Enkhtsolmon Enkhbayar

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар БНСУ-ын КТ корпорацийн зөвлөх багийн төлөөллийг өнөөдөр (2023.07.07) хүлээн авч уулзлаа. Тус зөвлөх баг нь Монгол Улсын цахим шилжилтийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг тодорхойлж, төрийн байгууллагуудын уялдаа холбоо, мэдээллийн технологийн бодлого боловсруулах бүтцийн талаар судалгаа хийсэн бөгөөд судалгааны үр дүнгээ ЦХХХЯ-ны хамт олонд танилцууллаа. Судалгааны хүрээнд цахим шилжилтийн ирээдүйн зураглал, үндэсний цахим шилжилтийн тэргүүлэх чиглэл, эко системийн хөгжлийн талаар танилцуулж, талууд мэдээллийн технологийн салбар нь Монгол Улсын эдийн засгийн тэргүүлэх салбар болох боломжтой бөгөөд бусад уламжлалт салбаруудын ирээдүйн гол хөдөлгөгч хүч болохыг онцлов. Энэхүү судалгаа нь Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам болон БНСУ-ын КТ корпораци хооронд 2023 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдөр байгуулсан цахим шилжилт, цахим засаглалын чиглэлээр хамтран ажиллах харилцан ойлголцлын санамж бичгийн хүрээнд хийгдэж байгаа юм.

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 21 дүгээр зүйл, Монгол Улсын Засгийн газрын 2013 оны “Нийгмийн түншлэлийг хөгжүүлэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” 370 дугаар тогтоолын хүрээнд Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам, тус салбарын төрийн болон төрийн өмчийн хуулийн этгээдүүд хамтран Монголын тээвэр, холбоо, газрын тосны ажилтны үйлдвэрчний эвлэлүүдийн холбоотой “Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарт 2023-2025 онд хэрэгжүүлэх хамтын хэлэлцээр”-ийг байгууллаа. Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын түвшинд хөдөлмөрийн харилцаанд оролцогч талуудын хууль ёсны эрх ашиг сонирхолыг хамгаалах, ажил олгогчийн болон ажилтны эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолыг төлөөлөн хамгаалах байгууллагатай хамтран ажиллахад энэхүү хэлэлцээрийн зорилго оршиж байна. Тус хэлэлцээр нь 5 бүлэг 43 зүйлтэй бөгөөд хэлэлцээрийн хүрээнд 2023-2025 оны хооронд хэрэгжүүлэхээр салбарын ажилтан, албан хаагчдын албан тушаалын болон тарифт цалингийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, хөдөлмөрийн нөхцөлийг сайжруулах, аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн шаардлага, стандартыг хангуулах, ажилтан албан хаагчдын нийгмийн баталгааг сайжруулах хүрээнд тодорхой ажлуудыг авч хэрэгжүүлэхээр тусгалаа. Үүнд: Үндсэн цалин, хийснээр хөлс авдаг ажилтны гүйцэтгэсэн ажлын нэгжид ногдох цалингийн үнэлгээг инфляцийн түвшний өөрчлөлт болон ажлын ачаалалтай нь уялдуулан нэмэгдүүлэх; Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын үндсэн ажилтны албан тушаалын болон тарифт цалингийг доод жишгийг Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооноос тогтоосон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 1.2 дахин нэмэгдүүлснээс багагүй хэмжээнд хүргэх; Ажилтны мэргэшлийг дээшлүүлэх, өөр чиглэлэээ мэргэжшүүлэх, шинэ мэргэжил эзэмшүүлэх, байгууллага өөрчлөн байгуулагдах (нийлүүлэх, нэгтгэх, хуваах, тусгаарлах, өөчрлөх), эсхүл зохион байгуулалтын бүтэц, өмчийн харьяалал өөрчлөгдөхөд ажлын байрны баталгааг хангах; Ажилтны хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, ажлын байрны эрүүл ахуйн сургалтыг жил бүр, ажлын байрны нөхцөлийн үнэлгээг тоног төхөөрөмж нэмэгдэх, ажлын байрны орчин нөхцөл өөрчлөгдөх тухай бүрд хийх; Эрсдэлтэй ажлын байранд ажиллах ажилтныг даатгалд хамруулах; Ажилтны амьдрах нөхцөлөө сайжруулах, гэр хашаа, хувийн орон сууцтай болоход дэмжлэг үзүүлэх, орон сууц шинээр худалдан авах, хөнгөлөлттэй зээл авахад зориулж ажил олгогчоос дэмжлэг үзүүлэх гэх мэт асуудлуудыг онцолж байна.

Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос “Старлинк сервисес Монголиа” компанид Харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэх болон Радио давтамж, радио давтамжийн зурвас ашиглах тусгай зөвшөөрөл олгож, өнөөдөр /2023.07.06/ гэрчилгээг гардууллаа. ЦХХХ-ны сайд Н.Учрал: Бид салбарын бизнесийн бодлогын орчинд салхи оруулж, олон улсын хөрөнгө оруулалт, ноу хауг нэвтрүүлэх боломжийг нээж, иргэд, бизнесийн байгууллагуудад харилцаа холбооны шударга, тэнцвэртэй шийдлийг хүргэхээр ажиллаж байна. Бодлого, зохицуулалтын орчин тодорхой болсонтой холбогдуулан энэ салбарын бизнесүүд үйл ажиллагаа явуулахад саадгүй болж, улмаар Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ АНУ-ын “Tesla”, “SpaceX” компанийн гүйцэтгэх захирал, “Twitter” компанийн технологи хариуцсан захирал Илон Масктай цахимаар уулзаж, ногоон технологи, сансар, мэдээллийн технологийн чиглэлээр санал солилцсон. Удалгүй Starlink Service Mongolia ХХК нь 2023 оны 6 дугаар сард ХХЗХ-д Харилцаа холбооны үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөл болон сансрын үйлчилгээнд KU зурвасын радио давтамж ашиглах тусгай зөвшөөрлийн хүсэлтийг гаргасан бөгөөд ХХЗХ нь хуулийн хугацаанд үнэлгээг хийж 2023 оны 7-р сарын 4-ний хорооны хуралдаанаар 2 тусгай зөвшөөрлийг олгох шийдвэрийг гаргалаа. Ийнхүү Старлинк нам орбитын хиймэл дагуулын интернэтийн үйлчилгээг эрхлэгчдээс хамгийн түрүүнд Монгол Улсад үйл ажиллагаагаа албан ёсоор эхлэхэд бэлэн боллоо. Монгол орны хаанаас ч өндөр хурдны интернэтэд шууд холбогдох боломж бий болж байгаад нийт иргэдийнхээ өмнөөс маш их баяртай байна. Старлинк компанийн Ази номхон далайн бүсийн тусгай зөвшөөрөл болон зах зээл хариуцсан менежер Шарон Занг: Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулах эрхээ гардан авлаа. Монгол Улсын Засгийн газар, ЦХХХ-ны сайд Н.Учралын зүгээс манайх шиг ийм компаниудад нээлттэй бизнес эрхлэх, зохистой орчинг нь бүрдүүлэхэд хурдтай, шуурхай ажилласан талархалтай байна. Мөн ХХЗХ-ныхонд баярлаж байгаагаа илэрхийлье. Бид Монгол улсын иргэдэд өндөр хурдны интернэтийн чанартай үйлчилгээ үзүүлэхийн төлөө ажиллана гэдгээ амлаж байна. Тус компани нь USA, Canada, United Kingdom, Germany, New Zealand, Australia зэрэг 50 гаруй улсад үйлчилгээгээ нэвтрүүлж, 4000 гаран хиймэл дагуулыг хөөргөн, дэлхийг хамарсан хиймэл дагуулын сүлжээг бий болгоод байна.

