суваг	Хэрэглэгчийн ачааллын суваг эсвэл зориулагдсан дохионы сувагтай нэгдсэн GSM дохионы сувагтай нэгдсэн GSM дохионы сувгууд юм. Хоёр ACCH нь GSM хэлхээний холболтын ажиллагаанд зориулагдан холбогдсон . Эдгээр нь SACCH (Удаан холболттой хяналтын суваг) ба FACCH (Хурдан холболттой хяналтын суваг) юм. GRPS багц үйлдлийн хувьд ACCH нь PDTCH (Багц өгөгдлийн хөдөлгөөнт суваг) -тай хамт хуваарилагдсан байдаг ба үүнийг PACCH (Багц холбогдсон хяналтын суваг) гэж нэрлэнэ.	[WGD]
1505	Харилцаа холбоо	ACELP: Algebraic Code Excited Linear Predictive	Алгебрийн шугаман таамаглалын кодлол	Алгебраар кодлогдсон шугаман таамаглал (ACELP) нь CELP ярианы кодлолын кодын үгнүүдийг нутагшуулахад ашиглагддаг алгебрийн арга юм. Энэ арга нь кодын үгийн хайлтын алгоримтыг илүү үр дүнтэй болгодог.	[WGD]
1506	Харилцаа холбоо	ACIR: Adjacent Channel Interference Ratio	Зэрэгцээ сувгийн интерференцийн харьцаа

MNG

MNG

MNG

нэр-томьёо