Харилцаа холбооны зохицуулах хороо Олон улсын харилцаа холбооны институттэй хамтран “Монгол форум” олон улсын зохицуулагчдын хурал, хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байна. 14 улсын 120 гаруй төлөөлөгч цахимаар болон биечлэн оролцож байгаа энэ форумаар дэлхийн дижитал холболт, дижитал зах зээлийн шударга өрсөлдөөнийг дэмжих, хувийн нууцад зориулсан мэдээллийн хүчтэй засаглалыг хэрэгжүүлэх сэдвээр хэлэлцэнэ. Мөн орон нутагт хамааралтай медиа контентыг сайжруулах сэдвийн хүрээнд нээлттэй хэлэлцэж, тулгамдаж байгаа асуудлуудын гарц шийдлийн талаар санал солилцож, олон улсын туршлагыг судлах зорилготой юм. ЦХХХ-ны сайд Н.Учрал форумыг нээж хэлсэн үнэндээ “Одоогоос 102 жилийн өмнө Монгол Улсад орчин цагийн харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын суурь тавигдаж байсан бөгөөд дэлхийн улс орнуудын адилаар сүүлийн 20 жилд асар хурдацтай хөгжиж, бодлого зохицуулалт болоод бизнесийн нөхцөлд ч томоохон өөрчлөлтийг шаардсаар байна. Өнөөдөр манай салбарын хувьд дэлхийн мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжил, дэвшилтэй хөл нийлүүлэн хөгжиж нийгэм эдийн засгийн бүхий л салбарын хөгжлийн гол тулгуур, тогтвортой хөгжлийн хурдасгуур болон Монгол Улсын урт хугацааны хөгжлийн бодлого Алсын хараа-2050, Шинэ сэргэлтийн бодлого, Цахим үндэстэн бодлогын баримт бичгүүдэд тусгагдсан цахим шилжилтийг салбар бүрд, үндэсний хэмжээнд нэвтрүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсаар байна. Өнөөдрийн энэхүү арга хэмжээ нь мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын хүний нөөцийг чадавхжуулах, тоон хуваагдлыг бууруулах, иргэдийн тоон бичиг үсгийн чадавхыг сайжруулах, салбарын үйлчилгээ эрхлэгчдийн болон стартап компаниудын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг дэлхийн зах зээлд гаргах, өгөгдлийн нэгдсэн удирдлага, үндэсний контент, инновац үйлдвэрлэл болон цахим худалдааг хөгжүүлэхэд хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, туршлага солилцоход боломж олгож байна” гэдгийг онцоллоо. “Монгол форум”-д Google, Amazon, SpaceX, IIC, Cullen international, University of porto, Uptime institute, Huawei, ByteDance, Access partnership, Ofcom, UK зэрэг дэлхийн шилдэг байгууллагуудын төлөөлөл оролцож байна. Тус форум 07-р сарын 03-аас 07-ны өдрүүдэд зохион байгуулагдаж байна.

Олон улсын харилцаа холбооны институт, Каллен олон улсын судалгааны байгууллага, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо хамтран зохион байгуулж буй “Mongolia Forum” зохицуулагчдын олон улсын арга хэмжээний хүрээнд Европын холбоонд мөрдөгдөж буй “Цахим зах зээлийн тухай хууль” (DMA) болон “Цахим үйлчилгээний тухай хууль” (DSA)-тай танилцах, туршлага судлах зорилго бүхий “Европын холбооны цахим орчны зохицуулалт” сэдэвт семинар өнөөдөр (2023.07.05) зохион байгуулагдаж байна. Семинарт Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар, Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам, Хууль зүй дотоод хэргийн яам, Тагнуулын ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газар, Хүний эрхийн үндэсний комисс, Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгчид, Үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэгч 20 гаруй байгууллагын 70 орчим төлөөллүүд оролцож байна. Уг семинараар цахим үйлчилгээ, хяналтын талаарх хуулийн зохицуулалтыг танилцуулж, хууль бус контент, платформын нөхцөл шаардлагыг зөрчсөн тусгай ангиллын контентыг шийдвэрлэх, зар сурталчилгааны заавар зөвлөмжийн системийн үйлчилгээ, цахим орчин дахь мэдээллийн аюулгүй байдал, өгөгдлийн засаглал, шинэ технологи, хяналтын хууль эрх зүйн орчинг сайжруулахад нэгдсэн ойлголтыг бий болгох, талуудын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх зорилгоор санал солилцон, хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна.

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайд Н.Учрал өнөөдөр /2023.07.04/ Uptime Institute-ийн Худалдааны албаны дарга Филип Коллертонтой уулзлаа. Уулзалтын эхэнд Н.Учрал сайд Монгол Улсын ХХЗХ-той Дата төвүүдийг сертификатжуулах, олон улсын стандартын сайн туршлага солилцох чиглэлээр хамтран ажиллахаар санамж бичиг байгуулахаар болсонд баяртай байна гэсэн юм. Мөн манай Дата төвүүдийн хөгжлийн талаар баримтлах бодлого, зохицуулалтад Uptime Institute-ийн зүгээс үнэтэй мэдлэг, зөвлөмжийг өгнө хэмээн найдаж байгаагаа илэрхийллээ. ЦХХХЯ-ны зүгээс Үндэсний дата төв УТҮГ-ыг олон улсын сертификатаар магадлан итгэмжлүүлэхээр зорьж байгаа бөгөөд энэ нь төрийн байгууллагын нэгдсэн мэдээллийн сангийн найдвартай ажиллагаанд чухал үр нөлөөтэй юм. Тиймээс энэ чиглэлээр хамтран ажиллах талаар санал солилцож, Uptime Institute-ийн зүгээс дэмжлэг үзүүлэх боломжтой гэдгээ илэрхийллээ. ХХЗХ болон Uptime Institute-ийн хамтын ажиллагааны тухайд Монголын Дата төвүүдийг UI-тай хамтран ажиллах, сертификат авах талаар дэмжих, ялангуяа Дата төвийн төлөвлөлтийн баримт бичгийн болон байгууламжийн батламж авах чиглэлээр ажиллах юм. Uptime Institute LLC нь дэлхийн 114 орны Дата төвүүдэд 2,800 гаруй сертификат олгосон бөгөөд Дата төвийн найдвартай ажиллагааны нэр хүндийн баталгаа болдог юм.

ЦХХХ-ны сайд Н.Учрал Ази, Номхон далайн цахилгаан холбооны байгууллагын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга ноён Кондо Масанориг өнөөдөр /2023.07.03/ хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын эхэнд Н.Учрал сайд Монгол Улсын цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх, төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүнд сурталгүй, чирэгдэлгүй хүргэхэд гол анхаарлаа хандуулан ажиллаж байгаагаа танилцууллаа. Мөн төрийн 1000 гаруй үйлчилгээг цахим хэлбэрээр иргэдэд үзүүлж, “Цахим аймаг” бодлогын баримтлах чиглэлийг тодорхойлж, нам орбитын хиймэл дагуулын үйлчилгээг нэвтрүүлэх чиглэлээр бодлого боловсруулан ажиллаж байгааг онцоллоо. Энэ хүрээнд бусад гишүүн орнуудаас сайн туршлагыг хуваалцаж, зөвлөх үйлчилгээ авах хүсэлтэй байна гэдгээ илэрхийллээ. Кондо Масанори: АНДЦХБ энэ жилээс эхлэн APT Web Dialogue платформоор дамжуулан шинээр хөгжиж буй технологиуд сэдвүүдийн хүрээнд гишүүн орнуудын дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байна. Монгол Улс энэ хэлэлцүүлэгт цахим шилжилтийн сайн туршлагаа хуваалцах боломжтой. Мөн АНДЦХБ-ын 2024-2026 оны Стратегийн төлөвлөгөө боловсруулах ажлын хэсэг байгуулагдаад ажиллаж байна. Үүнд санал, санаачилгаа ажлын хэсгээр дамжуулан төлөвлөгөөнд тусгуулж, цаашдын хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх боломжтой гэдгийг онцоллоо. АНДЦХБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын энэхүү ажлын айлчлал нь Монгол улс болон Ази номхон далайн цахилгаан холбооны байгууллагын хоорондын харилцаа холбоо, гишүүн улс орнуудын бодлого, зохицуулалтын үйл ажиллагааг уялдуулах, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой юм.

Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газар, Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны Судалгааны институд, Шинэ сэргэлтийн бодлогын хурдасгуур төвийн хамтарсан ажлын хэсгийн баг төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны шинэтгэлийн хүрээнд “Процессын дахин инженерчлэл” уулзалт, хэлэлцүүлгийг өнөөдөр (2023.07.03) Архангай аймагт зохион байгуулж байна. Төрийн байгууллагын процессын дахин инженерчлэлийн зорилго нь: Иргэн, төрийн албан хаагчдадаа нийцсэн хамгийн зөв процесс, дамжлагыг бий болгох, олон шат дамжлагыг халах, нэгээс илүү дамжлага үүсгэхгүйгээр төрийн албаны процессыг бий болгох, процесс суурьтай, оновчтой, үр ашигтай засаглалыг бэхжүүлэх, байгууллагын чадамж, бүтээмж, төрийн үйлчилгээний чанар, иргэд болон төрийн албан хаагчдын сэтгэл ханамжийг сайжруулахад чиглэсэн үйл ажиллагаа юм. Процессын дахин инженерчлэлийн хүрээнд тандалт судалгааны баг, чиг үүргийн шинжилгээний баг, ажлын байрны зураг авалтын баг, эрсдэлийн баг, мэдээлэл, технологийн баг зэрэг үндсэн 5, дэмжих 2 нийт 7 баг процессын дахин инженерчлэлийн суурь судалгаа, тандалт судалгаануудыг хийж, хаана, ямар асуудал байгааг тодорхойлон, тухайн байгууллагын үйл явцыг нэг бүрчлэн зурж тодорхойлж 4 өдөр ажиллана. Уулзалт, хэлэлцүүлэгт Архангай аймгийн 25 агентлагийн 300 гаруй албан хаагч хамрагдлаа. Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам Шинэ сэргэлтийн бодлогын хурдасгуур төв – New Recovery Policy Accelerator Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газар

Азийн хөгжлийн банк Монголын уул уурхайн бус салбарыг дэлхийн болон бүс нутгийн эдийн засагт оролцох чадавхийг сайжруулах зорилгоор Монгол Улсад үзүүлэх техникийн туслалцаа: Бүс нутгийн болон дэлхийн эдийн засгийн үнэ цэнийн сүлжээнд тогтвортой, хүртээмжтэй интеграцчлалыг дэмжих төслийг баталсан. Төслийн хүрээнд жижиг, дунд үйлдвэрүүдийн худалдаа хийх, хил дамнасан цахим худалдаанд оролцох чадавхийг үнэлж, сайжруулах, дэлхийн цахим худалдааны төвүүдтэй уялдаа холбоог бий болгох, Монгол Улсын бүтээгдэхүүний талаарх мэдлэгийг дээшлүүлэх зорилгоор одоо байгаа дотоодын цахим худалдааны платформуудыг судалж, ЖДҮ-ийг санхүү, бизнес эрхлэх, цаасгүй худалдааны платформ ашиглах талаар туршлага солилцоход уг арга хэмжээний зорилго чиглэж байна. Арга хэмжээний хүрээнд “Цахим худалдааг дэмжих төрийн санаачилгууд”, “Монголын ЖДҮ эрхлэгчдийн дэлхийн цахим худалдаанд бэлэн байгаа байдал”, “Малайз Улсын цахим өөрчлөлтийн аялал” гэсэн 3 үндсэн бүлэг сэдвийн дор Азийн хөгжлийн банк, Нэгдсэн үндэсний байгууллага, БНХАУ-ын Алибаба групп, Малайзын гадаад худалдааны хөгжлийн корпораци, Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Гадаад хэргийн яам, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам, Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын олон улсын судалгааны төвийн төлөөллүүд оролцож, илтгэл танилцуулан, хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна. Энэхүү арга хэмжээгээр Монголын ЖДҮ эрхлэгчдийн цахим худалдааны платформ, зах зээлийн хэрэглээнд нөлөөлж буй гол асуудлуудыг хэлэлцэх, цахим зах зээлийн хөтөлбөр, ЖДҮ-ийн оролцоог дэмжих санаачилга, Малайз, Сингапур зэрэг улсад хийсэн цахим худалдааны судалгааны ажлын үр дүнг танилцуулах, жижиг бизнесийн цахим тэргүүлэгч төслийн төгсгөлийн арга хэмжээний талаар, мөн цахим платформ, зах зээлээр дамжуулан хил дамнасан цахим худалдаанд Монголын жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийн оролцоог нэмэгдүүлэх стратегийн чиглэл, үйл ажиллагааг тодорхойлох юм.